Promotie: Probleemgestuurd onderwijs niet voor beginners
Open universiteit nederland
http://www.ou.nl
Kunnen zonder kennen kan niet!
Hoe populair probleemgestuurd onderwijs ook is, voor beginners is het niet efficiënt.
Als beginners volledig zelfstandig, zonder directe instructie, problemen moeten oplossen,
dan leren ze daar niet veel van. Uit onderzoek blijkt keer op keer dat zij meer leren van
het bestuderen van voorbeelden. Onderzoek van Tamara van Gog, medewerkster van het
Onderwijstechnologisch expertisecentrum van de Open Universiteit Nederland, toont aan dat
absolute beginners het meest leren als de voorbeelden procesgericht zijn. Op 28 april
verdedigt ze haar proefschrift 'Uncovering the problem-solving process to design
effective worked examples'.
Bij probleemgestuurd onderwijs worden leerlingen geacht te leren door zelfstandig
problemen op te lossen. Maar beginnende leerlingen missen de kennis om te weten hoe ze
een probleem moeten aanpakken. Ze 'proberen dan maar wat' (trial and error). Als het hen
dan al lukt om tot een oplossing te komen, wil dat nog niet zeggen dat ze onthouden
hebben wat de kortste en juiste weg naar die oplossing was. Voor beginners is het
bestuderen van voorbeelden van probleemoplossingen veel efficiënter. Het risico is
dan echter dat leerlingen wel leren hoe ze een bepaald probleem op een bepaalde manier
moeten oplossen, maar eigenlijk niet begrijpen waarom ze dat op die manier moeten doen.
En dat begrip is wel nodig om nieuwe, slechts deels vergelijkbare problemen op hetzelfde
gebied goed te kunnen oplossen.
Procesgerichte voorbeelden
In haar promotieonderzoek aan de Open Universiteit Nederland onderzocht Tamara van Gog
daarom het effect van procesgerichte voorbeelden. In procesgerichte voorbeelden wordt
niet alleen een oplossing getoond, maar wordt ook de redenering achter die oplossing
duidelijk gemaakt. Van Gog legde leerlingen uit het mbo en het vwo 'troubleshooting'
problemen in elektrische schakelingen voor. De leerlingen hadden nog geen ervaring met
troubleshooten. Sommige leerlingen moesten zelf de oplossing zoeken, anderen kregen
'gewone' of procesgerichte voorbeelden.
Meerwaarde
Uit haar onderzoek bleek opnieuw dat leerlingen meer leren van voorbeelden dan van het
zelf zoeken naar de oplossing. Zoals verwacht bleken leerlingen die met de procesgerichte
voorbeelden hadden gewerkt, beter te presteren bij het oplossen van nieuwe, slechts deels
vergelijkbare problemen. Maar ook werd duidelijk dat de procesgerichte voorbeelden snel
hun meerwaarde verliezen. Als de leerlingen het waarom van de aanpak eenmaal begrijpen,
wordt het overbodig deze uit te leggen in het voorbeeld. Een reeks van een paar
procesgerichte voorbeelden gevolgd door gewone voorbeelden, leidde dan ook tot beter
leren dan een reeks van alleen maar procesgerichte voorbeelden.
Ander onderzoek op dit terrein heeft aangetoond dat het leren door zelf problemen op te
lossen wel effectief wordt als de leerlingen beschikken over meer voorkennis. De moraal
van dit verhaal: kunnen zonder kennen kan niet!
Drs. Tamara van Gog (Raamsdonk, 1979) studeerde Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie aan
de Katholieke Universiteit Brabant (nu Universiteit van Tilburg). Sinds 2002 is zij in
dienst als promovendus bij het Onderwijstechnologisch Expertisecentrum (OTEC) van de Open
Universiteit Nederland. Het onderzoek werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie
voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Promotores zijn prof. dr. J.J.G. van
Merriënboer en prof. dr. G.W.C. Paas.