Raad van State
Lunchpauzeconcert: Bach op leeftijd
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
- Praeludium in c moll BWV 546 (circa 1730)
- Sechs Choräle von verschiedener Art (Schübler Choräle) (BWV
646-650), ontstaan tussen 1724 en 1731, eerste druk 1746
Wachet auf, ruft uns die Stimme
Wer nur den lieben Gott lässt walten
Ach bleib bei uns, Herr Jesu Christ
Wo soll ich fliehen hin
Kommst du nun Jesus von Himmel herunter
Meine Seel erhebt den Herren
- Praeludium und Fuge h moll BWV 544 (circa 1727)
Toelichting
Klonken een maand geleden zeer prille orgelwerken van Bach, tijdens
dit pauzeconcert hoort u de rijpe orgelwerken (volgende maand hoort u
ze door elkaar geprogrammeerd). Schreef ik bij de jeugdwerken over
Bach als showbink, uiterst grillige Praeludien met (op het vanwege de
minimale beschikbare ruimte zeer smalle pedaal van het Gotische zaal
orgel) bijna onspeelbare pedaalsoli, in de rijpere orgelwerken gaat
het Bach duidelijk meer om verdieping en verinnerlijking, uitgedrukt
in een geniaal geconstrueerde vorm. Het doel waarvoor hij deze werken
schreef was ook anders. De jeugdwerken dienden om zijn eigen
virtuositeit op het orgel te laten horen, de latere werken schreef hij
meer voor een liturgisch doel. Voorafgaande aan de cantate in de
zondagochtenddienst in de Thomaskerk te Leipzig klonk een orgelprelude
als inleiding op wat komen zou. De prelude in c kleine terts aan het
begin van het programma zou met dit doel geschreven kunnen zijn ter
inleiding van een cantate met een ernstige Trübsal-volle inhoud zoals
Bach die in grote getale schreef voor de weken na Pasen.
In dit programma dient hij als inleiding op de zes Schübler-Choräle,
zes koraalzettingen die Bach uit zijn cantates lichtte en omwerkte tot
orgelcompositie Ze zijn daardoor nauwkeuriger te dateren dan zijn
andere orgelwerken. Zo is het eerste koraal afkomstig uit de
gelijknamige cantate BWV 140 die Bach schreef voor de 27e zondag na
Trinitatis. Alleen wanneer het heel vroeg Pasen is kan die zondag
voorkomen. In de jaren waarin Bach zijn cantates schreef kwam dat
alleen voor in 1731 en wel op 25 november. Op die dag klonk dit koraal
dus voor het eerst (je moet het allemaal maar weten!).
Het Praeludium en de Fuga in b kleine terts speelde ik vorige week
vrijdag als inleiding op Cantate 170, waarin Bach één van de
zwaarmoedigste teksten uit zijn oeuvre toonzette. Wie er vorige week
bij was hoeft niet bang te zijn voor een letterlijke herhaling. Muziek
is als de wind, zij kan naar alle kanten waaien. Vrijdag registreerde
ik het werk sober, kwetsbaar haast, het kan ook anders, speelser en
uitbundiger!
Gert Oost
NB:
Het seizoen 2005/2006 loopt al weer naar zijn einde. Op 28 juni sluit
ik het seizoen af met een programma dat door u, het publiek
vastgesteld mag worden. Als u verzoeknummers heeft, geeft u ze dan aan
mij op, na het concert of per e-mail: gert.oost@hetnet.nl
Datum: woensdag 26 april 2006