D66

Alexander Pechtold: "De duur van de huidige procedure vind ik een sta-in-de-weg bij het zoeken naar aansluiting met de eisen die de samenleving mag stellen aan adequate grondrechtsbescherming". Ik vind dat het eenvoudiger moet zijn om de Grondwet te wijzigen. Dit moet in de toekomst mogelijk zijn in één kabinetsperiode, dus zonder tussenkomst van verkiezingen". Pechtold ziet voldoende waarborgen om er voor te zorgen dat de Grondwet geen prooi wordt van de politieke waan van de dag. Zoals een verplichte heroverweging van de voorstellen door het parlement, en het vereiste van een tweederde meerderheid. "Voor een verplichte heroverweging is ontbinding van de Tweede Kamer ook niet nodig. Ook de Eerste Kamer heroverweegt in tweede lezing zonder tussentijdse ontbinding. Het schrappen van de verplichte tussentijdse ontbinding van de Tweede Kamer is daarom een aanmerkelijk minder vergaande stap dan op het eerste gezicht lijkt. De tweede lezing begint dan direct na afronding van de eerste lezing, in verenigde vergadering bijvoorbeeld."

(zie verder toespraak)

Speech Alexander Pechtold

bij ontvangst boek over Grondwet van Henk te Velde op donderdag 20 april in Den Haag

Allereerst hartelijk dank voor dit eerste exemplaar. Goed dat u het initiatief heeft genomen voor deze uitgave. Hoe meer we de Grondwet toegankelijk kunnen maken, hoe beter.

U constateert in deze uitgave en ik parafraseer: de Grondwet is nog teveel voer voor een kleine groep geïnteresseerden. Vooral geïnteresseerden in het staatsrecht. Het is te weinig de Grondwet van het volk. Ten onrechte want zij is het fundament van onze democratische rechtsstaat. De Grondwet krijgt echter alleen betekenis als zij wordt gekend, erkend en gedragen door de burgers.

Dat zijn woorden naar mijn hart.

Ik ben nu ruim een jaar minister met de grondrechten in zijn portefeuille. Noem mezelf hoeder van dat kostbare tafelzilver.

Hoeder of ook wel bewaker; dat klinkt een beetje verdedigend. Alsof het iets is wat ergens onaantastbaar in een vitrine ligt en waar je niet aan mag komen. Geen goed beeld wat mij betreft.

Om twee redenen niet.

Ten eerste. Als ik één ding meer onder de mensen wil krijgen dan zijn het wel de waarden van onze Grondwet. Die zijn allesbehalve vanzelfsprekend. Denk aan de discussie over de veiligheid, de druk op de persoonlijke levenssfeer en individuele vrijheid, de toegenomen pluriformiteit van onze samenleving. Met dat in het achterhoofd mogen we best uitspreken waarvoor de Grondwet staat. Trots zijn op ons erfgoed.

In dagelijks denken en doen fungeren burgers, beleidsmakers en rechters als slijpsteen voor de waarden die in dat erfgoed besloten liggen. We vragen ons af welk goed wordt beschermd. Waar de grenzen van het betamelijke liggen. Mag een bioscoop een grote groep gehandicapten weigeren, omdat zij een veiligheidsrisico vormt, doordat zij bij brand niet op tijd weg kan? Mag bepaalde medicatie of vaccinatie goedkoper of zelfs gratis worden aangeboden aan homoseksuelen? Mag de NS op een chipkaart al mijn reisgegevens opslaan zodat ik me altijd gecontroleerd weet - maar ook kan profiteren van op maat gesneden aanbiedingen? En mag je nou wel of niet een spotprent maken over een profeet of over je eigen baas?

Dat is het soort concrete vragen die we in de praktijk zien en waar de Grondwet voor de burger betrekking op heeft. Zo krijgen de grondrechten gestalte. Maar er is meer. Ook de grondwetgever moet het erfgoed up-to-date houden.

Dat is de eerste reden waarom ik het beeld van een onaanraakbare Grondwet wil bestrijden.

De tweede reden is dat ik vind dat het eenvoudiger moet zijn om de Grondwet te wijzigen. Dit moet in de toekomst mogelijk zijn in één kabinetsperiode, dus zonder tussenkomst van verkiezingen. U weet dat er nu een verplichte ontbinding is vereist tussen de eerste en tweede lezing.

Wil ik dan dat de Grondwet een prooi wordt van de politieke waan van de dag? Natuurlijk niet. En ik zie daar afdoende waarborgen voor. Zoals een verplichte heroverweging van de voorstellen door het parlement, en het vereiste van een tweederde meerderheid.

Voor een verplichte heroverweging is ontbinding van de Tweede Kamer ook niet nodig. Ook de Eerste Kamer heroverweegt in tweede lezing zonder tussentijdse ontbinding. En: wie laat nou zijn stemgedrag bij de nieuwe verkiezing nu mede beïnvloeden door de voorgestelde Grondwetwijziging?

Precies, niemand.

Het schrappen van de verplichte tussentijdse ontbinding van de Tweede Kamer is daarom een aanmerkelijk minder vergaande stap dan op het eerste gezicht lijkt. Maar wel een wenselijke stap, omdat aan de huidige voorgeschreven ontbinding één belangrijk nadeel kleeft: de procedure duurt langer dan nodig en wenselijk is. De tweede lezing begint dan direct na afronding van de eerste lezing, in verenigde vergadering bijvoorbeeld.

De duur van de huidige procedure vind ik een sta-in-de-weg bij het zoeken naar aansluiting met de eisen die de samenleving mag stellen aan de adequate grondrechtsbescherming.

We hebben in de afgelopen decennia wel een aantal grondwetswijzigingen gehad. Denk aan de vervanging van de leden van de Tweede en Eerste Kamer, van de Provinciale Staten en de gemeenteraden in verband met zwangerschap en bevalling. Het huisrecht heeft een nadere verfijning ondergaan, en recentelijk hebben we artikel 23 aangepast aan de eisen die de huidige samenleving stelt.

Dat zijn nog onderwerpen waar het om rechten gaat die de burger iets bíeden. En verder? Wat kommas en punten, spreekrecht van ministers, de voogdij over de minderjarige koning en een wijziging van additionele artikelen.

Met andere woorden: de Grondwet moet up-to-date blijven. Het is geen dood materiaal. De Grondwet staat weliswaar als een huis, maar ook de Grondwet is - net als een huis - soms toe aan periodiek onderhoud. Waarom maken we dit dan zo moeilijk?

We zijn bovendien en dat lijkt me heel terecht zeer kritisch op voorstellen tot wijziging van een artikel uit de Grondwet. Neem artikel 1. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid ras, geslacht, of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Ik heb laten uitzoeken of het nodig is om dit artikel uit te laten breiden met andere gronden. Vorige week kreeg ik het advies om dit niet te doen. Het artikel is met de toevoeging of op welke grond dan ook krachtig genoeg.

Ik zie zelf de gronden die wel in artikel 1 staan als voorbeelden. Historisch gegroeid en bedoeld om duidelijk te maken waar we het over hebben. Ze maken de essentie toegankelijk.

En dat is van groot belang. De Grondwet is van iedereen, en niet alleen van juristen.

Daarom ben ik ook blij met deze uitgave.

Ik heb in januari nog gepleit voor een renaissance van de Grondwet. Een pleidooi voor meer kennis, bewustzijn en trots.

Een renaissance dus. Het is nu drie maanden later, en ik houd al een boek in mijn hand over de Grondwet. Ik moet zeggen: ik wilde dat al mijn pleidooien zo effectief waren!

Dank u wel.

20-4-2006 16:45