Sociaal en Cultureel Planbureau


Bijna helft van alle mobiliteit in de vrije tijd

Op weg in de vrije tijd: context, kenmerken en dynamiek.

· Vrije tijd is de belangrijkste reden voor mobiliteit: aan bijna 45% van alle verreden kilometers en bijna 40% van alle gemaakte verplaatsingen ligt een sociaal-recreatief motief ten grondslag.

· Nederlanders maken jaarlijks in hun vrije tijd in 2,5 miljard uur ruim 6,5 miljard verplaatsingen over een totale afstand van ruim 80 miljard kilometer.

· Bezoek aan familie en vrienden vormt het grootste deel van de vrijetijdsmobiliteit, goed voor bijna 40% van alle vrijetijdsverplaatsingen en bijna de helft van de bijbehorende kilometers.

· Met meer dan de helft van alle verplaatsingen en 80% van de verreden kilometers is de auto het meest gebruikte vervoermiddel in de vrije tijd. Voor maar één op de 30 verplaatsingen in de vrije tijd wordt het openbaar vervoer gebruikt.

· Tweederde van alle verplaatsingen blijft binnen de gemeentegrenzen. Een kwart van alle verplaatsingen betreft een afstand van meer dan 10 kilometer, één op de tien gaat over een afstand van meer dan 30 kilometer.

· Bijna de helft (45%) van alle vrijetijdsverplaatsingen wordt gemaakt tijdens het weekend.

· De mobiliteit in de vrije tijd leidt niet tot een vergroting van het fileprobleem.

Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Op weg in de vrije tijd: context, kenmerken en dynamiek die op dinsdag 11 april jl. is verschenen. In het rapport, gebaseerd op gegevens uit 2004, geeft onderzoeker drs. Lucas Harms een beeld van de aard, omvang en reikwijdte van de vrijetijdsmobiliteit. Daarbij wordt onder meer ingegaan op de vraag welke ontwikkelingen van invloed zijn op de mobiliteit in de vrije tijd, hoeveel verplaatsingen zich voordoen over welke afstanden, welk vervoermiddel wordt gebruikt en wie wanneer waarom waarheen gaat. Het rapport kwam tot stand in samenwerking met Rijkswaterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer en in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Vrije tijd belangrijkste reden voor mobiliteit

In de totale mobiliteit van Nederlanders heeft de vrije tijd een belangrijk aandeel: 38% van alle verplaatsingen en 44% van alle afgelegde kilometers. Dat is aanzienlijk meer dan het woon-werkverkeer en ook meer dan alle huishoudelijke trips zoals boodschappen doen en het brengen en halen van de kinderen. Tezamen maken de Nederlanders op jaarbasis 6,6 miljard verplaatsingen in de vrije tijd (inclusief fietsen en wandelen) met een totale afstand van 82 miljard kilometer en een tijdsduur van 2,5 miljard uur, wat neerkomt op ruim 150 uur en ruim 5.000 kilometer per Nederlander per jaar. Er zijn overigens wel verschillen in vrijetijdsmobiliteit. Hoe hoger de opleiding en hoe hoger het inkomen, des te hoger is ook de vrijetijdsmobiliteit. Verder trekken autobezitters er vaker op uit in de vrije tijd, maken ze meer kilometers en zijn ze langer onderweg dan niet-autobezitters.

Veel onderweg voor sociale en recreatieve doeleinden

Het grootste deel van de vrijetijdsmobiliteit is bedoeld voor bezoek aan familie en vrienden, goed voor bijna 40% van alle vrijetijdsverplaatsingen en bijna de helft van de bijbehorende kilometers. Verder heeft 21% van de verplaatsingen en 14% van de kilometers een recreatief doel. Dit betreft hoofdzakelijk openluchtactiviteiten zoals wandelen, fietsen en recreatieve autoritjes, alsook uitstapjes naar pretparken, dierentuinen en soortgelijke attracties. Sport (12%), horecabezoek (5%) en het bezoek aan bioscopen, musea en theaters (2%) hebben een aanzienlijk kleiner aandeel in de vrijetijdsmobiliteit.

Auto meest gebruikte vervoermiddel

Met meer dan de helft van alle verplaatsingen en 80% van de verreden kilometers is de auto het meest gebruikte vervoermiddel in de vrije tijd. Het fietsen (22% van de verplaatsingen, 6% van de kilometers) en het lopen (23% van de verplaatsingen, 2% van de kilometers) komen minder vaak voor en zijn in de vrije tijd vaak een doel op zichzelf. Het openbaar vervoer wordt voor verplaatsingen in de vrije tijd nauwelijks gebruikt (3% van de verplaatsingen, 9% van de kilometers) en dan vooral ten behoeve van bestemmingen in stedelijke gebieden.

Vrijetijdsbestemmingen meestal dichtbij huis

De geografische reikwijdte van verplaatsingen in de vrije tijd is zeer beperkt. Tweederde (66%) van alle verplaatsingen blijft binnen de gemeentegrenzen. Eén op de vier verplaatsingen (27%) betreft een afstand van meer dan 10 kilometer, één op de tien (11%) gaat over een afstand van meer dan 30 kilometer. Voor dagtochten, zoals het bezoek aan een attractiepark of evenement, is men wel bereid wat grotere afstanden af te leggen: voor bijna één op de vijf dagtochten (18%) worden afstanden overbrugd die groter zijn dan 30 kilometer, 60% betreft een bestemming buiten de eigen gemeente.

Zwaartepunt verplaatsingen in weekend

Een groot deel (45%) van alle vrijetijdsverplaatsingen wordt gemaakt tijdens het weekend. Op de momenten dat de meeste verplaatsingen worden gemaakt, op de doordeweekse ochtendspitsen rond 8.20 uur, zijn er nauwelijks mensen om vrijetijdsredenen onderweg. Tijdens de avondspitsen worden wel relatief veel vrijetijdsverplaatsingen gemaakt: met één op de drie verplaatsingen (29%) is het rond de klok van 17.00 uur na de woon-werkmobiliteit de belangrijkste reden om onderweg te zijn. Het merendeel van deze verplaatsingen is echter van lokaal karakter, waarbij bovendien veel wordt gelopen en gefietst.

Vrije tijd in de knel

Hoewel het vrijetijdsverkeer op sommige plaatsen en op sommige tijdstippen filevorming kan veroorzaken, leidt dit landelijk gezien niet tot een vergroting van het fileprobleem. Wel zal de groeiende verkeersdrukte steeds vaker een knelpunt vormen in de bereikbaarheid van veel vrijetijdsbestemmingen.

Meer aandacht voor mobiliteit in de vrije tijd

Het is van belang dat vrije tijd door beleidsmakers als wezenlijk en zelfstandig onderdeel van de mobiliteit wordt herkend en erkend. Alleen al de omvang van het vrijetijdsverkeer maakt dat het een forse bijdrage levert aan het totale verkeersvolume, met verreikende gevolgen voor milieu en verkeersveiligheid. Ook het toegenomen maatschappelijke èn economische belang van de vrijetijdssector vraagt een beleid dat rekening houdt met het eigen karakter van de vrijetijdsmobiliteit.

SCP-publicatie 2006/9, Op weg in de vrije tijd: context, kenmerken en dynamiek, Lucas Harms, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, april 2006, ISBN 90 377 0232 3, prijs EUR 14,90.

De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP via fax 070 - 340 7044,

e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl