Radboud Universiteit Nijmegen


Hoogleraar Proefdierkunde in oratie: Meer onderzoek mogelijk met minder dieren

Volgens Merel Ritskes, hoogleraar proefdierkunde in het UMC St Radboud, kan veel medisch-wetenschappelijk onderzoek worden uitgevoerd met minder proefdieren. Dit is mogelijk door gestandaardiseerd voedsel te gebruiken, dieren individueel te voederen en de huisvesting, verzorging en training van dieren te verbeteren. In haar oratie, aanstaande vrijdag, stelt ze de vraag of overheid en maatschappij voor die verbeteringen willen betalen.

Ritskes wijst in haar oratie op diverse zwakke plekken in het huidige proefdieronderzoek. Zo is meestal niet bekend wat er exact in het voedsel zit. Zelfs voer van dezelfde fabrikant verschilt voortdurend van samenstelling. Ritskes haalt als voorbeeld een onderzoek aan naar botontkalking bij ratten. Bepaalde voedingsbestanddelen (fyto-oestrogenen) hebben invloed op botontkalking. Doordat die bestanddelen in sterk wisselende concentratie in het voedsel zaten - zonder dat de onderzoekers daar rekening mee hielden - werd het totale onderzoek onbruikbaar. De boodschap van Ritskes: vervang zo'n `variabel dieet' door synthetisch voer waarvan je de samenstelling precies kent. Zo voorkom je nodeloos gebruik van proefdieren.

Overdaad schaadt
Vetzucht is een ander probleem. Om vetzucht te voorkomen worden alle dieren beperkt gevoerd, behalve knaagdieren. Onbeperkt voeren van knaagdieren leidt echter tot overmatige vetafzetting in het lichaam, degeneratieve afwijkingen in hart en nieren, meer kanker en een verkorte levensduur. Voor sommige onderzoeken moet je muizen en ratten twee jaar lang volgen. Omdat veel knaagdieren binnen die tijd al sterven aan vetzucht, heb je voor dergelijk onderzoek veel meer dieren nodig dan strikt noodzakelijk.

Ritskes: "Je moet knaagdieren sociaal huisvesten, maar individueel laten eten. Dat is mogelijk met een voerautomaat die momenteel ontwikkeld wordt in Denemarken. Maar het ontbreekt aan de financiering om zo'n systeem - inclusief het `chippen' van de dieren, het aanpassen van de hokken, enzovoort - daadwerkelijk in te voeren.

Honderdduizend
Met een verbetering van de huisvesting, verzorging en training van dieren kan het aantal gebruikte proefdieren nog verder worden teruggebracht. Ritskes schat dat dergelijke maatregelen in de toekomst tot een besparing kunnen leiden van misschien wel honderdduizend knaagdieren. Maar dan moeten we die maatregelen wel doorvoeren.

In navolging van de medische wetenschap wil Ritskes ook in de proefdierkunde meer meta-analyses uitvoeren. Door het combineren en analyseren van de resultaten van eerder uitgevoerd onderzoek kunnen meer betrouwbare, nieuwe en soms verassende conclusies worden getrokken. Zónder dat daarvoor nieuwe proefdieren worden gebruikt. Zo'n service-instituut voor meta-analyses wil Ritskes binnenkort in Nijmegen oprichten.

Prof. dr. Merel Ritskes-Hoitinga is hoogleraar Proefdierkunde bij het Centraal Dierenlaboratorium van het UMC St Radboud. Haar leerstoel heeft tot doel door onderwijs en onderzoek het verantwoord gebruik van proefdieren voor wetenschappelijke doeleinden te bevorderen. Ritskes spreekt haar oratie uit op vrijdag 7 april aan de Radboud Universiteit Nijmegen.