Graag bied ik u hierbij, mede namens de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de antwoorden aan op de schriftelijke vragen gesteld door de leden De Wit en Van Bommel betreffende een geheim document over een tekort aan Poolse werknemers in Polen. Deze vragen werden ingezonden op 23 maart 2006 met kenmerk 2050610210.
De Minister van Buitenlandse Zaken,
Dr. B.R. Bot
Antwoorden van de heer Bot, minister van Buitenlandse Zaken en de heer Nicolaï, staatssecretaris van Europese Zaken, op vragen van de leden De Wit en Van Bommel (beiden SP) betreffende een geheim document over een tekort aan Poolse werknemers in Polen
Vraag 1:
Beschikt het ministerie van Buitenlandse Zaken over een ambtsbericht of andere documenten waarin staat beschreven dat Polen zwaar leidt onder de uittocht van vaklieden naar het westen . Zo ja, wilt u het bericht aan de Tweede Kamer sturen?
Antwoord 1:
Het ministerie van Buitenlandse Zaken beschikt over een ambtsbericht, opgesteld op basis van opinies van deskundigen in Polen, waaruit kan worden opgemaakt dat Polen te kampen heeft met tekorten op de arbeidsmarkt, vooral in bepaalde sectoren (m.n. de bouw en constructiesector, de gezondheidssector, horeca, slachthuizen, landbouw en IT-sector). Overigens zijn de meningen van deskundigen niet eensluidend en wordt ook aangegeven dat het niet zo'n vaart loopt met de uittocht van Polen naar het Westen. Een probleem is dat er weinig cijfermateriaal beschikbaar is.
Het betreft een niet geclassificeerd ambtsbericht. Het bericht wordt als bijlage aan de antwoorden toegevoegd.
Vraag 2:
Beschikte u over het ambtsbericht of andere documenten voordat de staatssecretaris aan de Tweede Kamer berichtte dat beantwoording van vragen over de uittocht van Poolse vaklieden niet binnen de gestelde termijn van drie weken mogelijk was, omdat de Nederlandse ambassades afhankelijk zijn van informatieverstrekking door lokale overheidsinstanties?
Antwoord 2:
Ja. Het ambtsbericht (war-ea/040/2006) is op 9 maart 's-middags ontvangen bij de betrokken ministeries. De staatssecretaris van sociale zaken en werkgelegenheid heeft zijn uitstelbrief op 13 maart j.l. aan de Tweede Kamer verstuurd.
Vraag 3:
Als u beschikte over het ambtsbericht of andere documenten, waarom heeft u dan niet de vragen beantwoord die betrekking hebben op de situatie in Polen?
Antwoord 3:
In de vragen van het lid De Wit (SP) van 17 februari 2006 is ook geïnformeerd naar de arbeidsmarktsituatie in de overige nieuwe EU-lidstaten, uitgesplitst naar verschillende bedrijfssectoren én het beleid van deze landen met betrekking tot tewerkstelling uit níet-EU-landen. Omdat de informatie van de posten voor een aantal nieuwe lidstaten op 13 maart j.l. niet ontvangen of onvolledig was, konden de vragen van het lid De Wit (SP) nog niet worden beantwoord.
Vraag 4:
Wilt u deze vragen zo spoedig mogelijk beantwoorden, maar uiterlijk vóór het rondetafelgesprek van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 5 april 2006 over het vrije werknemersverkeer MOE-landen?
Antwoord 4:
Ja, gestreefd wordt naar een zo spoedig mogelijke beantwoording van de vragen. Niet gegarandeerd kan worden dat beantwoording van de vragen vóór 5 april mogelijk is.
Hiervoor is adequate informatie van de posten uit de nieuwe lidstaten een vereiste. De posten zijn op dit punt afhankelijk van de informatieverstrekking in het land waar zij gestationeerd zijn.
Bericht van Ambassade Warschau d.d. 9 maart 2006
|Samenvattin|De uittocht van Poolse arbeidskrachten naar |
|g |West-Europa leidt in bepaalde sectoren tot |
| |tekorten op de Poolse arbeidsmarkt, m.n. in de |
| |bouw. Om de tekorten aan te vullen is er een |
| |plan in voorbereiding om voor bepaalde sectoren|
| |de grenzen open te stellen voor Oekrainers. |
| |
|Bericht |Inleiding |
| |Met de toetreding tot de EU is de uittocht van |
| |Poolse arbeidskrachten naar West-Europa een |
| |feit. Om welke aantallen het precies gaat is |
| |onduidelijk omdat dit nergens centraal wordt |
| |geregistreerd. Het gaat veelal om geschoolde |
| |krachten zoals bouwvakkers, lassers, slagers, |
| |metaalbewerkers, loodgieters, en buschauffeurs.|
| |Daarnaast vertrekken ook doktoren, tandartsen |
| |en verplegers naar West-Europa. |
| |Met ruim 2,77 miljoen werklozen in Polen zou |
| |men niet meteen problemen verwachten, maar GUS,|
| |het Poolse bureau voor Statistiek, maakte |
| |bekend dat in het laatste kwartaal van 2005 14%|
| |van de Poolse werkgevers problemen ondervonden |
| |bij het vinden van arbeidskrachten. In het |
| |eerste kwartaal van 2004 (voor toetreding) was |
| |dit nog 8%. De periode valt samen met een |
| |periode van economische groei, waarbij de |
| |werkeloosheid daalde van 20,6 % naar 17,3%. |
| |Economen schrijven de helft van deze daling |
| |(250.000) toe aan migratie. De andere helft zou|
| |daadwerkelijk een baan hebben gevonden in |
| |Polen. |
| |Tekorten op de Poolse arbeidsmarkt |
| |Naar aanleiding van uitlatingen in de pers over|
| |tekorten op de Poolse arbeidsmarkt werd |
| |gesproken met xxxx. Xxxx bevestigde de |
| |problemen in bepaalde sectoren. Voor toetreding|
| |betrof dit tijdelijke of seizoensgebonden |
| |tekorten (landbouw, scheepswerven), inmiddels |
| |is er binnen een aantal sectoren echter een |
| |structureel probleem. Hoewel weinig |
| |cijfermateriaal beschikbaar is wordt er wel |
| |degelijk een link gelegd met de uittocht naar |
| |het Westen. De onlangs door Ecorys uitgevoerde |
| |evaluatie schat dat ca. 1 miljoen Polen in het |
| |buitenland werkzaam zijn, legaal en illegaal. |
| |Dit is 6 tot 7% van het totaal aantal |
| |arbeidskrachten in Polen. Populairste |
| |bestemmingen zijn het VK en Ierland. Daarnaast |
| |is Duitsland populair vanwege het feit dat ca. |
| |250.000 Polen naast de Poolse, ook de Duitse |
| |nationaliteit bezitten en daarmee relatief |
| |eenvoudig aan de slag kunnen in Duitsland (en |
| |de rest van de EU). |
| | Sectoren met arbeidstekorten |
| |In de bouw en constructie sector zijn de |
| |tekorten het grootst. Regionale overheden |
| |(voivods) klagen dat geen Poolse uitvoerders te|
| |vinden zijn voor de (veelal infrastructurele) |
| |projecten die moeten worden uitgevoerd met |
| |Europese cofinanciering (structuurfondsen). Dit|
| |speelt vooral in West-Polen en het probleem zal|
| |naar verwachting alleen maar groter worden in |
| |de periode 2007-2013 als grootschalige |
| |infrastructurele projecten moeten worden |
| |uitgevoerd. Als voorbeeld werd de situatie in |
| |Opole (West-Polen) geschetst waar de voivod |
| |signaleerde dat Poolse bouwbedrijven, |
| |geregistreerd in Polen, geen interesse toonden |
| |voor de uitvoering van projecten in eigen land |
| |omdat ze geen tijd/capaciteit hadden wegens hun|
| |activiteiten elders in Europa. |
| |Dit beeld wordt bevestigd door xxxx. Xxxx |
| |meldde dat ze sedert de Poolse toetreding tot |
| |de EU voor het werven van bouwvakkers niet |
| |alleen moet concurreren met Poolse |
| |bouwbedrijven maar ook met Ierse en Britse |
| |bedrijven. xxxx voegde daaraan toe dat xxxx in |
| |incidentele gevallen Londense salarissen moest |
| |betalen aan Poolse ingenieurs met CVs die |
| |voldeden aan de criteria gesteld bij de |
| |aanbesteding van projecten die met Europese |
| |cofinanciering werden uitgevoerd. Deze |
| |ingenieurs spraken geen andere taal dan de |
| |Poolse en waren dus niet mobiel, maar zij |
| |wisten wel precies welke salarissen elders in |
| |de Europese Unie werden betaald. |
| |Er zijn ook tekorten in de gezondheidssector, |
| |hoewel niet zo nijpend als in de constructie |
| |sector. Doktoren gingen in eerste instantie |
| |alleen naar Londen of Dublin om daar in te |
| |vallen tijdens weekenddiensten. Inmiddels is |
| |hun expertise bewezen en krijgen ze vaste banen|
| |aangeboden. Salaris en arbeidsomstandigheden |
| |zijn zoveel aantrekkelijker dat ze deze |
| |overstap maken. De Poolse Kamer van Doktoren en|
| |Tandartsen schat dat ca. 3% van de leden de |
| |benodigde diploma's hebben laten certificeren |
| |voor het uitoefenen van praktijk in het |
| |buitenland. Ook verpleegsters, die in eerste |
| |instantie in ziekenhuizen te werk werden |
| |gesteld, krijgen thans interessante |
| |aanbiedingen in de private sector in het |
| |buitenland. De Poolse publieke gezondheidszorg |
| |kampt al jaren met mismanagement en grote |
| |financiële tekorten en daar komt nu het |
| |personeelstekort nog eens bovenop. xxxx ergerde|
| |zich aan het feit dat lokale overheden de |
| |uittocht nog eens extra stimuleren door |
| |verplegers met emigratieplannen taalcursussen |
| |aan te bieden. In de regionale |
| |ontwikkelingsplannen voor 2007-2013 is geld |
| |gereserveerd voor ontwikkeling van kuuroorden /|
| |medische arrangementen, met een aanzienlijke |
| |werkgelegenheidscomponent. Bij het vinden van |
| |capabel personeel voorziet xxxx nu al |
| |problemen. |
| |Andere sectoren waar de werkgeversorganisatie |
| |tekorten op de arbeidsmarkt signaleert zijn: |
| |horeca (koks), de slachthuizen (uitbeners) en |
| |IT-sector (mn programmeurs). Programmeurs zijn |
| |er wel in Polen maar ze werken vanuit Polen |
| |voor buitenlandse firma's tegen een riant |
| |salaris dat een Pools bedrijf ze niet kan |
| |bieden. Ook in de landbouw zijn tekorten maar |
| |deze zijn veelal seizoensgebonden (bv |
| |aardbeienplukkers). |
| |Aanvulling arbeidsmarkt vanuit het oosten |
| |De tekorten in bovengenoemde sectoren worden |
| |vooral aangevuld met Oekraïners, die hier |
| |veelal illegaal werkzaam zijn. Mannen in de |
| |bouw of landbouw, vrouwen in de huishouding of |
| |de zorgsector. De toestroom is niet nieuw, maar|
| |al zo'n 10 jaar bezig. Er is dan ook geen |
| |directe samenhang met de toetreding van Polen |
| |tot de EU. Schattingen wijzen erop dat de |
| |toestroom wel groter is geworden. De getallen |
| |lopen uiteen van 50.000 - 100.000 tot 1 miljoen|
| |Oekraïners op de Poolse arbeidsmarkt. Om een |
| |idee te geven van het grote grijze gebied dat |
| |hier bestaat: officieel werden in 2004 (cijfers|
| |over 2005 nog niet beschikbaar) ruim 1000 |
| |verblijfsvergunningen afgegeven aan Oekraïners.|
| |Cijfers over afgegeven werkvergunningen zijn |
| |niet centraal bekend. Wel is bekend dat de |
| |aanvraagprocedure voor een verblijf- en |
| |werkvergunning langdurig en kostbaar is. Het is|
| |simpeler om op een toeristenvisum binnen te |
| |komen, in een korte periode zoveel mogelijk |
| |geld te verdienen en dan weer huiswaarts te |
| |keren (vgl. de Polen in NL). Het Ministerie van|
| |Arbeid en Sociaal Beleid heeft een plan in |
| |voorbereiding om voor bepaalde sectoren de |
| |grenzen open te stellen voor arbeidskrachten |
| |uit de Oekraïne, Rusland en Belarus. De bouw |
| |zal zeker één van de eerste sectoren zijn waar |
| |de grens voor deze buitenlanders open gaat. |
| |Werkloosheid in Polen |
| |De officiële werkloosheid bedroeg eind december|
| |17,7 %. Er bestaat evenwel een groot grijs |
| |circuit, waardoor de feitelijke werkloosheid |
| |veel lager ligt. GUS (Poolse bureau voor |
| |Statistiek) heeft vorig jaar een enquête |
| |gehouden waaruit kan worden afgeleid dat van de|
| |2,7 mln. geregistreerde werklozen ruim 1 mln. |
| |toch een vorm van werk heeft (maar dit |
| |verzwijgt om in aanmerking te komen voor |
| |sociale verzekering). |
| |De werkloosheid is het grootst onder de |
| |jongeren: 50,7% van de werklozen is jonger dan |
| |34. |
| |De Poolse overheid voert geen duidelijk |
| |werkgelegenheidsbeleid, alhoewel wordt |
| |uitgedragen dat het hoge werkloosheidscijfer |
| |(hoogste binnen EU) omlaag moet. |
| |Brain drain |
| |Xxxx signaleerde dat op dit moment ook jonge |
| |afgestudeerden zeer geïnteresseerd zijn om hun |
| |vleugels uit te slaan in de rest van de wereld.|
| |Hoogopgeleide jongeren dromen van een toekomst |
| |in het buitenland waarbij de VS verreweg de |
| |voorkeur heeft, maar West-Europa een goede |
| |tweede plaats inneemt. Het lukt deze jongeren |
| |veelal ook, omdat ze goed gekwalificeerd zijn |
| |en bereid zijn om risico te nemen en aan te |
| |pakken. Xxxx zag deze ontwikkeling met lede |
| |ogen aan. Hoewel geen cijfers voorhanden zijn, |
| |signaleerde xxxx wel degelijk een brain drain. |
| |Xxxx voorzag dat slechts een klein deel van |
| |deze jongeren terug zal keren naar Polen. |
| |Daarnaast noemde xxxx een enquête die jaarlijks|
| |wordt uitgevoerd onder het MKB (totaal 1,6 mln.|
| |bedrijven), in opdracht van de |
| |werkgeversorganisatie. Vorig jaar (2005) werd |
| |daar voor het eerst de vraag gesteld of het |
| |bedrijf overwoog (na toetreding tot EU) zich |
| |buiten Polen te vestigen. De vraag was er in |
| |gezet om in de toekomst een tendens te kunnen |
| |signaleren. Tot xxxx verbazing bleek dat 8,9% |
| |van de respondenten deze vraag bevestigend |
| |beantwoordde. Als reden werd aangegeven dat ze |
| |liever opereerden in een stabiele omgeving |
| |('they prefered a stable environment above |
| |lower taxes'). Het onderzoek wordt volgende |
| |maand opnieuw uitgevoerd, en de verwachting is |
| |dat het percentage aanzienlijk zal stijgen |
| |gezien het economische beleid (of beter het |
| |ontbreken ervan) van de huidige regering. |
| |Samenvattend stelde XXXX dat het voor Polen |
| |beter zou zijn als de grenzen in West-Europa |
| |gesloten bleven om de uittocht van goed |
| |geschoolden en hoogopgeleiden te voorkomen. |
| |XXXX vond desgevraagd dat het allemaal niet |
| |zo'n vaart liep. XXXX ervaring is dat Polen |
| |tamelijk honkvast zijn, en veelal een |
| |verhuizing naar een stad 100 km verderop al te |
| |ver vinden. XXXX toonde zich overigens wel |
| |voorstander van het openen van de Nederlandse |
| |arbeidsmarkt, ook al om daardoor illegale |
| |constructies te bestrijden. |
-----------------------
Algemeen Dagblad, 22 maart 2006
Aanhangsel-Handelingen nr 1062, vergaderjaar 2005-2006
---- --