Literatuur tussen autonomie en democratie
Oratie Moderne Nederlandse letterkunde
donderdag 6 april 14.30 uur
Prof. dr. Th.L. Vaessens, hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde: Mieters of vet cool? Literatuur tussen autonomie en democratie.
In zijn oratie betoogt Thomas Vaessens dat zowel de positie van de schrijver als de maatschappelijke betekenis van literatuur in de afgelopen halve eeuw ingrijpend zijn veranderd. Hij laat dit zien aan de hand van de roman Bij nader inzien van J.J. Voskuil. De roman speelt in de naoorlogse jaren. Het grote prestige dat literatuur en schrijver toen hadden, weerspiegelt zich in de gesprekken en gedragingen van de personages in het boek. Maar toen de roman vroeg in de jaren zestig verscheen, waren de traditionele denkbeelden over aard en status van de literatuur aan het veranderen. Het publiek voor literatuur veranderde, en daarmee ook de leescultuur en de verwachtingen van lezers. In de reacties op Bij nader inzien is de onzekerheid zichtbaar die deze veranderingen met zich meebrachten. Begin jaren tachtig verschenen enkele herdrukken van de roman. Dat gebeurde in een literair klimaat dat in weinig meer deed denken aan dat van de jaren vijftig. Massificatie en democratisering hadden definitief hun stempel gedrukt op de literatuur en de wijze waarop ze beleefd werd, zoals ook te zien is in de zesdelige tv-serie die in 1991 van Bij nader inzien gemaakt is.
Vaessens stelt in zijn oratie tevens dat de veranderde leescultuur nogal eens heeft geleid tot cultuurpessimistische commentaren. Met de teloorgang van het prestige van de literatuur, dat in een steeds verder van ons verwijderd verleden in het middelbaar onderwijs nog gewoon als vanzelfsprekend werd gepresenteerd, zouden ook essentiële waarden van onze beschaving in gevaar zijn. Maar is dit weinig productieve pessimisme terecht? Wat kan literatuur nog voor ons betekenen? Hoe verhoudt literatuur zich tot de sociaal-maatschappelijke processen die zij weerspiegelt? En wat is de taak van de literatuurwetenschap in een veranderende wereld?
Meer informatie over de items in deze agenda kunt u krijgen bij de afdeling Persvoorlichting, tel. 020 - 525 2695, e-mail:
Universiteit van Amsterdam