GGD Rotterdam e.o.
Balansventilatie en gezondheid
De afgelopen weken is er regelmatig nieuws geweest over
(gezondheids)problemen met balansventilatie, die ook wel
'gebalanceerde ventilatie' wordt genoemd. Op deze pagina wil de GGD
uitleggen wat er aan de hand is in de woningbouw. We hebben daarbij
vooral de gezondheid en de tevredenheid van bewoners in gedachten.
Ventilatie en gezondheid
Het is belangrijk dat woningen constant worden doorstroomd met lucht,
door tegelijktijdig lucht van buiten in de woning te laten en lucht
uit de woning af te voeren. De afvoer vindt bij voorkeur plaats in
ruimtes waar veel vuil, geurtjes en vocht worden geproduceerd, zoals
de keuken, de badkamer en het toilet. Door tijdens het koken, baden,
klussen en schoonmaken extra veel te ventileren, wordt de vuile en
vochtige lucht snel afgevoerd. Het is belangrijk tegelijk minstens
evenveel verse lucht van buiten naar binnen te laten, door ramen,
bovenlichten of ventilatieroosters.
Ventilatie op een basisniveau moet constant doorgaan, ook in de avond
en nacht en ook in de winter. Wanneer er niet voldoende geventileerd
wordt, kunnen bewoners klachten krijgen als hoofdpijn en prikkelende
ogen. Ook voelen mensen zich minder fit of kunnen zich slechter
concentreren. Wie astma heeft, zal van slechte lucht en veel vocht in
huis meer klachten kunnen krijgen aan luchtwegen en longen. Al bij al
kan slechte ventilatie in huis leiden tot minder goed functioneren.
Balansventilatie
Bij balansventilatie komt de verse lucht niet binnen via raampjes of
roosters, maar via een buizensysteem. In de woonkamer en in
slaapkamers zit er in het plafond of hoog in een muur een ventiel,
waardoor de lucht wordt ingeblazen. Er wordt evenveel lucht de woning
ingevoerd als dat er wordt afgevoerd uit keuken, badkamer en toilet.
Daar komt de naam balansventilatie vandaan.
In een ventilatiebox lopen de kanalen voor de verse lucht en voor de
oude afvoerlucht langs elkaar, waardoor de warmte van de oude
binnenlucht overgaat op de verse lucht van buiten. In principe komt er
geen oude lucht in de nieuwe terecht; alleen de warmte wordt
overgedragen. De lucht die ingeblazen wordt in de woon- en slaapkamers
heeft daardoor al een aangename temperatuur. Dit proces heet
warmteterugwinning. Er wordt hierdoor ook bespaard op de
energierekening voor verwarming. Wel is de elektriciteitsrekening iets
hoger, maar in een gemiddelde woning kan het voordeel in de orde van
150,-- per jaar liggen.
Het grote voordeel voor gezondheid is, dat bewoners ook in de winter
goed blijven ventileren. De grote nadelen zijn dat de ventilatoren
geluid maken (ook in de slaapkamer), en dat veel mensen de systemen
niet goed begrijpen, of dat het moeilijk is ze te bedienen. Wanneer de
systemen niet sterk genoeg zijn gemaakt, is de hoeveelheid ventilatie
niet voldoende. Vooral als balansventilatiesystemen ouder worden, is
dit een belangrijk risico.
In de bouwpraktijk gaat het vaak mis
Vanuit gezondheid gezien, maakt het in theorie niet uit of bij
nieuwbouw of renovatie wordt gekozen voor balansventilatie of voor een
ander ventilatiesysteem, als er bij het ontwerp en de bouw maar
zorgvuldig wordt gewerkt. Maar, dát gebeurt in de praktijk nou juist
veel te weinig; bovendien zijn veel balansventilatiesystemen niet
gebruiksvriendelijk en worden ze niet goed onderhouden. Er gaat nog te
vaak van alles mis met balansventilatie. Veel installaties blijken al
bij oplevering niet aan de eisen van het Bouwbesluit te voldoen,
terwijl dat minimum-eisen zijn. Het gevolg is dat de luchtkwaliteit en
het woonplezier in woningen met balansventilatie té vaak niet
voldoende zijn.
De leveranciers van balansventilatiesystemen hebben de afgelopen jaren
veel gedaan aan het verbeteren en verfijnen van hun producten. Ook in
de installatiesector komen er steeds meer bedrijven die beter werken.
Maar er zijn ook nog steeds matige producten op de markt, en knoeiende
installateurs aan het werk. Ontwikkelaars van woningen en particuliere
opdrachtgevers kiezen namelijk niet vanzelfsprekend voor goede
kwaliteit. Deels is dat een kwestie van geld, maar deels zeker ook een
kwestie van desinteresse en onkundigheid.
Wat wordt er aan gedaan?
Samenwerkende GGD-en in het land proberen al jaren invloed uit te
oefenen op de regels voor balansventilatie in de Nederlandse
wetgeving, en een goede handhaving daarvan. Veel deskundigen uit de
bouwwereld ondersteunen dat, maar er is tot nu toe toch nog te weinig
gebeurd. Zo is in januari van dit jaar de regelgeving voor de
energiezuinigheid van nieuwe woningen aangescherpt, zonder dat
gelijktijdig de nodige zaken zijn geregeld voor het welzijn van
bewoners.
De Tweede Kamer heeft nu geëist dat er onderzoek komt naar problemen
met balansventilatie. Dit onderzoek is vooral nodig om bestaande
balansventilatiesystemen in Nederland in orde te maken, zodat ze
minstens voldoen aan het niveau in het Bouwbesluit.
Richtlijn voor nieuwe woningbouw
Er is eigenlijk geen onderzoek meer nodig om te weten hoe bij
nieuwbouw en renovatie vanaf nu in één keer een goed ventilatiesysteem
gemaakt kan worden. De ontwikkelaar, de architect en de installateur
moeten er om te beginnen voor zorgen dat een systeem voldoet aan het
Bouwbesluit. Vanuit gezondheid gezien is dit echter een mager niveau,
dus het advies is om de installatie nog wat beter te maken. Dit is ook
belangrijk voor een blijvend goede werking in de loop van de jaren.
Voor professionals in de bouw- en installatiesector, en ook voor wie
geïnteresseerd is in techniek, hebben de GGD-en een checklist
beschikbaar voor het bouwen van woningen met een gezonder binnenmilieu
en een hogere gebruiksvriendelijkheid dan gangbaar.
Wanneer de installatie wordt gemaakt volgens de daarin beschreven
punten, zal dit voor het overgrote deel van de bevolking een prettig
en gezond binnenmilieu opleveren. Alleen voor mensen met ernstige
luchtwegziektes, en op plekken waar veel luchtvervuiling is
(bijvoorbeeld langs drukke wegen), moeten er bovenop genoemde
maatregelen nog extra eisen aan de woning en de installaties gesteld
worden.
In de checklist staat overigens ook wat u moet doen voor een goed
alternatief systeem, met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer.
Want ook dit ventilatieprincipe wordt niet vanzelfsprekend goed
uitgevoerd bij nieuwe woningbouw.
Meer informatie
Meer informatie over ventilatie en een gezond binnenmilieu kunt u
elders op deze site van Milieu & Hygiëne vinden. Ook treft u daar
andere informatie aan over de kwaliteit van de woning en de
woonomgeving in relatie tot gezondheid.
De Richtlijn Gezonde Woningbouw van GGD Nederland (voor nieuwe
woningbouw) is te vinden op www.ggdkennisnet.nl.