Recensie Nicolaas Matsier: `Het 48e uur'
'Nooit hebben twee mensen eender geoordeeld over dezelfde zaak, en
twee precies gelijke opinies zul je niet tegenkomen, bij verschillende
mensen net zo min als bij dezelfde mens op verschillende uren.'
Michel de Montaigne
In 2005 publiceerde Nicolaas Matsier zijn roman `Het 48e uur'*. De
titel slaat op de 48 procesuren die ervoor staan om te beoordelen of
een asielzoeker een kans maakt om in een `gewone' asielprocedure
erkend te worden als `echte' asielzoeker.
De roman is chronologies opgebouwd: we doorlopen alle stappen die de
asielzoeker ook dóór en/of mee moet maken, tijdens de 48 uur en de
erop volgende rechtszaak: eerste gehoor, nader gehoor, voornemen,
correcties en aanvullingen, beschikking, resumptie, beschikking 2,
nabespreking beschikking, second opinion, nadere gronden, de zitting
en de uitspraak.
Dat `dóórmaken' is geen eufemisme: de ondervragers van de Immigratie
en Naturalisatie Dienst gaan er van uit dat de asielzoeker per
definitie zit te liegen en proberen hem of haar (in dit geval een hem,
namelijk de Soedanese boerenzoon Moessa of Musa) op tegenstrijdigheden
te pakken en klem te praten. Wat uiteraard als gevolg zou hebben dat
de asielzoeker zo spoedig mogelijk het land moet verlaten.
Het moet voor een asielzoeker een horror zijn om die 48 uur mee te
maken. Matsier heeft voor een prachtig literaire aanpak gekozen: we
komen alleen maar te weten wie en wat de asielzoeker is door de
antwoorden die hij geeft op de vragen van de marechaussee en IND.
Verder krijgt hij geen identiteit. En dat is precies wat er in de
werkelijkheid ook gebeurt. Niemand is in hem geïnteresseerd als
vluchteling, alleen als object dat zo snel mogelijk weer verwijderd
moet worden. Om het te zeggen met de woorden van Al Galil, die in 1988
Irak ontvluchtte en nu in Nederland is als uitgeprocedeerd
asielzoeker:
`Eigenlijk kan ik die wereld in één zin neerzetten: de toekomst van de
asielzoeker in Nederland ligt niet in de politieke situatie in zijn
vaderland, maar in de politieke situatie in Den Haag.'
Ook wanneer de ambtenaren wel open zouden staan voor het verhaal van
de asielzoeker, is er nog het cultuurverschil: wij zijn als westerse
mensen nu eenmaal vaak meer gewend aan vragenlijsten en enquêtes.
Belangrijker is dat de vluchteling niet blanco tegenover de IND zit,
maar een heftige geschiedenis van oorlog, terreur, uitbuiting achter
de rug kan hebben. Dat praat niet zo gemakkelijk, zeker niet binnen
een tijdspanne van 48 uur. Matsier laat een IND-ambtenaar vertellen
dat hij een minderjarige AMA tegenover zich heeft gehad, die verkracht
is. Volkomen dichtgeslagen. Wat betekent dat er niet bepaald kan
worden of er sprake is van een terechte asielaanvraag, wat
onverbiddelijk uitzetting tot gevolg heeft.
In de eerste helft van de roman krijgen we veel mee van de
overpeinzingen en roerselen van de marechaussee- en IND-ambtenaren.
Soms gaat de schrijver daar wel erg ver in, zoals wanneer hij een
ambtenaar laat filosoferen over de ruimte die er op een formulier is
om een handtekening te zetten. Maar naarmate de roman vordert komt er
meer vaart in en wordt het ook spannend.
In de 48 uur zit ook 5 uur juridische bijstand. Degene die Musa
eigenlijk moet bijstaan heeft er niet zo veel zin in en geeft het over
aan een veteraan. Als lezer was ik al zover te denken: `die Musa maakt
inderdaad geen schijn van kans.' Daarom is het einde van het boek erg
leerzaam: de beweringen van de IND, op grond waarvan Musa's verzoek
afgewezen zal gaan worden, worden door deze advocaat vakkundig
gefileerd.
Een voorbeeld: de IND heeft Musa gevraagd wat voor kleur de stoelen
hadden in het vliegtuig waarmee hij naar Nederland gekomen is. Dat
heeft hij niet kunnen vertellen. Voor de IND duidelijk een teken dat
hij zit te liegen. Maar de advocaat voert aan dat hij zelf niet eens
weet wat voor kleur stoel de trams in Amsterdam hebben.
Ik zal niet verklappen of Musa na het betoog van de advocaat wel of
niet mag blijven, maar kan wel zeggen dat dit een belangwekkend boek
is. Lezen!
*Nicolaas Matsier: `Het 48e uur'; Uitgeverij De bezige Bij; 2005
Werkgroep Vluchtelingen Vrij
http://home.wanadoo.nl/werkvluchtvrij/