Ingezonden persbericht


Persbericht

Rijksuniversiteit Groningen

Nummer: 25

Datum: 8 maart 2006

Kwekeling tussen akte en ideaal

De pabo in perspectief

Op 15 maart zal minister van OCW Maria van der Hoeven het eerste exemplaar in ontvangst nemen van Kwekeling tussen akte en ideaal. De opleiding tot onderwijzer(es) vanaf 1800, een boek over de geschiedenis van de pabo door Mineke van Essen, onderwijshistorica en hoogleraar genderstudies aan de Rijksuniversiteit Groningen. De presentatie vindt plaats tijdens het symposium De toekomst van de pabo, in het Nationaal Onderwijsmuseum (NOM) te Rotterdam. Daar start dan ook de tentoonstelling Voor de klas. De opleiding van meesters en juffen.

Het regent in de media kritische artikelen over de pabo. Studenten zouden een veel te laag niveau hebben, als ze van de opleiding afkomen niet eens kunnen rekenen en spellen, en de pabo zou alleen aantrekkelijk zijn voor meisjes met weinig ambities. Een groot verschil met vroeger, zo heet het, toen de onderwijzersopleiding een emancipatievehikel was voor slimme, ambitieuze jongens uit arme milieus. Maar klopt dat beeld wel? Het boek volgt het spoor terug van de aanstaande leerkrachten van vroeger - de kwekelingen, zoals ze toen werden genoemd - en prikt deze en andere mythen regelmatig door. Daarmee speelt het in op de behoefte aan reflectie op de huidige opleiding van leraren basisonderwijs en biedt aanknopingspunten voor de toekomst.

Steen der wijzen

Ontdaan van de mythe blijken klaagzangen de opleiding al twee eeuwen te vergezellen, een oneindig verhaal met halfslachtige remedies. Vanaf het begin is er gezocht naar wat het boek 'de steen der wijzen' noemt, het ideale evenwicht tussen de drie traditionele componenten van de lerarenopleiding: kennis en culturele geletterdheid, pedagogisch-didactische theorievorming, en praktijkvoorbereiding. Soms sloeg de weegschaal door naar de praktijk, dan weer naar 'geleerdheid'. De nieuwste trend heet 'werkplekleren', dat wil zeggen dat de student een groot deel van zijn opleiding al doende in de praktijk het vak leert. Maar ruim een eeuw geleden namen lerarenopleiders juist opgelucht afscheid van zo'n praktijkstelsel, dat toen volgens vriend en vijand vooral diende als besparing op gediplomeerde leerkrachten. 'Nieuw' was in 1900 een opleiding met veel vakinhoudelijke en theoretische kennis - die vervolgens te veel geld bleek te kosten en daardoor nooit is ingevoerd. Meesters en juffen zijn in Nederland altijd op een koopje opgeleid.

Ambivalente status

Ook het beeld van de slimme jongens die via de opleiding carrière maakten, heeft een hoog mythegehalte. De vooropleiding en het niveau van de gemiddelde kwekeling werd de hele negentiende en twintigste eeuw door te laag genoemd, de slimmeriken vormden de uitzondering. Deze mythe schaadde bovendien de toch al ambivalente status van het beroep, laag betaald en in de onderste regionen van de zogeheten professies. Impliciet ging er namelijk de boodschap vanuit, dat wie kwaliteit had geen onderwijzer bleef. Daardoor daalde indirect ook het aanzien van de opleiding.

Meisjes presteerden beter

Veel mythevorming is er over de meisjeskwekelingen. Die zouden minder studieus en ambitieus zijn geweest dan de jongens, wat het imago van opleiding en beroep zou hebben geschaad. Ze blijken echter door heel de periode heen betere studieprestaties te hebben geleverd. Toch bleef de mythe sterker, getuige vergeefse maar regelmatig terugkerende voorstellen om voor aanstaande onderwijzeressen een eenvoudiger opleiding te creëren, ook omdat ze alleen maar in de onderbouw lesgaven.

Intussen koesterden de voorlopers van de pabo de mythe van een eliteopleiding voor talentvolle, idealistische jongeren die graag veel wilden leren voor een prachtig beroep. Wie ernst wil maken met die tijdloze droom, moet inzetten op een opleiding van hoog niveau en op statusverhoging van het lerarenberoep.

Noot voor de pers


- Meer informatie: prof.dr. H.W. van Essen, tel. (050) 363 6488/6475, e-mail: H.W.van.Essen@rug.nl


- Mineke van Essen, Kwekeling tussen akte en ideaal. De opleiding tot onderwijzer(es) vanaf 1800. Amsterdam: SUN, 2006. ISBN 90 8506 268 3 / paperback / geïllustreerd / 440 pagina's / ¤ 24.50 / inclusief dvd met historisch filmmateriaal.


- U kunt een recensie-exemplaar aanvragen bij uitgeverij SUN, Margreet Flink, Prinsengracht 747-751, 1017 JX Amsterdam, telefoon 06-53534051, m.flink@uitgeverijsun.nl

Redactie: afdeling Communicatie RUG

Postbus 72, 9700 AB Groningen

Tel. 050-363 4444

E-mail: communicatie@rug.nl