P PLUS: Terrorismebestrijding kost KLM 30 miljoen extra

Pplus people planet profit

Europese vliegtuigmaatschappijen leiden ernstig concurrentieverlies op Amerikaanse concurrenten door de opgelegde terrorismebestrijding. Alleen de KLM al is twintig tot dertig miljoen euro per jaar extra kwijt. Van het mooie privacybeleid is op vluchten naar de VS niet veel meer over. Dit onthult P+ in het nieuwe nummer dat deze week wordt verzonden.

Teun Platenkamp, senior vice-president KLM Security Services en KLM's privacy officer Klaas Bruin vinden dat de Europese Commissie meer druk moet zetten om de eenzijdige economische benadeling door de Amerikanen te beëindigen. Dit voorjaar wordt een uitspraak van het Europese Hof van Justitie over de concurrentievervalsing verwacht. De Europese luchtvaartindustrie is inmiddels al 3,1 miljard kwijt.

P+ start in het jongste nummer met een nieuwe verhaalrubriek, die dilemma's schetst waar bedrijven en organisaties voor komen te staan. Voor de KLM is de keuze tussen privacy en veiligheid op dit moment een hele lastige. Tot 2001 garandeerde de luchtvaartmaatschappij alle passagiers bescherming van gevoelige persoonsgegevens, zoals geloofsovertuiging.

Na de aanslagen op de Twin Towers willen de Amerikanen weten wie er naar hun land vliegen. Onder druk gaven Europese luchtvaartmaatschappijen daarop gegevens uit de Passenger Name Record (PNR) door aan de VS. Deden ze dat niet, dan mochten ze niet in Amerika landen. Bovendien dreigden hoge boetes. In de documenten staan niet alleen de naam van de reiziger, maar ook eventuele creditcardgegevens en maaltijdwensen, waaruit iemands godsdienst valt af te leiden. Verder kan het informatie bevatten over gewenste medische assistentie, reisschema's en contact (e-mail)adressen. In 2003 was het overdragen van deze gegevens nog in strijd met de Europese privacyregels.

Teun Platenkamp van de KLM zei tegen P+: 'De luchtvaartmaatschappij is verplicht ervoor te zorgen dat een passagier goed gedocumenteerd op reis gaat. Het is ook in ons belang dat dat goed gebeurt. Daar zit ook wetgeving aan vast. Als we passagiers vervoeren die onjuist gedocumenteerd zijn, zitten we sowieso fout. Daarom zijn we er zo gebrand op correct verloop. Daarom geven we dus ook al heel veel voorlichting, ook aan de reisagenten. Daar is niks nieuws mee, dat bestaat al heel lang. Passagiersmanifesten, een opsomming van namen, worden ook al heel lang doorgegeven.'

Maar sinds 11 september 2001 is daar een lange lijst aan maatregelen aan toegevoegd. 'Amerikanen zijn begonnen met heel direct geldende veiligheidsmaatregelen', vertelt Platenkamp. 'Die kunnen ze vandaag uitgeven en morgen gaan die in. Het ging om fysieke maatregelen: messen van boord, extra screening, doorzoeking van vliegtuigen, extra checks. De KLM moest plastic messen gaan aanschaffen. De cockpitdeur moest verzwaard worden, er gingen restricties in voor wie naar binnen mocht, naar welke toiletten je mocht, geen samenscholing in vliegtuigen. Nagelknippertjes en -vijlen moesten uit de handbagage. Die laatste maatregel is overigens weer eenzijdig ingetrokken: Amerikanen die naar Europa vliegen mogen de knippertjes en vijlen wel weer in hun handbagage vervoeren.'

Voor luchtvaartmaatschappijen is hier geen ontkomen aan. De Amerikanen hebben exterritorialiteit in hun wetgeving opgenomen. Dat betekent dat zij hun voorwaarden kunnen opleggen om naar de VS te vliegen. Ze kunnen aan boord gaan zitten als passagier en de gang van zaken observeren. Als daar niet aan wordt voldaan, komt een vliegtuig de VS simpelweg niet binnen.'

Al die extra maatregelen hadden grote financiële gevolgen. 'Het heeft ons 14,5 miljoen euro gekost om alleen al alle deuren van de cockpits op de KLM-vloot te verzwaren. De hele luchtvaart in Europa heeft na 11 september 3,1 miljard euro moeten uitgeven. Mensen moesten extra getraind worden. Op jaarbasis kost het de KLM twintig à dertig miljoen euro's extra voor de afhandeling. We moeten de catering extra checken en we moeten elk vliegtuig individueel doorzoeken en daarna laten bewaken, zodat er niet alsnog iemand binnensluipt. We vliegen met zo'n achttien à twintig toestellen per dag naar de VS.'

Brazilië heeft overigens geweigerd de geëiste documenten door te sturen. In ruil wilden de Zuid-Amerikanen van vliegtuigmaatschappijen uit de VS precies dezelfde gegevens ontvangen. Dat bleek voor de Amerikanen te ingewikkeld en nu mag Brazilië toch landen in de VS en hoeven ze geen PNR's te verstrekken. 'In die zin zou de EU meer spierballen moeten tonen aan de VS', zei privacy officer Bruin van de KLM tegen P+.