Projectverslag
Pilot Wet minimumloon en
minimum vakantiebijslag
Project A745
21 februari 2006
Pilot WML
______________________
Arbeidsinspectie, Den Haag
Inspectieonderwerpen Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag
AI bedrijfstakdirectie Commerciële Dienstverlening
Landelijk Projectleider Mr. D.J.J. Korver
Landelijk Projectsecretaris Mw. J.M.M. Geurts
Ondersteuning A. Faas en J. Samadhan
Looptijd Project 1 november tot en met 31 december 2005
Projectnummer
A 745
Correspondentieadres Arbeidsinspectie Utrecht
T.n.v. mw. J.M.M. Geurts
Postbus 820
3500 AV Utrecht
---
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD 4
SAMENVATTING 5
1. AANLEIDING EN DOEL 6
1.1. AANLEIDING 6
1.2. DOELSTELLINGEN PROJECT 6
2. OMVANG VAN HET PROJECT 7
2.1. WERKTERREIN/BIK-CODES 7
2.2. SELECTIE BEDRIJVEN 7
2.3. LOOPTIJD EN AANTALLEN BEZOEKEN 7
3. OPZET VAN HET PROJECT 8
3.1. INSPECTIEONDERWERPEN 8
4. INSPECTIERESULTATEN 9
4.1. ALGEMEEN 9
4.2. REPRESENTATIVITEIT RESULTATEN 9
4.3. OVERZICHT RESULTATEN 9
4.3.1. Resultaten monitoring 12
5. CONCLUSIES 14
---
VOORWOORD
De Arbeidsinspectie heeft in het najaar van 2005 bij 92 werkgevers inspecties gedaan naar de
naleving van de Wet Minimumloon en minimum vakantiebijslag. Deze werkgevers werden opnieuw
bezocht, omdat uit eerder onderzoek in het voorjaar 2005 was gebleken dat er werd onderbetaald. Er
is derhalve gericht gecontroleerd. Hierdoor zijn de resultaten niet representatief voor de naleving van
de WML. Uit de inspecties kwam naar voren dat in 30% van de gevallen opnieuw onderbetaling
plaatsvond.
Analyses geven aan dat vooral jongeren onder de 23 jaar en deeltijders met een arbeidsduur korter
dan 40% van de normale arbeidsduur nog worden onderbetaald. Het merendeel van de oorzaken van
onderbetaling houdt verband met onwetendheid, onnauwkeurigheid en slordigheid in de uitvoering. Ik
beveel werkgevers (en hun administrateurs) dan ook van harte aan om informatie over de Wet
Minimumloon en minimum vakantiebijslag te raadplegen, zodat in de toekomst het maken van
dergelijke fouten wordt voorkomen.
Den Haag, 16 februari 2005
De Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie,
Dr. J.J.M. Uijlenbroek
---
SAMENVATTING
Naar aanleiding van vragen uit de Tweede Kamer over de uitkomsten van een onderzoek naar de
naleving van de Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag van 2001 heeft de minister van SZW
toegezegd dat de Arbeidsinspectie in 2005 een project zou uitvoeren waarin de Arbeidsinspectie
toezicht zou uitoefenen op de naleving van de Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag (WML).
Naast deze doelstelling zouden in het kader van dit project ook klachten worden onderzocht.
Eerder in 2005 is door de Arbeidsinspectie het Arbeidsvoorwaardenonderzoek (AVO) uitgevoerd,
waarbij ook het toezicht op de naleving WML aan de orde was. Werkgevers waarbij is geconstateerd
dat zij onderbetaalden werden in het kader van de Pilot Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag
wederom geïnspecteerd. Deze werkgevers zijn gecontroleerd en bij 28 van de 88 werkgevers, met in
totaal 1196 werknemers in dienst, was wederom sprake van onderbetaling. Bij 4 bedrijven was geen
onderzoek meer mogelijk. Bij 30,4% van de werkgevers is dus nogmaals onderbetaling geconstateerd.
De onderbetaling had betrekking op 66 werknemers en had uiteenlopende oorzaken. Bij twee
werkgevers had de onderbetaling meerdere oorzaken. De onderbetaalden zijn vooral te vinden onder
jongeren en deeltijders. Voorts is de onderbetaling grotendeels te wijten aan onnauwkeurigheden,
slordigheden. Tevens is een deel van de gevallen van onderbetaling gebeurd op basis van afspraken
tussen werkgever en werknemer. Gedurende de periode waarin het project werd uitgevoerd zijn geen
klachten ingediend. De onderbetalingen zijn na mondelinge interventie door de Arbeidsinspectie door
alle geïnspecteerde werkgevers hersteld.
---
1. AANLEIDING EN DOEL
1.1. Aanleiding
Tijdens het Algemeen Overleg van 3 juni 2004 is door de Tweede kamer bezorgdheid geuit over het
nalevingsniveau van de Wet Minimumloon en minimum vakantiebijslag (WML). Dit, naar aanleiding
van eerdere resultaten van een WML-onderzoek van de Arbeidsinspectie, dat betrekking had op het
peilmoment oktober 2001. Uit deze resultaten is gebleken dat circa 68.000 werknemers minder dan
het wettelijk mimimum loon van 1180,- per maand verdienden. Dit komt overeen met 1,1% van alle
werknemers. De onderbetaalde werknemers bestonden in 2001 vooral uit in deeltijd werkende
vrouwen of jongeren in de sectoren detailhandel, reparatiebedrijven, horeca en landbouw. Op vragen
vanuit de Tweede kamer over wat de minister hiertegen wilde doen heeft hij daarop gezegd dat hij
naast de inzet van voorlichtingsinstrumenten in 2005 ook een inspectieproject zou willen laten
uitvoeren, waarin toezicht op de naleving wordt uitgeoefend. Gelet op de uitvoering van het
Arbeidsvoorwaardenonderzoek (AVO) in de eerste helft van 2005 bleek het niet eerder mogelijk dan
pas laat in de tweede helft van dat jaar met de uitvoering van het pilotproject handhaving Wet
minimumloon en minimum vakantiebijslag te beginnen.
1.2. Doelstellingen project
De doelstellingen van dit pilotproject waren:
1. Het uitoefenen van toezicht op de naleving van de Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag
door het inspecteren van de loonadministratie van bedrijven waarvan uit het AVO-onderzoek 2005 is
gebleken dat zij de WML niet (volledig) naleefden.;
2. Het onderzoeken van klachten over onderbetaling die bij de Arbeidsinspectie zijn ingediend in de
periode november en december 2005.
---
2. OMVANG VAN HET PROJECT
2.1. Werkterrein/BIK-codes
Gezien de eerdere resultaten van onderzoeken WML vindt onderbetaling meestal plaats bij bedrijven
in de horeca, detailhandel, groothandel, reparatie en landbouw. Het betreft sectoren met veelal
laaggeschoold werk dat wordt verricht door een kwetsbare categorie medewerkers, veelal deeltijders
en jongeren. Dit is het geval doordat de factor `lonen' in deze bedrijfstakken een groot deel van de
bedrijfskosten uitmaakt en waarop aanzienlijke besparingen zijn te realiseren. Tevens betreft het
vrijwel altijd die functies waarvoor relatief weinig scholing nodig is.
2.2. Selectie bedrijven
Ten aanzien van de selectie van de gecontroleerde bedrijven kan het volgende worden opgemerkt. In
de eerste helft van 2005 is het Arbeidsvoorwaardenonderzoek (AVO) uitgevoerd. In het kader van dit
onderzoek is ook gecontroleerd op naleving WML. Het AVO wees uit dat 92 van de 2557 onderzochte
werkgevers een gedeelte van hun werknemers hadden onderbetaald. De onderbetaling bij het AVO
kwam vooral in de sectoren detailhandel en horeca voor, maar ook bij de groothandel en landbouw.
Ten behoeve van de uitvoering van dit pilotproject zijn de gegevens van alle werkgevers gehanteerd,
waarvan bij het AVO was gebleken dat zij hadden onderbetaald. Er is dus sprake van een gerichte
selectie van bedrijven.
2.3. Looptijd en aantallen bezoeken
Gedurende de periode 1 november 2005 tot en met 31 december 2005 zijn 92 inspecties uitgevoerd.
In 4 bedrijven is geen controle verricht, aangezien de activiteiten van die ondernemingen inmiddels
waren gestaakt.
---
3. OPZET VAN HET PROJECT
In het onderzoek is bij de geselecteerde bedrijven onderzoek gedaan naar de toepassing van de Wet
minimumloon en minimum vakantiebijslag (WML). De in het kader van het project gecontroleerde
werkgevers zijn van de bevindingen in het kader van het onderzoek op de hoogte worden gebracht.
Dit zou schriftelijk gebeuren tenzij door de werkgever direct aanpassing van de uit te betalen bedragen
zou plaatsvinden.
3.1. Inspectieonderwerpen
In het kader van deze pilot is onderzoek gedaan naar de toepassing van de Wet minimumloon en
minimum vakantiebijslag. Onder loon verstaat de WML `de geldelijke inkomsten uit hoofde van de
dienstbetrekking, met uitzondering van:
a. verdiensten uit overwerk;
b. vakantiebijslagen;
c. winstuitkeringen;
d. uitkeringen bij bijzondere gelegenheden;
e. uitkeringen ingevolge aanspraken om na verloop van tijd of onder een voorwaarde één of meer
uitkeringen te ontvangen;
f. vergoedingen voor zover zij geacht kunnen worden te strekken tot bestrijding van noodzakelijke
kosten, die de werknemer in verband met zijn dienstbetrekking heeft te maken;
g. bijzondere vergoedingen voor kostwinners en gezinshoofden;
h. uitkeringen ingevolge een premiespaarregeling of een spaarloonregeling;
i. eindejaarsuitkeringen.
Er is nagegaan of de werknemers het minimumloon ontvangen en waarbij derhalve rekening moest
zijn gehouden met bovengenoemde elementen welke niet tot de definitie van het wettelijk
minimumloon behoren. Voorts zijn ook de oorzaken van onderbetaling in beeld gebracht en is tevens
onderzocht de onderbetaling naar geslacht en leeftijd. Hiertoe zijn monitorlijsten in gevuld.
---
4. INSPECTIERESULTATEN
4.1. Algemeen
De door de inspecteurs in het geautomatiseerde systeem ingebrachte gegevens en de analyse door
de Arbeidsinspectie daarvan leveren onderstaande resultaten op. In totaal is een viertal bedrijven
aangeschreven om hen te wijzen op onderbetaling. In alle overige gevallen zijn de onderbetalingen
gecorrigeerd. De inspecteurs hebben dat ook daadwerkelijk vastgesteld.
4.2. Representativiteit resultaten
De controles in het kader van dit pilotproject zijn uitgevoerd bij werkgevers waarbij eerder in 2005 in
het kader van het uitgevoerde AVO-onderzoek tekortkomingen zijn geconstateerd bij de uitvoering van
de WML. Er is daarom gericht gecontroleerd. Hierdoor zijn de resultaten niet representatief voor de
naleving van de WML in Nederland.
4.3. Overzicht resultaten
Het AVO-onderzoek heeft aangetoond dat een 92-tal werkgevers met in totaal 4412 daarbij
werkzame werknemers het minimumloon en minimum vakantiebijslag niet heeft uitbetaald; er was
sprake van onderbetaling. Deze werkgevers zijn gecontroleerd en bij 28 van de eerdergenoemde 92,
met in totaal 1196 werknemers in dienst, was wederom sprake van onderbetaling. Dit is 30,4% van de
geïnspecteerde werkgevers. Bij 4 werkgevers heeft geen onderzoek meer plaats kunnen vinden,
aangezien de activiteit was gestaakt.
De onderbetaling had betrekking op 66 werknemers en had uiteenlopende oorzaken. Bij twee
werkgevers had de onderbetaling meerdere oorzaken.
Grafiek 1: Resultaten
4,35%
30,43% in orde
niet in orde
geen onderzoek
65,22%
Tabel 1. Oorzaken onderbetaling
Oorzaak onderbetaling op Aantal keren In % Aantal
werkgeversniveau aangetroffen werknemers
1. Geen 8% vakantiebijslag 2 6,5 15
2. Nettoloonafspraken 4 12,9 9
3. Onjuiste arbeidstijd 2 6,5 3
4. Juiste jeugdloon niet toegekend 3 9,7 8
5. Arbeidsgehandicapten/loondispensatie 4 12,9 11
6. Afrondingsfouten en andere fouten 4 12,9 4
7. Afvloeiingsregeling 1 3,2 4
8. Vrijwillig lager loon/deel loon in vrije tijd 6 19,4 7
9. Afspraken familielid/directeur/eigenaar 1 3,2 1
10 Onbekend 4 12,9 4
Totaal 31 100 66
---
Grafiek 2: Oorzaak onderbetaling in %
Onbekend
12,9% Directeur/eigenaar
3,2% Vrijwillig lager loon/deel loon vrije
19,4% tijd
Afvloeiingsregeling
3,2%
Afrondingsfouten en andere
12,9% fouten
Arbeidsgehandicapten/
12,9% loondispensatie
9,7% Juiste jeugdloon niet toegekend
6,5% Onjuiste arbeidstijd
12,9% Netto loonafspraken
6,5% Geen 8% vakantiebijslag
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0%
Toelichting:
Ad 1. Geen 8% vakantiebijslag
Bij sommige werknemers kan het voorkomen dat er sprake is van `all-in loon', bijvoorbeeld bij
oproepkrachten. In dat geval is afgesproken dat het bruto maandloon inclusief het vakantiegeld en/of
de vakantiedagen wordt uitbetaald. Vaak zal het bedrag aan vakantiegeld (minimaal 8%) en het
bedrag voor uitbetaalde vakantiedagen afzonderlijk op de loonspecificatie staan vermeld. In het geval
de bedragen niet afzonderlijk zijn vermeld dan moet het `all-in loon' worden geschoond voor zowel het
vakantiegeld als de uitbetaalde vakantiedagen. Het geschoonde loon moet dan worden getoetst aan
het wettelijk minimumloon.
Ad 2. Nettoloonafspraken
Bij onderbetaling gaat het om bruto bedragen en niet om het bedrag dat de werknemer netto krijgt.
Een werkgever mag met een werknemer een zogenaamde netto-loonafspraak maken. Dit betekent
dat de hoogte van het overeengekomen loon in een netto- loonbedrag is uitgedrukt. Bij kleine
deeltijders is het bruto/netto verschil (fiscale gevolgen) kleiner dan bij voltijders. Wanneer het netto
uurloon is gebaseerd op een volledige dienstbetrekking, terwijl het daarbij behorende bruto-loon
voldoet aan het rechtens geldende loon, kan de toepassing van het netto-uurloon voor de bepaling
van het loon van deeltijders bij brutering van het loon leiden tot een bruto loon dat onder het WML ligt.
De werkgever geeft vaak als oorzaak van de onderbetaling aan dat hij voor de deeltijder uit is gegaan
van het netto uurloon van de voltijder.
Ad 3. Onjuiste normale of gebruikelijke arbeidstijd gehanteerd
Het betreft hier vooral de beloning van deeltijders. Een werknemer die bij een bedrijf werkt waar de
gebruikelijke arbeidstijd 36 uur is, dient naar rato van 36 uur beloond te worden (en niet bijvoorbeeld
naar rato van 40)
Ad 4. Juiste jeugdloon niet toegekend
De werkgever heeft de jeugdloonsverhoging niet toegekend aan de jeugdige werknemer. Stel een
werknemer van 18 jaar kreeg volgens het minimumjeugdloon in bijvoorbeeld oktober 2003 een salaris
van 575,50. Een jaar later heeft hij recht op het minimumjeugdloon van een 19 jarige werknemer en
dat bedraagt 664,00.
Wordt hij in de maand oktober 2004 19 jaar dan heeft hij naar evenredigheid recht op het loon
behorende bij beide leeftijden.
Ad 5. Arbeidsgehandicapten/loondispensatie
10
Werkgevers kunnen een ontheffing van betaling van het WML krijgen voor arbeidsgehandicapte
werknemers met een te lage arbeidsproductiviteit. Het loon van deze werknemers wordt met een
uitkering aangevuld. Hiervoor moet echter wel dispensatie zijn aangevraagd. Geconstateerd was dat
dat bij de onderhavige gevallen nog niet was gebeurd.
Ad 6. Afrondingsfouten of andere fouten
In deze categorie gaat het om het onderbetalen van de werknemer als gevolg van
onnauwkeurigheden of verschrijvingen.
Ad 7. Afvloeiingsregeling
In het onderhavige geval vielen de werknemers onder een afvloeiingsregeling en dezen mochten in
verband daarmee slechts een bepaald bedrag bijverdienen.
Ad 8.Vrijwillig lager loon of uitbetaling loon deels in vrije tijd
Hierbij ging het om werknemers waarvan een familielid of zij zelf hadden aangegeven genoegen te
nemen met een lager loon dan de WML.
Ad 9 Directeur/eigenaar
Hier betrof het de uitbetaling van de directeur/eigenaar van het bedrijf, die een lager loon dan het
WML aan zichzelf uitbetaalde.
Tabel 2 Onderbetaling naar bedrijfstakken
Bedrijfstakken BIK Aantal %
werknemers
Landbouw 1 2 3,0
Handel in en reparatie van auto's 50 1 1,5
Groothandel 51 9 13,6
Detailhandel 52 26 39,4
Horeca 55 21 31,9
Verhuur van transportmiddelen 71 5 7,6
Overige zakelijke dienstverlening 74 2 3,0
Totaal 66 100
Geconstateerd is dat het merendeel van de onderbetaling WML bij de in het kader van dit pilotproject
gecontroleerde bedrijven heeft plaatsgevonden in de sectoren detailhandel, horeca en groothandel.
---
4.3.1. Resultaten monitoring
De hieronder aangegeven resultaten hebben betrekking op de in het kader van dit pilotproject
aangetroffen gevallen van onderbetaling.
Tabel 3 Oorzaken onderbetaling uitgesplitst naar mannen en vrouwen
Oorzaak onderbetaling Aantal man vrouw
werknemers
Geen 8% vakantiebijslag 15 11 4
Nettoloonafspraken 9 4 5
Onjuiste arbeidstijd 3 1 2
Juiste jeugdloon niet toegekend 8 7 1
Arbeidsgehandicapten/loondispensatie 11 4 7
Afrondingsfouten en andere fouten 4 1 3
Afvloeiingsregeling 4 4 -
Vrijwillig lager loon deel loon in vrije tijd 7 2 5
directeur-eigenaar 1 1 -
Onbekend 4 1 3
Totaal 66 36 30
In bovenstaande tabel 3 zijn de in tabel 1 reeds genoemde oorzaken weergegeven maar dan in relatie
tot het geslacht van de werknemer. Er blijkt geen significant verschil in onderbetaling tussen vrouwen
en mannen.
Tabel 4 Onderbetaling en bedrijfsgrootte
Bedrijfsgrootte Aantal
Aantal werknemers bedrijven
0 1
1 5
2-4 7
5-9 14
10-19 13
20-49 17
50-99 0
100-199 1
200-499 0
500-749 8
Totaal 66
Tabel 4 geeft aan de verdeling van werknemers waarvan in het kader van dit pilotproject werd
geconstateerd dat ze zijn onderbetaald zijn verdeeld over de verschillende bedrijfsgrootten. De
onderbetaalde werknemers blijken vooral werkzaam in het midden- en kleinbedrijf. NB. De
onderbetaling in het bedrijf met 0 werknemers, zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, betrof de
directeur/eigenaar van het bedrijf (zie ook oorzaak 9 in tabel).
12
Tabel 5 Onderbetaling naar leeftijdsklasse
Leeftijdsklasse Aantal In %
werknemers
15 tot en met 22 jaar 33 50
23 jaar en ouder 33 50
Totaal 66 100
Tabel 6 Onderbetaling naar Arbeidsduur
Arbeidsduur Aantal In %
werknemers
Voltijd 6 9
Deeltijd >=40% 10 15
Kleine deeltijd
40%
Totaal 66 100
De werknemers waarvan in het kader van dit pilotproject is geconstateerd dat zij zijn onderbetaald zijn
vooral te vinden onder jongeren en deeltijders. Maar liefst de helft van de onderbetaalden zit in het
segment 15 tot en met 23 jaar. Dit verschijnsel is overigens goed te verklaren. Immers, jongeren
hebben veel te maken met de verschillende hoogten van het jeugdloon, waardoor de kans groter is
dat hun loon niet op tijd is aangepast en zij worden onderbetaald. Bij deeltijders is het niet ongewoon
dat er met nettoloonafspraken wordt gewerkt. Bij kleine deeltijders is het bruto/netto verschil als gevolg
van de werking van de heffingskorting bij de loonbelasting kleiner dan bij voltijders. Wanneer het netto
uurloon is gebaseerd op een volledige dienstbetrekking, kan de toepassing van het netto-uurloon voor
de bepaling van het loon van deeltijders bij brutering van het loon leiden tot een bruto loon dat onder
het WML ligt.
.
13
5. CONCLUSIES
Vooropgesteld wordt dat het hier niet om een steekproefonderzoek gaat, maar om een gericht
onderzoek naar onderbetaling WML. Hierdoor zijn de verkregen gegevens niet representatief, maar op
zijn hoogst indicatief.
Geconstateerd is dat het merendeel van de onderbetaling WML bij de bedrijven heeft plaatsgevonden
in de sectoren detailhandel, horeca en groothandel. Dat is op zich niet verwonderlijk, aangezien een
eerder in 2005 uitgevoerd Arbeidsvoorwaardenonderzoek dit ook al uitwees en deze bedrijven
opnieuw zijn bezocht. Wat wel opmerkelijk is, is het hoge percentage (30%) werkgevers dat in korte
tijd weer onderbetaalde. Deze werkgevers hadden namelijk na de constatering van onderbetaling
WML in de eerste helft van 2005 de fout hersteld, maar bij een latere controle bleek dat ze weer
onderbetaalden. Vaak verschilde dan de oorzaak van onderbetaling.
De onderbetaalde werknemers zijn vooral te vinden onder jongeren (
Een deel van de onderbetaling vloeit voort uit het feit dat uitgegaan is van een verkeerde normale
arbeidsduur. Een werknemer die bij een bedrijf werkt waar de gebruikelijke arbeidstijd 36 uur is, dient
naar rato van 36 uur beloond te worden (en niet bijvoorbeeld naar rato van 40). Voorts is de
onderbetaling grotendeels te wijten aan verschrijvingen en rekenfouten. Opmerkelijk is dat een deel
van de werknemers die werden onderbetaald dit op basis van vrijwilligheid deden.
Het geheel overziend is onderbetaling WML nog niet uitgebannen, maar als de gevallen van
onderbetaling nader onder de loep worden gehouden, dan kan worden geconcludeerd dat er geen
sprake is van opzettelijk onderbetalen. Het merendeel van de gevallen heeft betrekking op
onwetendheid, onnauwkeurigheid en slordigheid in de uitvoering. Van opzet van onderbetaling lijkt
geen sprake, omdat gebleken is dat het steeds om zeer kleine bedragen bleek te gaan. Werkgevers
(en hun administrateurs) wordt daarom aanbevolen om informatie over de Wet Minimumloon en de
minimum vakantiebijslag te raadplegen.
Gedurende de periode waarin het project werd uitgevoerd zijn geen klachten ingediend.
14
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid