Partij van de Arbeid


Den Haag, 13 februari 2006
Bijdrage van Ferd Crone (PvdA) aan het Wetgevingsoverleg Splitsingswet Energiebedrijven


NACHTMERRIE OF LATE BEKERING, het gaat niet alleen om splitsing, het gaat om de macht! Stop de blinde privatisering
Afgelopen vrijdagnacht had ik een nachtmerrie. Ik pleitte voor marktwerking in de energiesector, en privatisering van de hele boel, naar de Europese markt, weg er mee. Mijn vrouw stelde me gerust; nee joh............je hebt je juist als geen ander verzet tegen privatisering en gewaarschuwd voor grote private oligopolisten uit Europa.
En ze wist nog dat juist Bolkestein 6 jaar gelden nog schreef dat "Crone's wens de netwerken niet te privatiseren een anachronisme is, een verouderde wens van etatisme, ingegeven door de boze buitenwereld.......” ,
En hij schreef "Ferd Crone wil verkoop van de gemeentelijk distributiebedrijven stopzetten via een noodwet. Hij is bang voor een toevloed van buitenlandse ondernemingen die zich op de Nederlandse markt begeven.".(NRC 7-1-2006)
En het CDA sloot zich bij Bolkestein aan, Van den Akker zei ""het CDA is op zichzelf helemaal niet tegen privatisering van distributiebedrijven, maar wil wel dat de overheid het hoogspanningsnet in handen houdt".
En mijn vrouw stelde me verder gerust: juist het VNO heeft altijd gezegd, niet de overheid maar marktwerking is het ideaal, dan gaan de prijzen omlaag"......…….
En vooraanstaande VVD-aandeelhouders als Onno Hoes uit Brabant wilden alles privatiseren, en al helemaal geen actieve overheids-aandeelhouder worden.
Mijn vrouw had gelijk: zij waren blind voor de markt, de PvdA heeft ze juist tegengehouden, en ik sliep gerustgesteld verder.
Maar......een paar uur later haal ik de kranten uit de bus: opening FD: "Ondernemers tegen private energiesector".........aldus VNO directeur Oudshoorn
En Bolkestein in de Volkskrant: "Politici, blijf baas over eigen energie"......de grote landen zullen eerst hun eigen burgers warm houden......energie moet gepolitiseerd worden……..”
Hessels (CDA) wil niet meer privatiseren.

Ten slotte laat Onno Hoes al twee maanden niet na om te roepen dat hij geen aandelen willen verkopen en actief aandeelhouder wil worden.
En vanmorgen pleit de EU-voorzitter voor Staatsmonopolies. Het moet niet gekker worden.
Voorzitter, wat ben ik blij met ze, beter ten halve gekeerd............we willen nu allemaal de blinde privatisering een halt toeroepen, Bolkestein, VNO, VVD en CDA zijn late bekeerlingen.
Je moet er toch niet aan denken wat er was gebeurd als hun standpunten van de laatste jaren waren vastgelegd in de wet, dan konden we nu niet meer terug!
Voorzitter, over splitsing gaat het niet meer, en dat is maar goed ook. Want ook voor mij is splitsing een middel, geen doel. Het gaat over macht; wat moet de overheid zelf doen, en niet privatiseren naar de markt, en wat kan aan de markt worden overgelaten
* A. Zeggenschap. Wie heeft het voor het zeggen in de energiebedrijven? Zelfs als we niks veranderen hebben de aandeelhouders niks te vertellen, de gemeenten en provincies. Het zijn de directie en commissarissen. Als Van Halderen en Boersma het willen kunnen ze morgen honderden miljoenen investeren in binnen en buitenland zonder de aandeelhouders te raadplegen. Dat moet veranderen.
* B. de onafhankelijke netten

* C. Productie. Wat doen we met de productie, die gaan we we de PvdA betreft niet bij opbod verkopen aan de meestbiedende (buitenlandse) energiereus. Daar moet de overheid een vinger in de pap houden. We lopen de drie hoofdpunten na:
A. ZEGGENSCHSCHAP en MACHT;

Onno Hoes en vele andere aandeelhouders doen tegenwoordig stoer, ze willen niet meer privatiseren maar de aandelen vasthouden en zelfs actieve aandeelhouders worden. Maar kan dit wel? Is de macht van de aandeelhouders niet gekortwiekt in de statuten? Ja dus, de statuten bepalen b.v. bij NUON dat de directie tot 500 mln. mag investeren en overnames mag doen zonder zelfs de aandeelhouders maar te raadplegen, laat staan met instemming. Ik vraag dan ook de minister: is dat juist, en wat gaat u doen om de zeggenschap van de overheid te versterken in zijn eigen NV's? En wat gaan ze zelf doen.
Dit is wellicht het belangrijkste punt vandaag, want wat hebben we aan aandelen zonder zeggenschap. Ik ben ook verbaasd dat we dit twee jaar geleden al uitvoerig hebben besproken, en het kabinet, ook deze minister heeft geen poot uitgestoken om de aandeelhouders te helpen.
En de aandeelhouders zelf hebben aangedrongen op statutenwijzigingen, maar ze zijn afhankelijk van het initiatief van de Raad van bestuur, en die wil vrijwel niks van zijn macht afgeven. Graag uitgebreid de visie van de minister hierop.
Maar ik daag de aandeelhouders ook uit: prima dat u in de bedrijven wilt blijven zitten, maar is dat voor een jaartje, en wilt u dan weer privatiseren. Of blijft u er voor 10 jaar in??, maar dan moet bu ook investeren in nieuwe centrale's, en dan kan het toch al lage dividend een aantal jaren fiks tegenvallen. Gaat u dan de belastingen verhogen? Blijft u er dan ook inzitten, of gaat u de boel dan alsnog verkopen? Minister wilt u ons hier een overzicht van geven?
B. Verzelfstandiging van onafhankelijke netten, losmaking van de commerciële holding heeft belangrijke voordelen:
* Het geeft de beste garantie voor een level playing field, eerlijke concurrentie, voorkomen van kruissubsidiëring, het voorkomen van concurrentieverstorend gedrag, toegang tot het netwerkwerk en vooral het voorkomen van commerciële invloed op beslissingen m.b.t. het netwerk. Er zijn nog steeds te veel voorbeelden dat producenten zonder netwerken en nieuwkomers ongelijk worden behandeld bij toegang en administratieve afhandeling. Daarom vindt de PvdA dat dit soort basisinfrastructuur onafhankelijk moet zijn.
* Het risico beperken van onderinvestering in de betrouwbaarheid. Dit is te groot als buitenlandse concerns de netten gaan beheren. De PvdA wil bij problemen niet met de pet in de hand naar Parijs of Berlijn of ze a.u.b. in Nederland willen investeren. We staan aan de vooravond van grote investeringen die nodig zijn voor voorzieningszekerheid. Als de stroom uitvalt, staat de hele economie stil en worden alle productieprocessen ontregeld. Een uur stroomuitval in de Randstad bijvoorbeeld kost de samenleving en het bedrijfsleven ca. 72 miljoen euro.
* Er zijn grote vernieuwingsinvesteringen nodig voor energiebesparing en duurzame energie in het netwerk Daarbij is er directe concurrentie en belangentegenstelling met "platte" stroomleveranciers die alleen maar veel Kilowatts willen leveren.
* Voorkomen van kapitaalvernietiging. Geld dat is bestemd voor investeringen in het netwerk, wordt besteed aan allerlei wilde avonturen in het buitenland, zoals we bij invetseringen in de VS tot China en voetbalclubs hebben gezien. De huidige directies willen nog steeds vooral in buitenlandse markten posities opbouwen. Maar het zijn klein duimpjes die het verliezen van de Duitse en Frans reuzen.
* Minder regels en controle toren. De toezichthouder Dte. heeft aangegeven dat het onmogelijk is om precies te bepalen of sprake is van onderinvestering. Dit ook omdat onderinvestering pas op middellange termijn, dus na een aantal jaren, leidt tot stroomstoringen en gaslekken. Dte. heeft ook aangegeven dat de kosten van het toezicht aanmerkelijk lager zullen zijn als de energiebedrijven gesplitst worden, omdat dan de belangen van aandeelhouders en het publiek niet meer tegengesteld zijn.
Door tot aparte netwerkbedrijven te komen, in handen van de overheid, wordt zeker gesteld dat de omvangrijke investeringsstromen op gang blijven die nodig zijn om de kwaliteit van het netwerk in stand te houden. De vier grote oude nutsbedrijven willen geïntegreerd privatiseren. De opmerkelijke publiciteitscampagne en de agressieve lobbypraktijken wijzen er op dat met wet- en regelgeving alléén deze sector niet in het gareel te krijgen is. Het bedrijfsbelang wordt door de sector steevast boven het publieke belang geplaatst. De grote afnemersorganisaties steunen allemaal de splitsing, van Consumentenbond en MKB-Nederland tot grootverbruikers in industrie en land- en tuinbouw.
Het is niet overbodig de netten verder onafhankelijk te maken. Het is nog steeds zo dat Essent-holding een vast vergoeding voor het net krijgt van tientallen miljoenen. Dat is geen enkel land van de wereld zo: er mag pas dividend van het net naar de holding als er winst wordt gemaakt, en alleen voor zover die niet meer nodig is voor eigen investeringen! Ik heb dan ook voorstellen om aanvullende eisen in de wet op te nemen. Wil de M deze overnemen in een Nota van Wijzigingen?.
12-puntenplan PvdA over versterking financiële positie en onafhankelijkheid netbeheerder


* Het economisch én juridisch eigendom van de netten wordt ondergebracht bij de netbeheerder. De minister heeft dit in de Nnavv op onze vragen nog open gelaten (blz. 43) en gezegd dit nog te overwegen.
* Alle activa worden - vrij van bezwarende rechten - op de balans van de netbeheerder gezet.
* Crediteuren zoals banken hebben geen invloed op bedrijfsvoering en strategische beslissingen.
* Er vindt geen winstafdracht van de netbeheerder aan de holding plaats. De winst wordt ofwel binnen de netbeheerder zelf geïnvesteerd, ofwel via een speciaal fonds aan de publieke aandeelhouders uitgekeerd.
* Investeringen in de netten vinden plaats op basis van en uit de eigen middelen van de netbeheerder. Er worden geen incidentele of structurele financiële middelen geaccepteerd van de holding, omdat hieruit ook een afhankelijkheidsrelatie kan ontstaan.
* Er is een minimumsolvabiliteit voor de netbeheerders. Deze zakt niet onder de 30%. Er worden ook eisen gesteld aan rendement en liquiditeit.
* Alle commissarissen van de netbeheerder worden benoemd door de publieke aandeelhouders, TenneT, Gasunie en de Rijksoverheid.
* Het Dte-advies m.b.t. de vette netbeheerder wordt uitgevoerd, zodat alle belangrijke netbeheerdersfuncties onder verantwoordelijkheid van de netbeheerder worden uitgevoerd. Winstgevende nevenactiviteiten hoeven daarbij niet uitgesloten te worden, omdat deze de financiële onafhankelijkheid van de netbeheerder versterken.
* De governance van de holding moet worden versterkt. De publieke aandeelhouders, de gemeenten en provincies, worden inhoudelijk ondersteund door een EZ-kenniscentrum public governance. Dit kenniscentrum heeft niet alleen tot doel de lokale aandeelhouders te bewapenen met financieel-economische kennis, maar ook als het gaat om energiebeleid.
* Dank voor het heldere overzicht (30212, nr. 8) van de taken van de netbeheerder in relatie tot de huidige situatie. Hieruit blijkt eens te meer dat in de huidige situatie geen sprake is van onafhankelijk netbeheer. Van de 107 taken die zijn opgesomd worden er slechts 4 (!) door de netbeheerder zelf gedaan. Het betreft dan de besluitvorming over de strategische capaciteitsplanning, de besluitvorming over de aanleg van de netten en aansluitingen, en de besluitvorming over het uitvoeren van onderhoud van de netten. Alle overige taken worden dus nog steeds niet door de netbeheerder gedaan, en dit is ook in strijd met de bedoeling die de wetgever al had toen de splitsing in de wet (1998) werd neergelegd. In dit wetsontwerp worden nu wel 117 taken toegewezen aan de netbeheerder. Het is van belang om de onafhankelijkheid van het netbeheer sluitend te regelen. In dat kader zijn er bij de PvdA-fractie twijfels gerezen over een aantal taken die volgens het wetsvoorstel nog steeds uitbesteed mogen worden. Het gaat om taken


* werkzaamheden voor het in werking hebben en houden van netten
* registreren van storingen en het fysiek verhelpen van storingen (de storingsdienst)
* uitvoeren van inspectie van de netten (dit is toch een kerntaak? Op basis hiervan wordt immers de onderhoudstoestand van de netten vastgesteld, en worden beslissingen genomen over reparatie en vervanging)
* lekzoeken bij gasnetten


* In de statuten wordt vastgelegd dat de publieke aandeelhouders niet alleen zeggenschap (besluitvorming), maar ook invloed krijgen op alle strategische beslissingen. Dit kan door ieder jaar een strategienota aan de publieke aandeelhouders voor te leggen ter goedkeuring. Grote investeringen in productiecapaciteit, netcapaciteit, deelnemingen, overnames en vervreemdingen behoeven instemming van de publieke aandeelhouders.
* Als aan al deze eisen is voldaan valt te overwegen beperkte participatie van pensioenfondsen en andere lange termijn beleggers toe te staan; uiteraard mogen deze niet actief zijn in de productie, handel en levering van energie. Kan de minister hiervioor een minsteriële regeling maken, met zware voorhang in de Tweede kamer.


Cross border lease

Vanuit de sector wordt steeds het bezwaar opgeroepen van de zogenaamde cross border leases, een soort hypotheek van Amerikaanse financiers op de netwerken en sommige centrales. Deze zijn in het verleden afgesloten (mogelijk in strijd met het vervreemdingsverbod). Uit de hoorzitting hierover kan de conclusie worden getrokken dat als de eigenaren direct of indirect dezelfde blijven, er geen probleem hoeft op te treden omdat dan de kredietwaardigheid niet verandert. De energiebedrijven snijden met de CBL-discussie ook in eigen vlees: het dreigen met juridisering en schadeclaims levert de meest overtuigende argumenten tegen privatisering, want dan verandert de kredietwaardigheid en krijg je zeker Amerikaanse claim-advocaten op je af.
Het CBL-argument overtuigt ook niet omdat bij het energiebedrijf NRE, dat al gesplitst is, geen problemen zijn opgetreden. Ook Gasunie is inmiddels gesplitst en van problemen is niets gebleken, ondanks dat daar de ontvlechtingproblematiek (Gasgebouw, kleine velden beleid) vele malen groter was. Netbeheerder TenneT komt ook voort uit een afsplitsing van het hoogspanningsnetwerk van de elektriciteitsproductiebedrijven, en de centrales in Noord-Holland zijn naar Reliant en daarna naar NUON gegaan. Ook hier deden zich geen problemen voor.


C. Macht en zeggenschap in de Productiesector, niet verder privatiseren.
Het is teleurstellend dat bij Brinkhorst een visie ontbreekt op de gevolgen voor de productie en handel, de commerciële kant van de bedrijven. Waar de netwerkbedrijven monopolies zijn, is hier sprake van concurrentie. De helft van de productiecapaciteit is al privaat, van internationale bedrijven als E-on en Electrabel tot de nationale WKK, afvalverbanders en duurzame opwekking. Er moet worden voorkomen dat de oude energiebedrijven de inkomsten uit hun netwerk inzetten in deze concurrentiestrijd, bv. om marketingkosten mee te betalen. Dat geld kan dan immers niet meer worden gebruikt om de kwaliteit van het netwerk in stand te houden. Omdat er concurrentie is tussen de leveringsbedrijven, maakt het daar minder uit wie de eigenaar is. Zij zullen naar verwachting op termijn, al dan niet via allianties, fusie of de beurs overgenomen kunnen worden door private (buitenlandse) bedrijven.. De directies van de energiebedrijven zouden het liefst nu reeds de netwerken mee willen nemen bij privatisering, maar dat wordt voorkomen door de splitsing. En laat niemand zich zand in de ogen strooien, privatisering is de werkelijke agenda, en zoals ook Delta- en Essent dit weekend weer naar buiten hebben gebracht.
De minister suggereert dat de commerciële tak bij opbod verkocht zou kunnen worden na splitsing, maar hij rekent daarbij teveel op een nog niet bestaande marktwerking. Dat vind ik nog risicovol. Vanwege de leveringszekerheid en de ontwikkeling van duurzame energie, maar ook de effecten op de toekomstige marktordening, zijn er ook andere mogelijkheden voor fusies en de concurrentie. Het is daarom denkbaar dat de lokale overheden, die nu via Essent, NUON, Eneco en Delta eigenaar zijn van productiebedrijven, voor een bepaald percentage (51-30%) aandeelhouder blijven (bv. via de Bank Nederlandse Gemeenten, die kan worden aangewezen onder de kring van huidige aandeelhouders) om zo het publieke belang van de leveringszekerheid te waarborgen. Ook hier geldt dat een forse investeringsstroom op gang moet blijven om bestaande centrales te onderhouden en nieuwe centrales te bouwen. Ook is het denkbaar dat de Rijksoverheid participeert in de transitiefase. De Rijksoverheid wordt tenslotte ook voor 33% aandeelhouder van het Havenbedrijf Rotterdam. Is het bij Schiphol enz. Van uit die positie kunnen ook allianties worden aangegaan met vergelijkbare bedrijven in Denemarken, Oostenrijk en elders, waarmee een zekere tegenmacht voor de Europese superreuzen wordt vorm gegeven. Een overname door de véél en véél grotere buitenlandse bedrijven is dan niet onvermijdelijk. De bezwaren van de energiebedrijven worden daarmee in mijn optiek weggenomen.
Positie lokale aandeelhouders

De lokale aandeelhouders van PvdA-huize ondersteunen in hoofdlijnen de aanpak van de fractie. In discussie is nog de positie van de commerciële tak. Bij andere partijen is veel verwarring en zijn er zowel voor als tegenstanders. Sommige willen geen enkel commercieel risico lopen en willen verkopen, anderen zien wel wat in tussenmodellen.
De kosten en de werkgelegenheid

Er is veel verwarring over de kosten. Bij domme splitsing van 12 naar 24 bedrijven nemen veel (overhead) kosten toe, en dat zou 430 mln. kosten. Twee keer zoveel directies (niet het halve salarissen?). Uiteraard zijn wij daarentegen voor slimme splitsing, juist om efficiency en onafhankelijkheid te versterken. Uit alle studies blijken daarvoor enorme mogelijkheden. B.v. de hoogspanningsnetten naar Tennet leidt tot enorme voordelen, volgens het CPB 50 mln., Berger spreekt over dynamische voordelen van 120 mln., een verlaging van de solvabiliteit van slechts 5% levert een financieringsvoordeel op van tientallen mln. per jaar. Het CPB rekent zelfs nog verder druk op de marges, waardoor nog eens 200-300 mln. wordt bespaard voor de consumenten. Als door efficiencywinst het aantal arbeidsplaatsen daalt met 3000 (laagste schatting in de rapporten, gaat er nog eens 300 mln. af. Al met al zijn de opbrengsten dan groter dan de kosten en heeft de consument voordeel. De sector kan de reorganisatie zonder twijfel langs sociale weg organiseren, gelet op de structurele versterking van de posities. Kan de minister hier een helder overzicht van geven, want tot nu toe heeft hij dat niet gedaan.
Marktmodel en metermarkt Vrijdagmiddag kregen we pas het standpunt van de minister over deze punten. We steunen de hoofdlijn om de meteruitrol aan de netbeheerder te koppelen en de rekeningen voor gebruikers via de leverancier te laten lopen. Maar waarom moet daar weer een aparte meet instantie tussen zitten,; laat dat ook bij het netbedrijf.
En waar blijft het Centraal Aansluitregister, á la Interpay, zodat er niet tientallen bedrijven afzonderlijk met elkaar moeten communiceren met miljarden dat?
50kV ook naar Tennet, en garantstelling investeringen.
Volgens Kema is 50kV net ook transportnet en hoort dus bijstrategische functie bij tennet, ik over weeg een amendement.
Daarnaast blijft er onzekerheid over investeringsplannen in capaciteit van netten en nieuwe productiecapaciteit. In het VK worden die plannen geborgd door een storting vooraf te vragen voor gereserveerd netcapaciteit. Dan gaat de vrijblijvendheid er af en weten we of er voldoende capaciteit zal worden gebouwd. Ook hier amendement.