Toezicht op geestelijke gezondheidszorg brokkelt langzaam af
Promotie psychiater Jacques Lucieer
Al ruim honderdvijftig jaar oefent de overheid toezicht uit op de
volksgezondheid. In die periode heeft de Inspectie, steeds met andere
taken en bevoegdheden, het Staatstoezicht uitgeoefend. In zijn
proefschrift beschrijft psychiater Jacques Lucieer de geschiedenis van
het toezicht en de invloed van de Inspectie voor de Gezondheidszorg op
de ontwikkeling van de geestelijke gezondheidszorg in Nederland. Die
invloed was groot, maar neemt door een aantal factoren langzaam af.
Toezicht is noodzakelijk om de kwaliteit van de zorg te bewaken en te
bevorderen. Toezicht op de geestelijke gezondheidszorg is daarenboven
van belang omdat door vrijheidsbeneming en vrijheidsbeperking
fundamentele patiëntenrechten moeten worden beschermd. De
Hoofdinspecteurs hebben tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw op
deze ontwikkelingen altijd een grote invloed gehad, constateert
Lucieer. Sindsdien beperkt de Inspectie zich tot haar wettelijke
taken: signaleren, stimuleren, adviseren en corrigeren maar ontwikkelt
zij zelf geen initiatieven meer met betrekking tot de inrichting van
de zorg. Ook wordt de Inspectie onvoldoende ingeschakeld als adviseur
bij ingrijpende beleidsbeslissingen op het terrein van de geestelijke
gezondheidszorg en forensische psychiatrie. Hierdoor worden soms
ontwikkelingen in gang gezet die potentiële gezondheidschade aan
burgers kunnen opleveren en maatregelen afgekondigd die niet
handhaafbaar zijn, meent de promovendus. Lucieer gaat in zijn studie
in op een groot aantal factoren van de geestelijke gezondheidszorg,
zoals het kwaliteitsbeleid, de klachtbehandeling en het toezicht op
vrijheidsbeneming en -beperking. Ook beschrijft hij het toezicht op de
zorg in justitiële inrichtingen. Dat zou beter kunnen, nu de
aansluiting tussen de reguliere GGZ en de justitiële inrichtingen
wordt belemmerd door het verschil in wet- en regelgeving en het
verschil in instellingscultuur. Lucieer noemt een groot aantal
leerpunten voor beroepsbeoefenaren en inspecteurs en wijst op het
belang om te leren van elkaars fouten. Daarnaast komt het tuchtrecht
aan de orde. Volgens de onderzoeker heeft de Inspectie zich op dit
terrein altijd terughoudend opgesteld bij het indienen van
tuchtklachten, maar heeft zij wel geprobeerd om elke sanctie een
optimaal preventief effect te laten hebben in de kring van
beroepsbeoefenaren.
Opmerkelijk is Lucieers visie op het College van Medisch Toezicht, een
instantie die besluiten neemt over beroepsbeoefenaren die niet langer
geschikt worden bevonden om hun beroep uit te oefenen, en van wie de
beroepsuitoefening moet worden beperkt. Volgens Lucieer doet het
geringe aantal voorstellen dat door de Inspectie is ingediend
vermoeden dat veel beroepsbeoefenaren die kampen met een psychische
stoornis of verslavingsproblematiek onopgemerkt blijven.
Lucieer is kritisch op enkele ontwikkelingen binnen de Inspectie voor
de Gezondheidszorg. De recente opheffing (december 2005) van een apart
onderdeel voor het toezicht op de geestelijke gezondheidszorg en
gehandicaptenzorg (dit maakt nu deel uit van zeven
inspectieprogramma's, aangestuurd door meerdere leidinggevenden) vindt
in zijn ogen geen genade: daarmee is het specifieke karakter van het
toezicht op de geestelijke gezondheidszorg en met name het toezicht op
patiëntenrechten onvoldoende gewaarborgd.
Drs. Jacques Lucieer (1952, Rotterdam) studeerde medicijnen aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam, en specialiseerde zich na zijn
afstuderen in 1976 in de psychiatrie. Tussen 1985 en 1994 was Lucieer
directeur patiëntenzorg van het Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis
'Vrederust' te Halsteren. Nadien werd hij o.a. Regionaal Inspecteur
voor de Geestelijke Volksgezondheid (Zuid-Holland en Zeeland),
Regionaal Inspecteur voor de Gezondheidszorg voor Zuid-Holland,
Landelijk Inspecteur (Hoofd van het Bureau Landelijke Inspectieteams)
en (de laatste) Hoofdinspecteur voor de Geestelijke Gezondheidszorg en
Gehandicaptenzorg. Deze laatste functie is op 1 december 2005
opgeheven. Momenteel is Lucieer als psychiater parttime werkzaam bij
De Kijvelanden, instelling voor forensische psychiatrie (TBS-kliniek)
te Poortugaal.
Noot voor de pers
Jacques Lucieer promoveert vrijdag 10 februari 2006 om 10.15 uur in de
aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op het
proefschrift Inzicht in het Staatstoezicht op de Geestelijke
Gezondheidszorg, 1841-2005. Promotor is prof.dr. T.I. Oei. Het boek
wordt uitgegeven door Wolf Legal Publishers (ISBN 90-5850-180-9);
prijs 39,90. Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift
opvragen bij de afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de
UvT, tel: 013 - 466 2000, e-mail: persberichtuvt@uvt.nl. Jacques
Lucieer is bereikbaar op 0164 - 683751 (maandag, woensdag en buiten
kantooruren), 010 - 503 1212 (dinsdag, donderdag en vrijdag) en 06 -
5181 8936. E-mail: jaclucieer@hetnet.nl. Persberichten van de UvT
staan ook op internet: www.uvt.nl/persberichten/. Informatie over
deskundigen van de UvT, zie: www.uvt.nl/webwijs/
UvT Persbericht
Universiteit van Tilburg