Nivel
NIVEL international
Medisch personeel gevangenis tevreden ondanks gestegen werkdruk
3 februari 2006
De gezondheidszorg in een huis van bewaring of een gevangenis is
bewerkelijk. Artsen en verpleegkundigen noemen de werkdruk hoog, maar
zijn wel tevreden over hun werk. Boeiend en afwisselend zijn termen
die veel worden genoemd.
Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL (Nederlands Instituut voor
Onderzoek van de Gezondheidszorg), in opdracht van de Dienst
Justitiële Inrichtingen (DJI) naar de werkbelasting, de omstandigheden
die die werkbelasting bepalen, de werkomstandigheden en de
werktevredenheid van medische diensten in penitentiaire inrichtingen.
De bevindingen van het onderzoek vormen de basis voor een nieuw tarief
voor de artsenzorg in de inrichtingen.
Uit het onderzoek blijkt dat het aantal zorgcontacten van
gedetineerden veel hoger is dan in de buitenwereld. Een gedetineerde
heeft gemiddeld bijna 19 keer per jaar contact met een penitentiair
verpleegkundige en 6,6 keer per jaar met een geneeskundige. Dat
laatste is ongeveer twee keer zo vaak als een patiënt buiten de
gevangenis zijn of haar huisarts ziet.
Een deel van de gedetineerden heeft ernstige aandoeningen zoals
drugsverslaving, hiv/aids, of psychische stoornissen. Ook heeft een
deel van de gedetineerden al voor zij in de gevangenis belanden een
achterstand in medische zorg, zoals verwaarloosde botbreuken en slecht
verzorgde tanden.
Het is echter vooral het gedrag van gedetineerden dat door veel van de
ondervraagden als verzwarend wordt ervaren. Gedetineerde patiënten
gedragen zich volgens hen in ruim een vijfde van de contacten dwingend
of claimend, manipulatief en soms ook agressief . Ze simuleren vaak
gezondheidsklachten. Soms bezoeken ze de medische dienst uit
verveling, of willen ze niet alleen een medische behandeling, maar
bijvoorbeeld ook bepaalde privileges, zoals een eenpersoonscel of
dokterstoestemming om niet te hoeven werken. Volgens de penitentiair
verpleegkundigen en geneeskundigen is dit gedrag, en daardoor de
ervaren werklast, toegenomen door het versoberde beleid (meerdere
gedetineerden op één cel, die minder tijd buiten de cel mogen
doorbrengen). Overigens is niet onderzocht in hoeverre deze indruk op
objectieve feiten berust.
Ondanks de hoge werklast blijken de verpleegkundigen en geneeskundigen
in penitentiaire medische teams een hoge mate van werktevredenheid en
bevlogenheid te ervaren en komt burn-out weinig voor. Dit heeft
volgens henzelf te maken met de afwisseling in het werk, het werken in
een team, de interessante patiëntenpopulatie en de specifieke medische
problematiek. De verpleegkundigen zijn bovendien erg te spreken over
de zelfstandigheid van hun werk. Minder tevreden zijn ze over de
promotiemogelijkheden, het inkomen en het gedrag van de gedetineerde
patiënten.
NIVEL afdelingshoofd Dinny de Bakker: Ondanks hun werkomstandigheden
is hun subjectieve werklast niet hoger dan in de gewone
gezondheidszorg. Dat lijkt misschien vreemd, maar het zijn natuurlijk
mensen die bewust voor dit werk gekozen hebben. Omdat ze met andere
verpleegkundigen en artsen in een team willen werken en omdat het zo
afwisselend is. Claimend en soms ook agressief gedrag nemen ze op de
koop toe.
Medische zorg verlenen in de gevangenis
Gedetineerden in penitentiaire inrichtingen hebben hetzelfde recht op
gezondheidszorg als iedere Nederlander. Daarom zijn er binnen de
penitentiaire inrichtingen medische diensten aanwezig die
eerstelijnszorg bieden. De dienst bestaat vooral uit penitentiair
geneeskundigen en verpleegkundigen.
In veel gevallen vervullen de artsen hun aanstelling bij DJI naast het
voeren van een reguliere huisartsenpraktijk. Het Gevangeniswezen is in
de afgelopen 20 jaar sterk gegroeid. In 2003 waren er 14.000 plaatsen
in penitentiaire inrichtingen, ongeveer 3,5 keer meer dan 20 jaar
geleden. Cijfers van DJI geven aan dat op dit moment het aantal
gevangenen zelfs boven de 17.000 ligt.
Onderzoeksmethode
Het onderzoek is uitgevoerd binnen 17 penitentiaire inrichtingen in
Nederland, onder 126 verpleegkundigen en 36 geneeskundigen. Om de
objectieve werkbelasting vast te kunnen stellen zijn gedurende twee
weken al hun contacten (in totaal waren dat er 5602) met gedetineerden
geregistreerd en hebben zij met tijdschrijfformulieren hun dagelijkse
tijdsbesteding bijgehouden. Daarnaast is de subjectieve werkbeleving
vastgesteld door interviews en een vragenlijstonderzoek. De respons
was buitengewoon hoog (88%).