WMO aangepast dankzij succesvolle lobby
Tweede Kamer heeft wensen van ouderenorganisaties ter harte genomen.
De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) van staatssecretaris Ross
(Volksgezondheid) heeft in januari in de Tweede Kamer een metamorfose
ondergaan. Naar de stem van de hechte coalitie van gehandicapten- en
patiëntenorganisaties, ouderenorganisaties en mantelzorgers is goed
geluisterd. Veel van hun wensen lijken te worden ingewilligd door het
parlement. De samenwerkende ouderenorganisaties hebben een belangrijke
rol gespeeld in het lobbytraject, dat heeft geleid tot de forse
wijzigingen die de Tweede Kamer in januari heeft aangebracht.
De kern van de wet staat overeind: de huishoudelijke hulp gaat uit de
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de gemeenten. En de
manier waarop gemeenten de Wmo gaan uitvoeren, wil Ross grotendeels
aan het lokale bestuur overlaten. Maar de grote vraag was en is:
kunnen burgers met het ontbreken van een wettelijk kader, de blauwe
ogen van de wethouder geloven? Gehandicapten- en
patiëntenorganisaties, en de ouderenorganisaties waaronder ANBO,
trokken aan de bel. En uiteindelijk heeft de Tweede Kamer in januari
een streep door veel van de Wmo-plannen gehaald. De gewenste
zorgplicht is weliswaar niet gekomen, maar de Wmo zal door middel van
de 'compensatieplicht' gemeenten verplichten ouderen en gehandicapte
burgers te compenseren voor hun beperking. Daarbij dienen burgemeester
en wethouders zich te baseren op persoonskenmerken, mogelijkheden en
financiële capaciteit van cliënten. De ICF (indicatiestelling) moet
door gemeenten worden gaan gebruikt als afwegingenkader. De invoering
wordt overigens een half jaar uitgesteld: 1 januari 2007. Gemeenten
krijgen in de Wmo de plicht een besluit te motiveren. Anders dan de
gewone motivatieplicht in de Algemene bestuurswet, geeft deze
aangescherpte motivatieplicht rechters de mogelijkheid van een
inhoudelijke toetsing van gemeentelijke besluiten en niet louter van
de procedure. Ook komt er een persoonsgebonden budget in de Wmo voor
alle voorzieningen (gekoppeld aan de compensatieplicht) en een
versterking van de inbreng van cliënten op het gemeentelijke beleid.
Tevredenheidsmeting
De hele meervoudige huishoudelijke hulp zal overgaan naar gemeenten.
Voor bijzondere doelgroepen, cliënten die in feite een indicatie voor
verblijf nodig hebben, zoals dementerende ouderen die samen in een
huis wonen of verstandelijk gehandicapten, geldt het principe van full
package, huishoudelijke zorg binnen de AWBZ. De overheveling van de
huishoudelijke zorg is niet de eerste stap in een fasegewijze overgang
van andere AWBZ-functies naar de Wmo. Daarvan zal in deze
kabinetsperiode geen sprake meer zijn. Alle diensten gaan vallen onder
de werking van de Kwaliteitswet zorginstellingen en onder de inspectie
die gaat toezien op de kwaliteit van zorg. Dus ook schoonmaakbedrijven
die Wmo-diensten leveren. Er komt mogelijk een jaarlijkse
tevredenheidsmeting die onafhankelijk moet plaatsvinden. Met klem
heeft de Tweede Kamer aangegeven dat de Wmo geen bezuinigingsoperatie
mag zijn. En dat er dus voldoende middelen naar gemeenten dienen te
gaan, die onder meer op basis van de demografie zijn geïndexeerd. Ook
is gevraagd om een overgangsperiode om te komen tot een objectieve
verdeling van de middelen over de gemeenten. Als kern kwam in dit
onderdeel van het debat steeds terug dat bij de invoering van een
objectief verdeelmodel individuele gebruikers geen nadeel mogen
ondervinden hetgeen door de staatssecretaris eveneens is benadrukt.
Lobby
De Tweede Kamer heeft goed naar ons geluisterd. Het is nu (30 januari
2006) nog afwachten op het slot van de plenaire behandeling en wat
uiteindelijk het resultaat zal zijn van de stemmingen. Citerend de
woorden van commentator Pim van Galen op maandag 23 januari in NOVA:
"Dit is een van de meest succesvolle lobbies die ik in de afgelopen
jaren heb meegemaakt. Eendrachtig hebben organisaties van ouderen en
gehandicapten ervoor gezorgd dat de Wmo werd omgebogen."
Belangrijk waren ook de woorden van de VVD-woordvoerder Anouchka van
Miltenburg in de plenaire vergadering aan het begin en aan het einde
van haar inbreng. Zij begon haar inbreng met: "In Trouw stond
vanmorgen een artikel over de succesvolle lobby van chronisch zieken,
gehandicapten en ouderenorganisaties. Het stond er niet bij, maar in
mijn ogen is het succes van die lobby vooral te danken aan de
positieve insteek ervan. De lobby was niet gekant tegen de nieuwe wet,
maar was er juist op gericht om het wetsvoorstel binnen de gekozen
uitgangspunten te verbeteren. Deze insteek leidde tot een goede
samenwerking met de Kamer. Voor beide partijen stond een goed
resultaat voorop. Dat gold trouwens ook voor de staatssecretaris. Het
geeft mij het vertrouwen dat deze groepen straks, als de Wmo eenmaal
in werking is, goed met gemeenten kunnen samenwerken om ook op lokaal
niveau tot het beste resultaat te komen." Van Miltenburg eindigde haar
inbreng met:" Met de invoering van de WMO komt eindelijk een eind aan
tien jaar frustratie en boosheid bij gehandicapten over de WVG; die
verdwijnt tenslotte. Indertijd zijn bij de totstandkoming van die wet
de gehandicaptenorganisaties buiten de deur gehouden. Dit keer hebben
zowel gehandicapten- als ouderenorganisaties duidelijk hun partij mee
kunnen blazen. Dat heeft ook grote invloed gehad op de huidige Wmo. Ik
heb goede hoop dat juist vanwege die betrokkenheid de Wmo straks wél
op een goede reputatie zal kunnen rekenen."
Uitwerking
De komende tijd zal onze betrokkenheid bij de uitwerking zowel
landelijk als lokaal van groot belang gaan worden. Dit betreft de
uitwerking van algemene maatregelen van bestuur, van de
modelverordeningen maar vooral ook van de verordeningen binnen de
gemeenten zelf.Ten aanzien van de eigen bijdrage regeling bijvoorbeeld
kent de Wmo een zogenaamd anticumulatie beding voor de eigen bijdragen
AWBZ en Wmo. Wat dit precies inhoudt moet nog nader in een algemene
maatregel van bestuur ten behoeve van de wet worden uitgewerkt. Nu
bestaat hiervoor een ingewikkelde regeling. Van belang is dat voor
mensen een eenvoudige, heldere regeling komt. Bij de anticumulatie van
eigen bijdragen AWBZ en Wmo dien bijvoorbeeld ook de eigen bijdragen
voor de ziektekostenverzekering te worden betrokken. Ook de Tweede
Kamer heeft hierop gewezen.
Onder voorbehoud volgen op dinsdag 7 februari de stemmingen. Nog voor
de zomer zal het gewijzigde wetsvoorstel door de Eerste Kamer worden
behandeld.
Met dank aan Afke Berkhout, beleidsmedewerker van het
Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO)
ANBO