Vrije Universiteit Amsterdam

Persbericht

Afscheidscollege professor Terwel over schoolkeuze en schoolloopbaan

Leerlingen tot zestien jaar moeten gelijk onderwijs krijgen

"De school is geen goede sorteermachine: er worden te veel fouten gemaakt." Dat betoogt prof. dr. Jan Terwel die op vrijdag 27 januari afscheid neemt als hoogleraar Onderwijspedagogiek aan de faculteit der Psychologie en Pedagogiek van de Vrije Universiteit. Terwel houdt een pleidooi voor inclusief onderwijs, zonder voorbarige, definitieve selectie die ten koste gaat van achterstandsleerlingen.

De schoolloopbaan van leerlingen, en dan vooral de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs, staat centraal in Terwels' afscheidscollege. Hij kijkt achter de coulissen door diepte-interviews met leerlingen, leraren en ouders. Leerlingen vinden het moeilijk om zo vroeg een school te moeten kiezen. Bovendien blijkt dat er voor een groot deel van hen weinig te kiezen valt: voor achterstandsleerlingen zijn de kaarten op twaalfjarige leeftijd al geschud. 'Schoolkeuze' is voor hen slechts retoriek.

Soms is er ruimte om te onderhandelen. Als er een verschil is tussen het advies van de school en de Cito-score bijvoorbeeld, of bij verschil van inzicht tussen de basisschool en de school voor voortgezet onderwijs. Afgewezen leerlingen proberen soms met succes om op een andere school wel toegelaten te worden.

Terwel wil af van elitescholen en achterstandscholen. Hij beveelt daarom een andere kijk op selectie aan: omwegen of stapelen moet juist worden bevorderd. Een leerling die naar het havo/vwo wil, maar al op twaalfjarige leeftijd in het vmbo terechtkomt, moet zich via een omweg alsnog kunnen revancheren. Bijvoorbeeld met een 'ambulance', een schakelprogramma dat pendelen tussen de Beroepskolom (vmbo) en de Algemene kolom (avo) mogelijk maakt. Ook het 'stapelen' van bijvoorbeeld hbo en universiteit moet aantrekkelijker worden gemaakt.

Deze twee vormen van doorstroming kunnen binnen het bestaande stelsel worden gerealiseerd. Maar om de 'duurzame ongelijkheid' in het onderwijs, zoals de 'witte vlucht' in het basisonderwijs en zwarte vmbo-scholen en witte gymnasia echt aan te pakken is een andere structuur en inhoud van de eerste fase van het voortgezet onderwijs vereist. Bijvoorbeeld door een moderne opzet van geïntegreerd voortgezet onderwijs: comprehensive school, voor alle leerlingen van twaalf tot zestien jaar, waarbij de strikte scheiding tussen vmbo en algemeen voortgezet onderwijs wordt opgeheven. De Cito-toets moet worden gebruikt om laag- en hoogpresterende leerlingen van vier tot zestien jaar evenwichtiger over scholen te spreiden. Het is helemaal verkeerd om alle zwakke leerlingen bij elkaar op één school te zetten. In plaats van leerlingen uit te sluiten kiest Terwel voor inclusief onderwijs.

Prof. dr. Jan Terwel studeerde Onderwijskunde aan de Universiteit Groningen en slaagde cum laude voor zowel het kandidaats als het doctoraal examen. Hij promoveerde aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift Onderwijs maken, naar ander onderwijs voor leerlingen van 12 - 16 jaar. Terwel is sinds 1996 hoogleraar Onderwijspedagogiek aan de VU en programmaleider van het onderzoeksprogramma Strategic Learning in the curriculum. Hij was visiting professor aan de Stanford University in de Verenigde Staten en aan de Queensland University in Australië. Terwel is co-redacteur (samen met professor Decker Walker van de Stanford University) van het boek Curriculum as a Shaping Force (2004). Hij doet onder meer onderzoek naar de manier waarop scholen omgaan met verschillen tussen leerlingen en naar het ontwerpen van programma's voor coöperatief leren.