Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Datum : 23 november 2005
Recent onderzoek naar verband
Persbericht tussen elektromagnetische velden
en ziekte beoordeeld
Regelmatig wordt in de media bericht over onderzoek naar gezondheidsschade door
mobiele telefoons, hoogspanningslijnen of andere bronnen van elektromagnetische
velden. In het Jaarbericht 2005 beoordeelt de Gezondheidsraad wetenschappelijke
publicaties op dit terrein uit de periode van mei 2003 tot oktober 2005. Voor een deel
blijkt het onderzoek geen conclusies toe te laten, omdat er te veel methodologische
tekortkomingen zijn. Ander onderzoek is wel goed opgezet.
Het Jaarbericht 2005 behandelt zes thema's op het gebied van elektromagnetische
velden en gezondheid. Steeds wordt nagegaan of nieuw onderzoek van voldoende
kwaliteit is om conclusies op te baseren. Op die manier wordt de ontwikkeling van de
wetenschappelijke kennis op de voet gevolgd.
Het eerste thema is zendmasten voor mobiele telefoons als mogelijke oorzaak van
kanker. In de verslagperiode zijn daarover twee artikelen gepubliceerd. Helaas zijn
beide onderzoeken niet goed opgezet en uitgevoerd. Zo zijn de onderzochte populaties
niet goed samengesteld en is de daadwerkelijke blootstelling niet bepaald.
Recent onderzoek over andere typen zenders, met name voor radio en televisie,
lijkt te wijzen op meer gevallen van leukemie nabij dergelijke zenders. Een grondige
beoordeling laat echter zien dat die clusters waarschijnlijk op toeval berusten.
Dan de mobiele telefoons. In een internationaal project wordt onderzocht of er
verband is tussen intensief gebruik van mobiele telefoons en tumoren in het hoofd. De
onderzoeksopzet is goed. In de tot nu toe gepubliceerde gegevens zijn geen verhoogde
risico's geconstateerd. Alleen bij het gebruik van oudere, analoge telefoons is in één
onderzoek een beperkt effect te zien op goedaardige gezwellen van de gehoorzenuw.
Nieuwe gegevens komen binnenkort. Dat zal de betrouwbaarheid van alle bevindingen
verder vergroten.
Het Jaarbericht 2005 behandelt ook de mogelijke relatie tussen borstkanker en
blootstelling aan extreem laagfrequente velden. Onderzoek naar beroepsmatige
blootstelling toont geen verband. Onderzoek bij hoogspanningslijnen laat een licht
verhoogd risico zien. Verschillende relevante variabelen zijn echter niet meegewogen
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 7520 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: e.van.rongen@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Pagina : 2
(bijvoorbeeld of vrouwen wel of geen borstvoeding hebben gegeven). De commissie
kan daarom geen conclusies trekken uit deze bevindingen.
Persbericht Verder is in een internationaal project met geïsoleerde lichaamscellen onderzocht
of elektromagnetische velden DNA-schade kunnen veroorzaken. De aanwijzingen
daarvoor zijn zwak en afkomstig van slechts één onderzoeksgroep.
Het laatste thema is `elektrische overgevoeligheid'. Sommige mensen schrijven
gezondheidsklachten toe aan blootstelling aan elektromagnetische velden. Er zijn op dit
moment geen wetenschappelijke aanwijzingen voor een oorzakelijk verband, maar
nader onderzoek is gewenst.
De commissie die het advies heeft opgesteld, bestond uit:
· prof. dr EW Roubos, hoogleraar dierkunde, neurobioloog; Katholieke Universiteit Nijmegen, voorzitter
(tot 11 februari 2005) · dr GC van Rhoon, fysicus; Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam,
voorzitter (vanaf 11 februari 2005) · dr LM van Aernsbergen, fysicus; Ministerie van VROM, Den Haag,
adviseur · prof. dr ir G Brussaard, hoogleraar radiocommunicatie (emeritus); Technische Universiteit,
Eindhoven · dr J Havenaar, psychiater; GGZ Buitenamstel, Amsterdam · drs FBJ Koops, bioloog; Arnhem
· dr H Kromhout, arbeidshygiënist/epidemioloog, Institute for Risk Assessment Sciences, Universiteit
Utrecht · prof. dr ir FE van Leeuwen, hoogleraar epidemiologie van kanker; Vrije Universiteit Amsterdam,
en Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam · dr HK Leonhard, fysicus; Ministerie van Economische
Zaken, Groningen, adviseur · dr MM Sitskoorn, psycholoog; Universitair Medisch Centrum Utrecht · dr
GMH Swaen (tot 31 december 2004) epidemioloog; Universiteit Maastricht · prof. dr WJ Wadman (vanaf
15 april 2005), hoogleraar neurobiologie, Universiteit van Amsterdam · DHJ van de Weerdt, arts, medisch
milieukundige; Hulpverlening Gelderland Midden / GGD · prof. dr ir APM Zwamborn, hoogleraar
elektromagnetische effecten; Technische Universiteit Eindhoven, en TNO, Den Haag · dr E van Rongen,
radiobioloog; Gezondheidsraad, Den Haag, secretaris
De publicatie `Elektromagnetische velden: Jaarbericht 2005', nr 2005/14 is te
downloaden vanaf www.gr.nl en in een papieren versie op te vragen bij het
Secretariaat van de Gezondheidsraad, fax (070) 340 75 23, e-mail: order@gr.nl.
Nadere inhoudelijke inlichtingen verstrekt dr Eric van Rongen, tel. (070) 340 57 30,
e-mail e.van.rongen@gr.nl.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 7520 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: e.van.rongen@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad