Internationaal strafrecht moet adequater reageren op slachtoffers van
seksueel geweld
Promotie juriste Anne-Marie de Brouwer
In internationale conflicten vinden vaak op grote schaal
verkrachtingen en andere vormen van seksueel geweld plaats. In haar
proefschrift gaat Anne-Marie de Brouwer na of het internationale
strafrecht voldoende bescherming voor en genoegdoening biedt aan
slachtoffers van seksueel geweld. Daarvoor bestudeerde zij een groot
aantal zaken van het Rwanda- en Joegoslavië-tribunaal.
In 1996 liet de Speciale Rapporteur van de Verenigde Naties weten dat
tijdens de genocide in Rwanda (1994) 'verkrachting de regel was, en
afwezigheid van verkrachting de uitzondering'. Verkrachtingen en
andere vormen van seksueel geweld hebben in Rwanda en elders op grote
schaal plaatsgevonden en vinden nog steeds plaats.
In haar proefschrift onderzoekt Anne-Marie de Brouwer hoe seksueel
geweld kan of zou moeten worden vervolgd door het Internationale
Strafhof (International Criminal Court, ICC). Om hier een antwoord op
te formuleren, bestudeerde ze hoe het Joegoslavië-tribunaal
(International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, ICTY) en
het Rwanda-tribunaal (International Criminal Tribunal for Rwanda,
ICTR) met seksuele geweldsmisdrijven zijn omgegaan. Haar centrale
vraag is of het supranationale strafrechtsysteem (ICC, ICTY en ICTR),
wat relatief nieuw is, adequaat is vanuit het oogpunt van de
slachtoffers van seksueel geweld. De Brouwer onderzocht niet alleen de
literatuur, officiële documenten van de tribunalen en het Strafhof en
jurisprudentie, maar liep ook stage bij de sectie van de Aanklager van
het Rwanda Tribunaal (in Tanzania), en, al eerder, bij de griffie van
het Joegoslavië-tribunaal (Den Haag).
De Brouwer constateert dat het supranationale strafrechtsysteem
voldoende mogelijkheden biedt om seksuele geweldsmisdrijven adequaat
te vervolgen. Maar om dit ook werkelijk te doen, moeten zowel het
Internationale Strafhof als de Tribunalen rekening houden met factoren
als de realiteit van de misdaden, de respectvolle behandeling van
slachtoffers van seksueel geweld tijdens de zittingen, de ernst van de
misdaden en de behoeften van slachtoffers. Het Joegoslavië- en
Rwanda-tribunaal hebben niet altijd voldoende met deze factoren
rekening gehouden. Zo wordt in het supranationale strafrecht
verkrachting nog steeds gedefinieerd met inbegrip van het element
'toestemming'.
De Brouwer constateerde ook dat de bejegening van slachtoffers van
seksueel geweld in de rechtszaal te wensen overlaat: in enkele
gevallen zijn zij op een intimiderende manier ondervraagd. Rechters,
aanklagers en de advocaten van de verdachten moeten beter toezien op
een respectvolle behandeling van slachtoffers.
Ook bleek dat bij de strafoplegging in zaken van seksueel geweld de
Tribunaal-rechters niet altijd rekening hebben gehouden met de ernst
van het misdrijf en strafverzwarende omstandigheden, zoals het
herhalende karakter van de verkrachtingen. Tot slot bleek dat de
Tribunalen van Rwanda en Joegoslavië amper tot geen mogelijkheden
bieden tot reparatie (restitutie, compensatie en rehabilitatie) voor
slachtoffers van seksueel geweld; het Internationaal Strafhof biedt
echter meer hoop voor hen. Met name het Trust Fund biedt mogelijkheden
om slachtoffers al in een vroeg stadium vormen van reparatie te bieden
ook in collectieve vorm. Collectieve reparatie heeft als voordeel dat
het veel slachtoffers kan bereiken; zelfs slachtoffers van seksueel
geweld die het moeilijk vinden om uit te komen voor hetgeen hen is
aangedaan vanwege de stigmatisering die seksuele geweldsmisdrijven
vaak omgeven. Voor slachtoffers van seksueel geweld is het van zeer
groot belang dat zij reeds in een vroeg stadium geholpen worden m.b.t.
de fysieke en psychische letsel dat zij hebben opgelopen als gevolg
van de verkrachtingen. Met name in die gevallen waarin het slachtoffer
HIV/AIDS heeft opgelopen ten gevolge van de verkrachtingen.
Mr. Anne-Marie de Brouwer LL.M. (1975, Oisterwijk) studeerde een jaar
rechten aan de Universiteit van Rome (La Sapienza) en studeerde in
1998 af aan de Universiteit van Tilburg, specialisatie internationaal
recht. Vervolgens studeerde ze een jaar mensenrechten aan de
Universiteit van Essex (Groot-Brittannië). In 2000 startte ze met haar
promotieonderzoek. Op dit moment is zij universitair docent
internationaal (straf) recht aan de Universiteit van Tilburg.
Noot voor de pers
Anne-Marie de Brouwer promoveert woensdag 2 november 2005 om 16.15 uur
in de aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op
het proefschrift Supranational Criminal Prosecution of Sexual
Violence: The ICC and the Practice of the ICTY and the ICTR.
Promotoren zijn prof.mr. W.J.M. van Genugten en prof.mr. M.S.
Groenhuijsen.
Het proefschrift wordt uitgegeven bij uitgeverij Intersertia (ISBN
90-5095-533-9; ca. euro 85,-) en verschijnt in de School of Human
Rights Research-reeks (nr. 20).
Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift opvragen bij de
afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel: 013 466
2000, e-mail: persberichtuvt@uvt.nl.
Anne-Marie de Brouwer is bereikbaar op tel. 013 466 3379 (UvT) of
070 392 1892 (privé); e-mail: A.L.M.deBrouwer@uvt.nl.
Persberichten van de UvT staan ook op Internet:
www.uvt.nl/persberichten/.
Informatie over deskundigen van de UvT, zie: www.uvt.nl/webwijs/.
Universiteit van Tilburg