Nationaal beleid belemmert effectief jeugdbeleid
Bestuur aan banden. Lokaal jeugdbeleid in de greep van nationaal beleid.
· In de periode 1998-2001 steeg het aandeel gemeenten dat
concrete doelen had geformuleerd voor het lokale jeugdbeleid van ruim
een derde in 1998 tot bijna de helft in 2001.
· De meeste van deze gemeenten voerden in 2001 een algemeen
preventief jeugdbeleid, gericht op alle jongeren. Een kwart van de
gemeenten ontwikkelde ook een curatief beleid.
· In het preventief jeugdbeleid hebben - veelal onder invloed
van de agenda van het landelijk beleid - de uitbreiding van de
kinderopvang en de buitenschoolse opvang hoge prioriteit, gevolgd door
de aanpak van onderwijsachterstanden en voortijdig schoolverlaten.
· Het jeugdbeleid van de meeste gemeenten voldoet maar in
beperkte mate aan de voorwaarden voor effectief beleid. Het is weinig
integraal en onvoldoende afgestemd op de lokale situatie.
· De veelheid van regelingen en de verkokering van het
nationale beleid belemmeren op lokaal niveau de ontwikkeling van een
integraal preventief jeugdbeleid.
· Van de bij het jeugdbeleid betrokken lokale instellingen en
gemeente-ambtenaren krijgen de resultaten van het lokaal jeugdbeleid
een mager zesje.
Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Bestuur aan banden.
Lokaal jeugdbeleid in de greep van nationaal beleid, waarop dr. Rob
Gilsing op 28 oktober jl. is gepromoveerd aan de Universiteit van
Maastricht. In het rapport wordt ingegaan op de relatie tussen lokaal
en nationaal jeugdbeleid, het karakter en de effectiviteit van het
lokaal jeugdbeleid en de mate van beïnvloeding van dit beleid door het
rijksbeleid. Voor het onderzoek werd het jeugdbeleid van 72 gemeenten,
alsook het nationale beleid in de periode 1998-2001 geanalyseerd. In 9
gemeenten werden verder gesprekken gevoerd met wethouders, ambtenaren
jeugdbeleid, vertegenwoordigers van instellingen en jongeren.
Het rapport Bestuur aan banden vormt een bestuurskundige uitwerking
van het in 2003 verschenen SCP-rapport Beleid in de groei. Voortgang
en uitkomsten van het lokale jeugdbeleid.
NB: op de dag van de promotie (28/10) en de dag ervóór (27/10) vanaf
15.00 uur is de auteur niet beschikbaar voor het beantwoorden van
vragen of het geven van interviews.
Effectiviteit lokaal jeugdbeleid nog gering
Een effectief lokaal jeugdbeleid kenmerkt zich onder meer door een
integraal, slagvaardig en op de lokale situatie toegespitst beleid.
Hoewel in de onderzochte gemeenten al wel vooruitgang is geboekt met
het formuleren van een beleidsvisie, ontbreekt het aan voldoende
afstemming met de vele partijen waarmee wordt samengewerkt om tot een
integraal beleid te kunnen komen. In veel gemeenten ontbreekt het aan
voldoende informatie over de lokale situatie voor het realiseren van
maatwerk, terwijl de slagvaardigheid te lijden heeft onder het gebrek
aan evaluaties en een te omvangrijk en complex netwerk van betrokken
organisaties. De effectiviteit van het lokaal jeugdbeleid is daarom
nog gering.
Hoewel de onderzochte periode de jaren 1998-2001 betreft, doen recente
publicaties vermoeden dat in de hiervoor geschetste situatie nog maar
weinig verbetering is gekomen. Vandaar dat naar andere vormen van
samenwerking tussen de verschillende overheden wordt gezocht via o.a.
de Operatie Jong en het programma Andere overheid. Ook de benoeming
van een regeringscommissaris voor het jeugd- en jongerenbeleid moet in
dit licht worden bezien.
`Export van verkokering' naar het lokale niveau
Op nationaal niveau wordt door veel departementen beleid gevoerd dat
gericht is op de jeugd. Te denken valt hier aan terreinen als
opvoeding, onderwijs en scholing, gezondheid, vrije tijd,
kinderopvang, veiligheid en openbare orde en arbeid en inkomen. Hoewel
de vanuit het nationaal beleid gewenste integrale benadering inmiddels
in het lokale jeugdbeleid wordt nagestreefd, blijken de verschillende
departementale regelingen een integrale benadering juist te
frustreren. In feite is er vaak sprake van een export van de
verkokering tussen de departementen naar het lokale niveau. Er zijn
niet alleen veel - vaak ingewikkelde - regelingen, maar bovendien
houdt het nationale niveau zich sterk bezig met de uitvoering via
allerlei procedures en verantwoordingsverplichtingen.
Vooruitgang in ontwikkeling jeugdbeleid met name bij stedelijke
gemeenten
In de periode 1998-2001 heeft een derde van de onderzochte gemeenten
duidelijk vooruitgang geboekt met het formuleren van een lokaal
jeugdbeleid. Het aandeel gemeenten dat voor dit beleid kwalitatieve of
kwantitatieve doelstellingen had geformuleerd liep op van ruim een
derde in 1998 tot meer dan de helft in 2001. Het aandeel gemeenten dat
in het geheel geen doelstellingen had geformuleerd daalde van ruim 20%
in 1998 tot 6% in 2001. Gemeenten met een stedelijk karakter zijn
aanzienlijk verder met de formulering van hun beleid dan gemeenten met
een meer landelijk karakter. Dat geldt ook voor de mate waarin zij het
effect van hun beleid meten. In 2001 maakte bijna de helft van de
(zeer) sterk stedelijke gemeenten gebruik van een jeugdmonitor, in de
andere gemeenten lag dit percentage onder de 10%.
Jeugdbeleid heeft vooral preventief karakter
Een ruime meerderheid van de onderzochte gemeenten voerde in 2001 een
algemeen preventief jeugdbeleid dat gericht is op alle jongeren.
Ongeveer de helft voerde tevens een beleid gericht op risicojeugd,
terwijl een kwart ook een curatief beleid had ontwikkeld. In het
preventief jeugdbeleid hebben vooral de uitbreiding van de
kinderdagopvang en de buitenschoolse opvang hoge prioriteit, gevolgd
door de aanpak van onderwijsachterstanden. Eenderde van de onderzochte
gemeenten telde één of meer brede scholen, terwijl in bijna de helft
van de gemeenten daartoe voorbereidingen worden getroffen.
Eén op de drie onderzochte gemeenten kende in 2001 geen specifiek
jeugd- en veiligheidsbeleid. Bijna de helft van de gemeenten had op
dit terrein wel een beleid of actieplan geformuleerd. Prioriteit
krijgen vooral thema's als het tegengaan van overlast en geweld op
straat.
Gemeente willen met jongeren praten over jeugdbeleid
Vrijwel alle gemeenten streven ernaar om de jeugd meer bij het
gemeentelijke beleid te betrekken. Gemeenten richten zich daarbij in
belangrijke mate tot de leeftijdsgroep van 12-18 jaar, die zij onder
meer bereiken via jongerenorganisaties en scholen. De participatie van
jongeren krijgt in ruim de helft van de gevallen vorm via gesprekken
en interviews, terwijl eenderde van de gemeenten een jeugdraad kent.
De thema's die vooral aan de orde komen zijn
vrijetijdsbesteding/buurtvoorzieningen en veiligheid/openbare orde.
Resultaat lokaal jeugdbeleid krijgt mager zesje
Van de bij het jeugdbeleid betrokken instellingen is meer dan de
helft van mening dat de beleidsdoelen slechts ten dele worden bereikt.
Ongeveer eenderde van de instellingen gaat ervan uit dat de doelen
uiteindelijk bereikt zullen worden, maar de meerderheid verwacht dat
dat later zal zijn dan volgens de planning was voorzien. In een
rapportcijfer uitgedrukt komt het oordeel van de instellingen over het
resultaat van het lokaal jeugdbeleid uit op een mager zesje. De bij
het jeugdbeleid betrokken gemeente-ambtenaren geven het beleid een
halve punt meer.
Van de doelgroep van het beleid - de jongeren - oordeelt ongeveer de
helft negatief over het lokaal jeugdbeleid, de andere helft oordeelt
positief. Jongeren blijken met name ontevreden over de gemeentelijke
inspanningen ten aanzien van het uitgaan, activiteiten voor jongeren
op straat en veiligheid/bestrijding criminaliteit. Bijna driekwart van
de jongeren is van mening dat de gemeente onvoldoende rekening houdt
met jongeren.
Door het ontbreken van voldoende en/of vergelijkbare gegevens blijkt
het niet mogelijk om op basis van objectieve cijfers uitspraken te
doen over de resultaten van het lokale jeugdbeleid, laat staan deze
resultaten in verband te brengen met het gevoerde beleid.
SCP-publicatie 2005/10, Bestuur aan banden. Lokaal jeugdbeleid in de
greep van nationaal beleid , Rob Gilsing, Den Haag, Sociaal en
Cultureel Planbureau, oktober 2005, ISBN 90 377 0210 4,
prijs EUR 29,50.
De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij
het SCP via fax 070 - 340 7044,
e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl
Sociaal en Cultureel Planbureau