D66
Bijdrage van Lousewies van der Laan, Notaoverleg Europees
Terrorismebeleid, 10 oktober 2005
"Voorzitter. Voor D66 staat bij nieuwe maatregelen één vraag centraal:
werkt het? Het is heel belangrijk om dan na te gaan hoe maatregelen in
de praktijk uitwerken. Omdat er sprake is van een nieuwe uitdaging,
hechten wij zeer aan een horizonbepaling. Wij weten hoe langzaam de
Europese besluitvorming gaat en een horizonbepaling moet ervoor zorgen
dat wij niet decennialang gebonden zijn aan Europese regels waar wij
niet vanaf kunnen komen, maar die wel onze mogelijkheden beperken. Is
het kabinet bereid te onderzoeken of dat mogelijk is?
Indertijd vond men de EU-landbouwregels heel goed, maar nu kan men er
niet vanaf komen. Wij hebben ermee ingestemd dat AIVD-informatie in de
rechtszaal wordt gebruikt, maar dat moet dan wel goed worden
geëvalueerd. Dan is het prettig om een stok achter de deur te hebben.
Dat geldt zeker voor Europese besluiten die soms in het heetst van de
strijd worden genomen. Ik denk aan de dataretentie. Een
horizonbepaling maakt het mogelijk om op een gegeven moment na te gaan
of ermee moet worden doorgegaan.
Het Europees terrorismebeleid laat veel voorbeelden zien van hoe het
niet moet. Ruim voor de aanslagen in Madrid schenen de Noorse
veiligheidsdiensten al te beschikken over relevante informatie die
echter niet is doorgegeven aan de Spaanse geheime dienst. Twee weken
geleden was ik bij de Transatlantic dialogue on terrorism van het
Center for Strategic International Studies (CSIS) in Washington. Daar
kwam de Spaanse antiterrorismerechter Garzón met een veelheid aan
voorbeelden van falende samenwerking. Als wij het hebben over betere
Europese samenwerking, gaat het over heel concrete dingen. Zo werd er
gevraagd om de identiteit van een Turkse terrorist. De foto arriveerde
een dag na de aanslag in Madrid en toen bleek dat inderdaad de vent te
zijn die men zocht. Het gaat dus om de concrete vraag hoe ervoor kan
worden gezorgd dat faxen op tijd ter plaatse komen.
Ik dank het kabinet voor de waslijst aan Europese maatregelen, maar de
kernvraag is: wat ontbreekt er? In de reactie van het kabinet opde
Europese mededelingen vallen mij een paar dingen op. In de eerste
plaats wordt gemeld dat de rol van het Europees Parlement niet van
toepassing is. Dat vind ik bizar want het EP heeft een.adviserende
functie.
In de tweede plaats wordt er gezegd dat er geen financiële
consequenties zouden zijn omdat het toch maar een mededeling betreft.
Dat vind ik een beetje bizar, want een mededeling is natuurlijk de
voorbode van concrete maatregelen. Het gaat dan over zaken zoals het
beschermen van de vitale infrastructuur en slachtoffergelden, die wel
degelijk financiële implicaties hebben. Wij hebben de mooie notitie Op
tijd is te laat ontvangen. Zeggen dat er geen financiële consequenties
hangen aan deze mededelingen, is een typisch voorbeeld van te laat in
actie komen.
In de derde plaats zie ik een probleem met de subsidiariteit. De
regering vindt het uitstekend dat dit allemaal op Europees niveau
gebeurt. Ik vraag mij af waarom het ''financieren'' van slachtoffers
van terrorisme op Europees niveau moet worden geregeld. Dat is toch
gewoon rondpompen van geld? Wij geven geld aan Brussel, wat Brussel
vervolgens aan Spanje geeft omdat daar een aanslag is geweest. Dat is
leuk als symbool van solidariteit. Het ziet er heel sympathiek uit,
maar ik vraag mij af of het overeenkomt met het
subsidiariteitsbeginsel.
Mijn volgende onderwerp betreft de samenwerking van de
inlichtingendiensten. De commissie bestuurlijke evaluatie van de AIVD
zegt dat de samenwerking diffuus is, dat er te veel overleggen zijn
over ongeveer dezelfde onderwerpen, dat de inspanning te zeer is
verspreid over de pijlers en dat er te weinig mensen bezig zijn bij de
AIVD. Hoe wordt de samenwerking tussen de inlichtingendiensten
versterkt? Gaat wij door met een clearing house, een Situation Centre,
een comité in de tweede pijler en een werkgroep terrorisme in de derde
pijler, of wordt dat opeen of andere manier geconsolideerd? Wordt het
aantal AIVD'ers dat zich bezighoudt met Europese terrorismebestrijding
uitgebreid? Deze vraag slaat natuurlijk ook op de liaison officers op
de Nederlandse ambassades, de ogen en oren van de AIVD in het
buitenland.
Er zijn een hoopEurop ese databases, zoals het Schengen Information
System, Eurodac, het nog op te zetten Europese visuminformatiesysteem
en het gecentraliseerde strafregister. Die functioneren allemaal naast
elkaar. Zijn er plannen om deze databases te koppelen, eventueel met
verschillende toegangsniveaus voor verschillende gebruikers? Is het de
bedoeling dat het SIS zal worden gebruikt voor het opsporen of
signaleren van terroristische misdrijven? Dat was niet de intentie;
bij de oprichting is dat ook expliciet uitgesloten. Verandert dat nu?
Nu het SIS van het landelijke niveau naar de Europese Commissie gaat,
valt er volgens de D66-fractie een democratisch gat. Wij kunnen er
straks geen vragen meer over stellen, dus ik wil dan wel zeker weten
dat het Europees Parlement dat wel kan doen. Ook hoor ik graag welke
andere nationale en Europese databanken aan elkaar kunnen worden
gekoppeld zodat wij een compleet informatiebeeld hebben. Ik wil ook
graag een reactie van de ministers op de bezwaren die de Europese Data
Protection Officer Peter Hustinx heeft tegen het
visuminformatiesysteem.
De Verenigde Staten zijn gigantisch aan het investeren en hebben $1,1
mld. gestoken in de ontwikkeling van geavanceerde technologie ter
bestrijding van terrorisme zoals betere detectieapparatuur, sniffers,
ontsmettingsapparatuur, biometrische beveiligingstoepassingen zoals de
vinger- en irisscan, bewegingssensoren en betere software. Nu schijnt
er ook een Europees onderzoeksbudget te zijn van circa 100 mln. De
Commissie zou overwegen om het budget voor het security research
program te verhogen tot 1 mld. Hoe staat Nederland daarin, vooral
gezien de kruideniersmentaliteit die onze minister van Financiën af en
toe tentoonspreidt? Hoe verhoudt zich dat met de andere doelstellingen
ten opzichte van het Europese budget?
Over de crisis- en rampenbestrijding wil ik het volgende zeggen.
Momenteel is er nog maar een Europese terrorismeoefening geweest,
Euratox 2002. Zouden er niet meer oefeningen moeten komen? Vinden de
ministers dat de huidige afspraken over samenwerking en over de inzet
van politie, veiligheidsdiensten en rampenbestrijdingsdiensten op
elkaars grondgebied sluitend zijn? Komen bijvoorbeeld de
brandslangaansluitingen in Nederland, België en Duitsland met elkaar
overeen? Volgens het fiche over noodcommunicatie en openbare
veiligheid is het Europese antwoord op deze vraag dat er een
gebruikersforum moet komen voor ambtenaren voor de omgang met
noodsituaties. Wat moet ik mij daarbij voorstellen? Bij het idee van
ambtenaren op internet bekruipt mij de gedachte dat wij ons meer
moeten richten op de praktijk.
Hoe staat het met de uitvoering van de motie-Van der Laan? Voor de
zomer zou de Kamer een geïntegreerde visie krijgen op het buitenlands
beleid gericht op terrorismebestrijding. Ik heb die visie nog niet
gezien, maar ik ben er erg benieuwd naar. In dat kader wil ik ook
graag weten in hoeverre het mogelijk is om de huidige 5 mld. voor het
Euromediterrane programma meer aan democratiseringsprojecten te
besteden. Dat zou een onderdeel moeten zijn van het Europese antwoord
op de oorzaken van terrorisme dat tegenover de Amerikaanse benadering
zou moeten staan."
24-10-2005 15:05