Protestantse Kerk in Nederland


Liturgische Kring & Eredienstvaardig

Liturgie in een tijd van overvloed en onbehagen

Seminar zaterdag 8 oktober 2005, Amersfoort, Bergkerk

Een tijd van overvloed en onbehagen
De uitdrukking is van Simon Schama, de Britse historicus, die daarmee de Hollandse Gouden Eeuw karakteriseert. Maar is het niet ook passend voor ons eigen tijdsgewricht, en tegelijk een etiket voor de situatie van de liturgiebeoefening en -beschouwing van vandaag?
In het decembernummer (2004) van Eredienstvaardig, het tijdschrift voor liturgie en kerkmuziek, verscheen in een artikel van prof. Marcel Barnard de stelling dat de tijd van de normatieve en vormvaste liturgie van weleer onder invloed van de heersende cultuur is afgesleten. We zijn de Liturgische Beweging voorbij. De context en de mensen daarin zijn nu beslissend voor de liturgische vormen van vandaag. Deze waarneming bleek zo spraakmakend te zijn dat de redactie van dit tijdschrift, samen met de Liturgische Kring het initiatief nam tot dit seminar. In deze publicatie wordt daarvan aankondiging gedaan en wordt een schets van de contouren gegeven. Met stellingen, debat en muzikale illustraties zal dit thema op zaterdag 8 oktober in de Bergkerk worden uitgewerkt.
De Liturgische Beweging voorbij. Wat dan?

Programma

10.00 uur Ontvangst

10.30 uur Introductie

Ochtendprogramma

in een drietal sessies, met korte inleidingen, stellingen en debat onder leiding van Bart Robbers, Amsterdam wordt het thema uitgewerkt

10.40 uur Cultus en cultuur

prof. dr. Marcel Barnard, Leiden en prof. dr. Rudolf Boon, Amsterdam

11.10 uur Liturgie en ballingschap

ds. Diederiek van Loo, Rozendaal en ds. Jan van der Eijk, Amersfoort

11.40 uur Recontextualisering en traditie

dr. Paul Oskamp, Doorn en Mirella Klomp, Amsterdam

12.10 uur Algemeen gesprek en afsluiting

12.45 uur Lunch

Middagprogramma

over de samenhang van cultuur en kerkmuziek onder leiding van Jan D. van Laar, Deventer.

13.30 uur Inleiding

13.40 De invloed van avant-garde muziek op de kerkmuziek door Jan Hage, Den Haag

14.30 uur Het geestelijk lied op volkse wijze door Jan Marten de Vries, Oegstgeest

15.30 uur Afsluiting

Praktische gegevens
Adres Bergkerk: Dr. Abraham Kuyperlaan 2, 3818 JC Amersfoort, tel. 033- 4617917.
De deelnemersprijs is E 12,50 (inclusief koffie, thee en lunch). Inschrijven kan uitsluitend door het overmaken van E 12,50 naar Postbankrekening 724500 ten name van Liturgische Kring, Den Haag. Vermeld daarbij Seminar Liturgie én uw naam en adres en doe het s.v.p. voor 25 september.
Bereikbaarheid van de Bergkerk
Met de trein: Vanuit de hoofduitgang van het station rechtsaf slaan en vrij snel daarna linksaf de Koningin Wilhelminalaan in. Doorlopen tot een kleine rotonde, rechts ligt de Bergkerk (duur ca. 10 minuten). Met de auto uit de richting Amsterdam/ Zwolle/ Apeldoorn. Ga via knooppunt Hoevelaken en de A28 (richting Utrecht) naar de afslag Soest/ Isselt/ Dierenpark. **Bij een groot verkeersplein rechts aanhouden en Amersfoort in. Na 500 meter, kort na het ziekenhuis, bij een rotonde linksaf de Emmalaan in. Na 200 meter ligt daar, bij een andere kleine rotonde, de Bergkerk.
Met de auto uit richting Utrecht over de A28: afslag Amersfoort-zuid/ Maarn/ Doorn nemen. Aan het eind van de afrit linksaf, óver de A 28 en onder de andere snelweg door, gelijk linksaf, de snelweg op (richting Soest etc.) . Zie verder hierboven vanaf **.
Inlichtingen: Redactie Eredienstvaardig, Kettingweg 1 apt. 6, 3743 HN Baarn, tel. 035 - 541 26 39. E-mail edv-redactie@wanadoo.nl. Rolstoelgebruikers kunnen terecht.
Toelichtingen

Over de drie sessies van het ochtendprogramma:

Cultuur en cultus
Prof. dr. Marcel Barnard, kerkelijk hoogleraar liturgiek aan de Universiteit Utrecht en bijzonder hoogleraar Liturgiewetenschap aan de Vrije Universiteit:
Onze cultuur bevindt zich in de late moderniteit. Er is feitelijk een pluraliteit aan culturen; individualisme, estheticisme en consumptisme zijn kernnoties. Iedereen spint zijn eigen (world wide) web van betekenissen. Liturgie in de late moderniteit weerspiegelt de cultuur, we zijn voorbij aan de Liturgische Beweging.
Prof. dr. Rudolf Boon, emeritus hervormd predikant en emeritus hoogleraar Liturgie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam:
Tegenover een komende generatie van kerkleden zijn wij verplicht om een gedegen praktijk van een eredienst met een structuur van oecumenische allure over te dragen. Dat wil zeggen een structuur waarin de onderdelen niet gemaakt zijn maar geworden, gemeengoed zijn van geheel de christenheid en als componenten met elkaar een organisch geheel vormen.

Liturgie en ballingschap
Ds. Diederiek van Loo, protestants predikante te Rozendaal: Ballingschap is een situatie waarin we, zoals nu, gedwongen zijn opnieuw

rekenschap te geven van wat voor ons in de traditie wezenlijk is. Liturgie in

ballingschap is een kans om, met de middelen die je dan ter beschikking staan, te

vieren en zo vorm te geven aan het verlangen thuis te komen. Ds. Jan van der Eijk: voormalig predikant van de Bergkerk in Amersfoort: Het beeld van de ballingschap is depressief en vormt een grote verleiding om te vluchten in bange gevoelens. Enthousiasme, inspiratie en levenskracht van de Geest ontbreken. Er is verbindende taal nodig tussen de culturen, tussen viering en Buitenhof. Vertrouw op de toewijding en zorg van de plaatselijke gemeente in plaats van angstige ballingschapsgevoelens te koesteren.

Recontextualisering en traditie
Dr. Paul Oskamp, emeritus predikant en rector Seminarium Hydepark: Een kerk die haar liturgie niet inbedt in de vigerende cultuur of culturen wordt een museum. Daar zijn voorbeelden van, maar ook van geslaagde recontextualisering. Sociologisch gesproken wordt de kerk bedreigd door voorspelbaarheid en burgerlijkheid. De kerk zal speelsheid en interactie moeten leren en tot in de vieringen toe niet één maar twee mijlen met de tijdgenoten meelopen.
Mirella Klomp, studente theologie aan de Vrije Universiteit en het Evangelisch-Luthers Seminarium:
Goede christelijke liturgie wordt gekleurd door de vigerende cultuur, maar geeft zelf ook kleur aan die cultuur. Dat laatste kan alleen wanneer we de eigen traditie(s) kennen en herkennen: op welk script baseren we ons? Een schouwspel met aardige spelers is prettig om naar te kijken, maar ik wil wel graag weten welk stuk eigenlijk wordt opgevoerd! Recontextualisering: oké, liturgisch drijfzand: nee!

Over het middagprogramma:

De invloed van avant-garde muziek op de kerkmuziek Jan Hage, organist van de Kloosterkerk in Den Haag, zal de invloed van de avant-gardemuziek op de kerkmuziek illustreren aan de hand van twee recente eigen stukken bij twee van de Kruiswoorden: Vrouw, zie uw zoon, zoon zie uw moeder voor sopraan, orgel en slagwerk, en Het is volbracht voor hobo, sopraan, bariton, orgel en slagwerk. Behalve de componist werken mee Karin Vogelaar (sopraan), Lieuwe de Jong (bariton) en Maarten Karres (hobo). De stukken worden ingeleid, gespeeld en geëvalueerd.

Het geestelijk lied op volkse wijze
Jan Marten de Vries is cantor van de doopsgezinde gemeente te Haarlem, de Willem de Zwijgerkerk te Amsterdam en straatmuzikant. Hij schrijft muziek en teksten zonder onderscheid voor kerk en straat. In dit programmadeel brengt hij liederen waarin "het moderne levensgevoel" te horen is: zoekend, met meerdere lagen en afkomstig uit vele traditiebronnen, ook bijvoorbeeld van overzee. Men heeft enerzijds behoefte aan collectiviteit en anderzijds aan een duidelijke eigen rol daarin en dat werkt door in de vorm: meerstemmigheid, canons, spreekkoren en improvisatiemodellen. Hieruit is een keuze gemaakt. Marja van der Ploeg verzorgt de piano- en orgelbegeleiding.