Gemeente Den Haag

september 2005
Haags college ziet geen aanleiding voor naamswijziging Jan Campert Stichting (27 september)

Op basis van het Rapport inzake Jan Campert van de gemeentearchivaris van Den Haag ziet het college van b&w geen aanleiding om met het bestuur van de Jan Campert-stichting te spreken over naamswijziging van de stichting. Uit het rapport, dat vanmiddag op een persconferentie door de Haagse wethouder van financiën en cultuur, Else van Dijk-Staats, is gepresenteerd blijkt dat noch de reconstructie van het besluitvormingsproces bij de oprichting van de Jan Campert-stichting, noch de feiten rond het handelen van Campert tijdens de Tweede Wereldoorlog aanleiding geven tot een naamswijziging van de Jan Campert-stichting.

Toelichting
Als gevolg van perspublicaties en de daarop gevolgde discussie betreffende het handelen van Jan Campert tijdens de Tweede Wereldoorlog en de achtergronden van het besluit tot oprichting van de Jan Campert-stichting is door het college van b&w in februari 2005 aan de gemeentearchivaris de opdracht tot onderzoek gegeven naar het besluitvormingsproces dat heeft geleid tot de oprichting en naamgeving van de stichting in 1947 en naar de historische feiten en omstandigheden, teneinde duidelijkheid in deze kwestie te krijgen. Hiertoe zijn bronnen onderzocht en getoetst. De bevindingen zijn opgenomen in de rapportage van de gemeentearchivaris. De eindconclusie van de rapportage is dat veel van de beweringen over het handelen van Jan Campert onvoldoende onderbouwd kunnen worden. Het rapport toont aan dat er enerzijds weliswaar sprake is van een onjuiste handelwijze waarop kritiek mogelijk is (de sollicitatie bij het ANP direct nadat joodse medewerkers ontslagen waren en het zich door geldgebrek laten verleiden tot vertaalopdrachten van pro-Duitse literatuur en propagandaboekjes), maar anderzijds blijken uit het onderzoek zijn antifascistische gezindheid en verzetsactiviteiten. Campert zette zich al vroeg af tegen het fascisme en had geen sympathie voor de nieuwe orde. Tussen 1933 en 1942 zijn van zijn hand verschillende publicaties verschenen die dit aantonen. Ook hield hij lezingen met anti-Duitse strekking. Verder zijn er geen bewijzen dat hij uit financiële motieven betrokken was bij het over de grens brengen van joden.

Een andere conclusie in de rapportage is dat bepaalde handelwijzen in het licht van die tijd gezien moeten worden. Het grootste deel van de Nederlanders moest zich tijdens de oorlogsjaren om te overleven noodgedwongen accommoderen aan de nieuwe orde. Schrijvers en journalisten bevonden zich daarbij in een moeilijke positie. Het om den brode schrijven voor een gelijkgeschakelde krant werd beschouwd als een vorm van aanpassing en compromis. Jan Campert heeft niet de keus gemaakt voor een meer principiële houding tegenover de bezetter, hoewel daarvan wel voorbeelden in zijn vriendenkring bekend waren. Tussen 2 december 1942 en 12 januari 1943 (de dag van overlijden) was Jan Campert gedetineerd in het kamp Neuengamme. In het NRC-artikel van 19 februari 2005 werd gesteld dat hij leden van de illegale kampraad zou hebben verraden en geweigerd zou hebben aan een onderlinge herverdeling van voedsel mee te werken. Deze houding zou geleid hebben tot zijn liquidatie in opdracht van de illegale kampraad. Voorzover via feitenmateriaal achterhaald kan worden is Jan Campert als gevolg van erbarmelijke omstandigheden door ziekte en uitputting een natuurlijke dood gestorven en heeft een illegale kampraad ten tijde van zijn verblijf in Neuengamme in dit concentratiekamp niet bestaan.

Door zijn gedicht De Achttien Doden en zijn overlijden in Neuengamme, waar hij door zijn hulp aan joden was terecht gekomen, kreeg Campert een heldenstatus en is een mythe rond zijn persoon ontstaan. Hoewel er al direct na de oorlog kritische geluiden waren rond de persoon Jan Campert, zijn de achterliggende feiten nooit goed onderzocht. Naar aanleiding van het verschijnen van het bovenvermelde NRC-artikel is veel discussie losgekomen. Onderdeel daarvan was de vraag of de Jan Campert-stichting nog wel met die naam verder kon. Hoewel het handelen van Jan Campert niet altijd principieel is geweest, geeft dit, in het licht van die tijd en de onwaarschijnlijkheid van verraad door en moord op Jan Campert, geen aanleiding tot naamsverandering van de Jan Campert-stichting.

Het complete rapport kunt u vinden via www.denhaag.nl