Ingezonden persbericht
PERSBERICHT Sociaal Economische Raad - 28 september 2005
SER in ontwerpadvies: Vernieuwing op het platteland komt van onderop
Het Nederlandse platteland is vitaal en vervult een belangrijke rol in de nationale economie. Plaatselijk kunnen er wel knelpunten zijn, zoals een tekort aan banen of aan woonruimte, verrommeling van natuur en landschap of verschraling van voorzieningen in dorpen. Vernieuwend ondernemerschap en betrokken burgerschap blijken op tal van plaatsen de sleutel voor het oplossen van deze knelpunten. Lokale overheden kunnen daaraan bijdragen door actief mee te denken met burgers en ondernemers en ruimte te bieden aan hun initiatieven.
Dat staat in een ontwerpadvies Kansen voor het platteland dat de SER in zijn openbare vergadering van vrijdag 21 oktober zal vaststellen.
Functiecombinaties op het platteland
Het platteland vervult verschillende functies. Het is niet meer overwegend agrarisch; andere sectoren als industrie, handel, transport, recreatie en andere dienstverlening zijn sterk opgekomen. Naast werk biedt het platteland woonruimte, rust en ruimte voor recreatie en dient het als voorraadkamer voor water, natuur en biodiversiteit. Het platteland vervult hiermee ook belangrijke functies voor stedelingen en de nationale economie.
Deze functies zijn allemaal van belang, maar niet altijd op zichzelf rendabel. Bovendien is de ruimte in ons land schaars. Functiecombinaties kunnen daarom kansen bieden, volgens het ontwerpadvies. Er zijn veel voorbeelden van multifunctionele oplossingen die kansen bieden voor betrokken burgers en ondernemers. Dorpsvoorzieningen worden bijvoorbeeld gecombineerd in een multifunctioneel dorpshuis, dat gemeentelijke diensten, postkantoor, bibliotheek, koffiehuis en verenigingsgebouw herbergt. Multifunctioneel ruimtegebruik is onder meer te vinden in de combinatie van landbouw en natuur- en landschaps- of waterbeheer ('groene' en 'blauwe' diensten) en op een nieuw golfterrein waarvan een deel als natuurterrein wordt onderhouden.
Betrokken ondernemerschap als nieuwe economische drager
Veel plattelandsregio's zijn op zoek naar nieuwe economische dragers, naast de landbouw. Het van bovenaf benoemen van perspectiefrijke economische activiteiten is weinig zinvol, volgens het ontwerpadvies. Het verwacht meer van het ruimte bieden aan en stimuleren van ondernemers die inspelen op plaatselijke mogelijkheden en behoeften. Ondernemerschap door en voor dorpsbewoners is belangrijk voor het instandhouden van de leefbaarheid op het platteland. Vernieuwend ondernemerschap en betrokken burgerschap gaan hier hand in hand.
Betrokken ondernemerschap is de economische drager bij uitstek voor een vitaal platteland. Vervolgens is het zinvol ondernemerschap te richten op verbreding van bestaande economische activiteiten. Innovatie en werkgelegenheid blijken het best te worden bevorderd door spin-offs van bestaande activiteiten.
Een concreet voorbeeld
Een goed voorbeeld van actieve stimulering van ondernemerschap door en voor inwoners van kleine dorpen is te vinden in Noord-Brabant, in het project 'zakelijke zorgnetwerken in en voor kleine woonkernen'. Dit project begeleidt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (herintredende vrouwen, gedeeltelijk arbeidsgeschikten, oudere werkzoekenden) naar de start van een onderneming in kleine kernen.
Vanwege de vergrijzing wordt de vraag naar zorg en dienstverlening groter, terwijl het moeilijk is arbeidskrachten te vinden voor de (bestaande) zorg. Het project verbond daarom nadrukkelijk de leefbaarheid in kernen (aanbod van zorg, dienstverlening) met ondernemerschap.
De cursus 'oriëntatie op ondernemerschap' en de daarop volgende begeleiding blijkt mensen inderdaad tot ondernemerschap te stimuleren; ruim een kwart van de cursisten is een eigen bedrijf begonnen, zoals een pedicurepraktijk en een klussenbedrijf. Anderen zetten zich als vrijwilliger in voor de leefbaarheid in dorpen.
Dit voorbeeld laat zien dat ondersteuning van startende ondernemers kan leiden tot verbetering van de leefbaarheid en het vinden van praktische oplossingen voor verschraling van voorzieningen in kleine dorpskernen. Knelpunten zijn soms het vinden van goede bedrijfsruimte en het verkrijgen van vergunningen.
Lokale overheden kunnen ondernemerschap verder stimuleren door administratieve procedures te vereenvoudigen, vergunningen te stroomlijnen en experimenteerruimte te bieden aan (startende) ondernemers. Een interactieve bestuursstijl met oog voor (economische) kansen en voor de wensen van de bevolking werkt bevorderend.
Kortom
Vernieuwing van het platteland gebeurt vooral van onderop, door initiatieven van burgers en ondernemers. De lokale overheden moeten daartoe de ruimte bieden en goed inspelen op wensen en mogelijkheden van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties, die per landelijk gebied kunnen verschillen. De provinciale SERren kunnen hierbij een nuttig advies- en overlegplatform zijn.
Adviesaanvraag
Het ontwerpadvies is een reactie op een adviesaanvraag over verbreding van de plattelandseconomie van minister Veerman van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit van 4 februari. Kernvraag is hoe de overheid de economische ontwikkeling van het platteland het beste kan ondersteunen.
Het ontwerpadvies is voorbereid door de Commissie Ruimtelijke Inrichting en Bereikbaarheid, onder voorzitterschap van prof.dr. J.M. Cramer. In deze commissie hebben naast onafhankelijke leden en vertegenwoordigers van de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties ook leden uit de kring van natuur- en milieuorganisaties zitting. Het ontwerpadvies wordt nu met de achterbannen van de organisaties besproken.