Ministerie van Buitenlandse Zaken

Toespraak door dr. Bernard Bot, Minister van Buitenlandse Zaken van het Koninkrijk der Nederlanden, bij de presentatie van het boek "Supermacht Europa", door Rob de Wijk, Den Haag, 23 september 2005Geachte genodigden, geachte heer De Wijk,

Het is me een genoegen om hier vandaag in Den Haag het eerste exemplaar van je boek in ontvangst te mogen nemen. Op de kaft zien we hoe de mooie Europa door een als stier vermomde Zeus - oppergod in de klassiek-Griekse godenwereld - ontvoerd wordt. En niet zonder reden. Europa's schoonheid en uitstraling hadden Zeus vanaf de eerste ontmoeting al overrompeld. Supermacht Europa is de titel die we op de kaft van je boek lezen: een titel die ambitie uitstraalt, vergelijkbaar met de indruk die Europa duizenden jaren geleden op Zeus had achtergelaten. Ambitie is een kwaliteit die eigen is aan Europa; een sleutelwoord voor het Europese project waar al ruim 60 jaar vorm aan wordt gegeven.

Maar wij zijn niet de enigen met ambitie. De wereld verandert in hoog tempo en daar moeten we als Unie flexibel op inspelen. De uitdagingen waar we vandaag de dag mee te maken hebben, beschrijf je helder en inzichtelijk in je boek. In de eerste plaats noem je de opkomst van de Aziatische machten, China en India voorop. Je waarschuwt voor een herindeling van de wereldkaart: de Unie moet voorkomen het predikaat 'Verre Westen' te krijgen, verwijderd van het economische centrum. Daar maak ik me ook zorgen over. Welvaartsgroei in Azië is op zichzelf goed voor Europa en de rest van de wereld, maar wil de Unie een politieke rol in de wereld blijven spelen, dan is het belangrijk dat de Unie in economisch en technologisch opzicht tot de mondiale koplopers blijft behoren. De opkomst van de Aziatische tijgers als economische grootmachten zal bovendien leiden tot een gigantische stijging van de vraag naar energie. Europa zal voor zijn energiebehoeften steeds afhankelijker worden van landen buiten het Europese continent. Een tweede uitdaging die je terecht aanstipt, is het internationale terrorisme, dat ook een gezamenlijk Europees antwoord vereist.

Deze realiteiten creëren voor de Unie zowel risico's als kansen om nieuwe initiatieven te ontplooien. Een kans voor de Unie zich op de geopolitieke wereldkaart te herpositioneren. Als Europa de uitkomst van de mondiale herschikking wil beïnvloeden, moet Europa het spel kunnen meespelen en zichzelf niet tot speelbal reduceren. Liever dan als het 'Verre Westen', zie ik Europa als 'Brug tussen West en Oost', een kruispunt van verschillende religies en culturen, dat in al zijn verscheidenheid gemeenschappelijke universele waarden uitdraagt.

De geopolitieke ontwikkelingen scheppen bovendien een kans om de dynamiek van het Europese integratieproces een nieuwe impuls te geven. Zeker na de recente referenda over de Europese grondwet is dat van belang. Je merkt terecht op dat Europa de blik niet naar binnen, maar juist naar buiten moet richten. Laten we ons ervan bewust zijn wat er in de wereld om ons heen gebeurt. Om onze belangen te behartigen en de Europese waarden te beschermen, moeten we onze economische en politieke slagkracht bundelen.

In al ons enthousiasme over Europa denk ik overigens wel dat we zuinig op onze vrienden aan de overkant van de Atlantische Oceaan moeten zijn. Als geen ander continent is de Unie verweven met de Verenigde Staten; niet alleen economisch en politiek, maar ook op basis van gedeelde waarden over vrijheid, democratie en mensenrechten. Als we een geloofwaardige en invloedrijke bondgenoot van de Verenigde Staten willen zijn, moet de Unie natuurlijk wel eensgezindheid uitstralen; dat ben ik met je eens.

Europese integratie impliceert dat nationale en Europese belangen in toenemende mate convergeren. Wat jou betreft zijn de meest nastrevenswaardige convergentiepunten de interne markt en het Europese Veiligheids- en Defensiebeleid. Economische en politieke samenwerking vloeien immers voort uit samenvallende belangen en idealen, èn de wens deze collectief te verdedigen. Je pleit voor een vorm van Europese samenwerking die je treffend omschrijft als een 'transnationale ruimte', die een ruimte die tegelijkertijd niet al te centralistisch is.

Aan het einde van je boek stel je dat 'het proces van Europese integratie iets waardevols is, dat heeft bijgedragen aan vrede, stabiliteit en welvaart op het continent en in de loop van de decennia is uitgegroeid tot een voorbeeld voor de wereld'. Beter had ik het niet kunnen zeggen. Met Supermacht Europa verschijnt er een boek met ambitie, een sterke analyse, dat als inspiratiebron kan dienen voor de idee van Europa als rolmodel. Laten we er in ieder geval voor waken dat ons mooie Europa in de 21e eeuw door snelle Aziatische tijgers wordt ontvoerd!

===