Waterschap geeft gemaal Eemnes opknapbeurt
Waterschap Vallei & Eem is deze week gestart met het opknappen van
gemaal Eemnes. Aan het gebouw moet groot onderhoud worden gepleegd. In
verband met de restauratie is het fietspad langs het gemaal Eemnes van
26 september tot 17 oktober afgesloten. Gemaal Eemnes is een uniek
gemaal dat er samen met gemaal Tydeman voor zorgt dat Eemnes en de
Eemnesserpolders droog blijven. Deze polders moeten vanwege hun lage
ligging praktisch het hele jaar door worden bemalen. Het gemaal en het
er naast liggende sluisje staan op de Monumentenlijst.
gemaal eemnes 2
Elektrisch gemaal
Het dak van het gebouwtje is lek en de goten zijn in slechte staat.
Ook het beton, het stucwerk en het voegwerk moeten worden gerepareerd.
De kozijnen en de muren zijn toe aan een nieuwe schilderbeurt. Het
informatiebord dat naast het gemaal staat en het hekwerk worden ook
aangepakt. Verder worden verzakkingen in de bestrating hersteld en
wordt het pad voor het gemaal verbreed.
Tegelijk knapt het waterschap het oude elektrische gemaal op. Ook laat
het waterschap een presentatiewand maken met informatie over het
gemaal, de polder en de sluis. Het waterschap stelt gemaal Eemnes
jaarlijks enkele malen open. Onder andere bij de Landelijke Molen- en
Gemalendag/Landelijke Fietsdag en de Landelijke Monumentendag.
De werkzaamheden worden uitgevoerd door fa. Van de Wetering uit
Scherpenzeel (bouwkundig), en de fa. Mossink uit Hoevelaken (revisie
van de pompen). De werkzaamheden duren tot november. Het waterschap
betaalt de restauratie uit de zogeheten Eemgelden. Dat is een budget
dat het waterschap alleen mag besteden aan projecten in het Eemland en
die niet tot de dagelijkse werkzaamheden van het waterschap horen. Het
is afkomstig van voorgangers van Waterschap Vallei & Eem.
Geschiedenis
Het gemaal en de naastgelegen sluis vormen een belangrijke rol in de
geschiedenis van Eemnes. Eemnes had zich niet kunnen ontwikkelen
zonder een goede afwatering. Die afwatering wordt sinds jaar en dag
geregeld door de sluis en het gemaal bij de Eemnesservaart.
Een paar honderd jaar geleden lag het land in de polder hoger dan nu.
Het was toen mogelijk om op natuurlijke wijze het water af te voeren
via de Eem naar de zee. Toen er in de 13e eeuw een dijk werd gemaakt
(de huidige zomerdijk) verliep de afwatering via afwateringssluisjes.
De sluis aan het einde van de Eemnesservaart en het pas gerenoveerde
Heinellensluisje zijn daar de meest duidelijke overblijfselen van. De
sluis in de vaart is in de loop der jaren vergroot en aangepast,
zodat schepen de haven van Eemnes konden bereiken
Oude watermolen
Omdat de afwatering steeds moeilijker werd door daling van het land en
lagere waterpeilen, is in 1791 een watermolen gebouwd naast de sluis.
De molenaar verpompte het water, maar zorgde ook dat er voldoende
water was om scheepvaart naar het dorp mogelijk te maken. De molen
kreeg een steeds belangrijkere rol voor de afwatering, tot de
capaciteit te klein werd. Daarom is er in 1880 een stoomgemaal
gebouwd. De oorspronkelijke molen staat nu in het Zeeuwse plaatsje
Overzande en heeft dienst gedaan als korenmolen. Voor de kenners is
nog te zien dat het gemaal Eemnes ooit een stoomgemaal is geweest. Het
witte gedeelte van het gebouw stamt uit die tijd.
In 1921 is het stoomgemaal vervangen door een van de eerste
elektrische gemalen in Nederland. Dit gemaal kreeg nieuwe pompen van
het type "kattenstaart". De kattenstaartpomp verpompte het water over
de dijk heen. Tegenwoordig gaat het door de dijk heen. In 1993 zijn de
oude elektrische pompen vervangen door nieuwe "dompelpompen''. De oude
elektrische pompen zijn wel bewaard gebleven. Deze unieke pompen zijn
straks enkele malen per jaar te bezichtigen.
Persbericht 05-12 van 9 september 2005
Waterschap Vallei & Eem