Contactpersoon
-
Datum
23 september 2005
Ons kenmerk
RWS/SDG/productie 2005/2483
Doorkiesnummer
-
Bijlage(n)
1 (voortgangsrapport 17 apart verzonden)
Uw kenmerk
-
Onderwerp
voortgangsrapport 17 HSL-Zuid
Geachte voorzitter,
Hierbij bied ik u het zeventiende voortgangsrapport HSL-Zuid aan. Het
rapport
behandelt de verslagperiode 1 januari 2005 tot en met 30 juni 2005. Ik
maak van de
gelegenheid gebruik u te informeren over een aantal belangrijke
ontwikkelingen, die
zich tussen het eind van de verslagperiode en nu hebben voor gedaan.
Risicoreservering
Zoals u kunt lezen in Voortgangsrapport 17 is in de verslagperiode het
beroep dat voor
HSL-Zuid nog gedaan moet worden op de risicoreservering met E 202 mln
gedaald. Dit
wordt naast de goedgekeurde E 97 mln onttrekking aan de
risicoreservering vooral
veroorzaakt door inmiddels verkregen financiering uit andere bronnen
(zie tabel 8). Bij
de Betuweroute is het risicoprofiel met E 61 mln ten opzichte van de
vorige VGR
gedaald.
Dit levert het volgende beeld op:
90%-waarde risicoprofiel 50%-waarde risicoprofiel
Betuweroute E 94 mln E 75 mln
HSL-Zuid E 145 mln E 100 mln
Totaal E 239 mln E 175 mln
In de risicoreservering is nog E 432 mln beschikbaar. Uitgaande van de
huidige 90%-
waarde van het risicoprofiel resteert een bedrag van E 193 mln. Ik ben
voornemens om de vrijvallende middelen van de risicoreservering te
bestemmen voor investeringen in
spoor. In de ontwerpbegroting voor 2006 zal ik hier nader op terugkomen.
Onttrekking risicoreservering 2005
Per brief van 24 februari 2005 is E 120 mln verplichtingenruimte uit de
risicoreservering gevraagd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 22026,
nr. 213). In de E 120 mln was een bedrag van E 23 mln opgenomen voor
indexeringskosten. Als gevolg van het aanvaarden van de motie Slob (Tweede
Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 22026, nr. 229) worden deze kosten niet meer
als risico bestempeld. De indexeringskosten voor het jaar 2005 ad E 23 mln
worden via begroting van V&W toegevoegd aan het projectbudget.
Derhalve is E 97 mln van de risicoreservering overgeheveld naar het budget
HSL-Zuid.
Veiligheidshekken (scope uitbereiding)
Infraspeed is verantwoordelijk voor de veiligheid op en rond de HSL-baan.
Infraspeed zal viaducten over de HSL-baan met een verhoogd risico voorzien
van veiligheidshekken. Naast het HSL-spoor overspannen deze viaducten ook
de A4 of A16 en soms ook sporen in beheer van ProRail.
De viaducten over de rijkswegen gebouwd door de projectdirectie HSL-Zuid,
zijn op grond van de kamerbrief van 24 maart 2005 (vergaderjaar 2004-2005,
29800 XII, nr. 61) aan te merken als viaducten met verhoogd risico.
Infraspeed zal voor het HSL-deel van het kunstwerk veiligheidshekken
plaatsen. De viaducten over de rijkswegen A4 en A16, die voldoen aan de
criteria, worden voorzien van hekken om ook de onderliggende wegen te
beveiligen. Dit betekent een uitbreiding van de scope van de werkzaamheden
van de HSL-Zuid. Derhalve wordt uit de begroting van V&W extra budget
toegekend van E 750.000.
Mijlpaal oplevering noordelijk deel HSL-Zuid
In VGR 16 is aangegeven dat de tunnelgebouwen van de boortunnel op tijd
gereed moeten zijn voor Infraspeed om de werkzaamheden ten behoeve van de
tunneltechnische installaties tijdig te kunnen starten. De afbouw van de
tunnelgebouwen was niet in de (onderbouw)contracten opgenomen en is later
opgedragen aan derden-aannemers. De afbouw van de tunnelgebouwen loopt
daardoor 5½ maand achter op de planning. Dit heeft gevolgen voor de bouw-
en testfase van Infraspeed. De mijlpaal van 1 oktober 2006 zal zonder
maatregelen niet gehaald kunnen worden. Er zijn inloopmaatregelen met
Infraspeed overeengekomen, die de vertraging tot 2 maanden beperkt. Deze
vertraging van twee maanden kan in de testfase van Infraspeed worden
ingelopen. De versnellingsmaatregelen kosten E 6 tot 8 mln. Dit bedrag is
opgenomen in de risicoreservering.
Transities; nieuw risico
Op het bestaande spoor gebruikt de trein ATB als veiligheidssysteem. Op het
HSL-spoor gebruikt de trein ERTMS. Die overgang wordt in de trein geregeld
door een zogenaamde Specific Transmission Module (STM). De in de trein te
installeren STM moet tot 5 seconden na de overgang signalen blijven
ontvangen van het "verlaten"systeem, anders bestaat de kans op een
noodstop.
Bij de huidige ontworpen infrastructuur is uitgegaan van maximaal
1 seconde. In de testfase zal de infrastructuur worden aangepast naar 5
seconden. Voorgesteld wordt hiervoor een bedrag van E 3 mln uit de
risicoreservering op te nemen.
Toekomstig beheer
Bij deze brief treft u een themabijlage aan over het toekomstig beheer.
Hierin wordt uiteengezet wat er verandert met de overgang naar de
exploitatiefase.
Zodra de nieuwe HSL-Zuid infrastructuur is opgenomen in het Besluit
aanwijzing hoofdspoorwegen is ProRail (onder de termen van de
beheerconcessie en de Spoorwegwet) beheerder van de HSL-Zuid. Dit wil
zeggen dat ProRail verantwoording verschuldigd zal zijn aan de minister
over de kwaliteit, betrouwbaarheid en beschikbaarheid van alle
infrastructuur op de gehele HSL-Zuid corridor. In het verlengde van de
aanwijzing van ProRail als toekomstig beheerder onderkennen de betrokken
partijen hierbij de noodzaak van de betrokkenheid van ProRail in de
testfase. Naar verwachting kan eind 2005 een definitief besluit over het
beheer worden genomen.
ERTMS tijdig interoperabel
De infrastructuurmanagers van de PBKA-landen hebben onlangs afspraken
gemaakt over de implementatie van ERTMS in de PBKA-corridor. Ik verwijs u
hierbij naar de antwoorden op de vragen van de leden Gerkens, Hofstra, van
Hijum en Duyvendak.
Overeenkomst met Alstom/ Alcatel
In overleg met de Belgische overheid is besloten een zogenaamde Gateway
voor de koppeling van de beveiligingssystemen van Nederland en België te
ontwikkelen. Medio juli 2005 is de overeenkomst door Infrabel (de Belgische
Infrabeheerder) met het consortium Alstom/Alcatel getekend evenals de
overeenkomst tussen Infrabel en de projectdirectie HSL-Zuid.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
Karla Peijs
Themabijlage
BEHEER EN EXPLOITATIE VAN DE HSL-Zuid
Inleiding
De aanleg van de HSL-Zuid nadert zijn voltooiing. Dit najaar begint
Infraspeed met testen op de nieuwe infrastructuur, om aan te tonen dat de
gebouwde spoorlijn voldoet aan de gestelde eisen. In de loop van 2006
worden deze testen afgerond. Daarmee eindigt de bouwfase van de HSL-Zuid en
begint een overgangsfase waarin toelatingstesten voor materieel worden
uitgevoerd en de vervoerder HSA haar proefbedrijf kan rijden om het
benodigde veiligheids-attest te verkrijgen. Op 1 april 2007 start het
commercieel vervoer over de HSL-Zuid.
In deze bijlage wordt uiteengezet wat er verandert met de overgang van de
aanleg naar de exploitatiefase en wat dit voor de verschillende partijen
betekent.
De HSL-Zuid: nieuwe sporen in een bestaand net
'De' HSL-Zuid, waar straks treinen over gaan rijden vanaf Amsterdam
Centraal naar de Belgische grens, is een combinatie van nieuw
hogesnelheidsspoor en bestaand conventioneel spoor. Op het traject
Amsterdam CS - Belgische grens, in totaal ongeveer 125 kilometer, rijden de
treinen twee maal, in totaal circa 40 kilometer, over bestaand spoor. Deze
bestaande spoortrajecten, met onder meer de Schipholtunnel en de
Willemsspoortunnel in Rotterdam, behoren tot de drukste spoortrajecten in
Nederland. HSA deelt daar het spoor met de huidige personen- en
goederenvervoerders.
fig. 1: overzicht nieuw (zwart gedrukt) en bestaand (grijs gedrukt) spoor
HSL-Zuid.
Werkzaamheden voor beheer en exploitatie
Met de inwerkingtreding van de Spoorwegwet wordt invulling gegeven aan een
nieuwe institutionele ordening van de spoorsector. De minister is
verantwoordelijk voor vervoer en infrastructuur (aanleg en beheer). De
uitvoering wordt door spoorbedrijven gedaan (zie fig. 2), waarbij de
infrabeheerder en de vervoerder in ieder geval transparante en van elkaar
gescheiden boekhoudingen dienen te voeren.
Fig. 2: Institutionele driehoek voor personenvervoer op de
hoofdspoorweginfrastructuur.
Beheer in de zin van de Spoorwegwet is onder te verdelen in de zorg voor:
De kwaliteit, betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de infrastructuur;
Een eerlijke niet-discriminerende verdeling van de capaciteit van de
infrastructuur, zowel ten behoeve van de beheerder als ten behoeve van
spoorwegondernemingen;
Het leiden van het verkeer over de infrastructuur.
De zorg voor infrastructuur (a) is onder te verdelen in milieu- en
juridisch beheer, veiligheid en instandhouding. Milieu- en juridisch beheer
omvat het toezien op de naleving van milieueisen uit het Tracébesluit en
bepalingen uit onder meer gebruiksvergunningen. Daarnaast betekent het dat
de infrabeheerder vergunningen aan derden kan verlenen (bijvoorbeeld voor
het aanleggen van kruisende infrastructuur zoals fiets- en
voetgangerstunnels).
De zorg voor veiligheid strekt eveneens verder dan het borgen van de
mogelijkheid tot veilig gebruik van de infrastructuur zelf en de veiligheid
van onderhoudswerkers langs de baan. Zo rust op de beheerder onder de
Spoorwegwet ook de risicoaansprakelijkheid jegens derden op basis van
artikel 174, boek 6 van het Burgerlijk Wetboek.
De instandhouding van de infrastructuur omvat zowel het onderhoud aan spoor
en systemen als de tijdige vervanging van verouderde infrastructuur, om een
zo hoog mogelijke beschik-baarheid te verzekeren.
Capaciteitsverdeling (b) betreft het toewijzen van zowel vaste als
incidentele treinpaden aan vervoerders die daartoe aanvragen hebben
ingediend, alsmede het inplannen van treinvrije perioden voor bijvoorbeeld
onderhoudswerkzaamheden. Dit gaat dus altijd over het vooraf verdelen van
beschikbare capaciteit. Het bedienen van seinen, wissels en andere
technische installaties, valt onder de verantwoordelijkheid van
verkeersleiding (c). Zij besturen het dagelijks reilen en zeilen op het
spoor.
Beheer en exploitatie van de HSL-Zuid
Ten tijde van het besluit tot aanbesteding van het contract voor de
bovenbouw van de HSL-Zuid was de nieuwe ordening van de spoorwegsector nog
niet uitgewerkt in wet- en regelgeving. Er bestond al wel een duidelijk
beeld van de gewenste ordening. Daarin paste het besluit om in plaats van
een klassiek aannemingscontract een op toekomstige beschikbaarheid van de
infrastructuur gebaseerd contract aan te besteden. Infraspeed werd
gecontracteerd voor het ontwerpen, bouwen, financieren en onderhouden van
de nieuwe HSL-Zuid infrastructuur.
Infraspeed is verantwoordelijk voor de instandhouding van het spoor en is
zelfs contractueel verplicht om door goed onderhoud, storingsherstel en
tijdige vervanging 99% beschikbaarheid van de nieuwe HSL-Zuid sporen te
realiseren. Op basis daarvan wordt Infraspeed betaald en kan zij haar
investering in de HSL-Zuid terugverdienen.
Daarmee wordt een deel van de taken van de beheerder, met name op het
gebied van instandhouding, aan Infraspeed uitbesteed. Verkeersleiding en
Capaciteitsmanagement zijn echter niet aan Infraspeed uitbesteed en ook een
fors deel van het milieu- en juridisch beheer is van het contract
uitgezonderd. De zorg voor de veiligheid van het vervoerssysteem HSL-Zuid
ligt evenmin bij Infraspeed, al is zij wel verantwoordelijk voor haar eigen
aandeel daarin. Dat wil bijvoorbeeld zeggen dat Infraspeed infrastructuur
beschikbaar stelt die veilig te gebruiken is, maar niet verantwoordelijk is
voor het veilige gebruik daarvan door anderen dan haar eigen baanwerkers.
Bovendien is de contractuele verantwoordelijkheid van Infraspeed een
privaatrechtelijke verplichting, niet een publiekrechtelijke
verantwoordelijkheid. Ook voor het bestaande spoorwegnet worden reguliere
onderhoudstaken door de beheerder aan de spooraannemers uitbesteed. De
publiekrechtelijke verantwoordelijkheid voor veilige en betrouwbare
infrastructuur blijft bij de door de minister van Verkeer en Waterstaat
aangewezen beheerder.
Wie doet wat op de HSL-Zuid
Met de inwerkingtreding van de nieuwe Spoorwegwet en de Concessiewet (deel
WP2000) is, in combinatie met de met Infraspeed en HSA gesloten contracten,
grotendeels vastgelegd hoe de toekomstige taakverdeling bij beheer en
exploitatie van de HSL-Zuid er uit gaat zien.
1. Exploitatie en vervoer
HSA heeft in de Concessieovereenkomst, die omgezet wordt in een
vervoerconcessie voor de HSL-Zuid, exclusief het recht om op de HSL-Zuid
binnenlands personenvervoer aan te bieden - behoudens internationale
samenwerkingsverbanden -, met medegebruik van de verbindende delen van
het bestaande net. Daarnaast heeft HSA capaciteitsrechten voor
internationaal personenvervoer.
1. Capaciteitsmanagement en Verkeersleiding
Het beschikbaar stellen van treinpaden aan vervoerders
(capaciteitsmanagement) en het leiden van het treinverkeer over de HSL-
Zuid corridor gebeurt door ProRail. Dat is nodig vanwege de verwevenheid
van de nieuwe HSL-delen met het bestaande net in de Randstad. Bij het
aanbesteden van het infraprovidercontract zijn hierover afspraken gemaakt
met de toenmalige taakorganisaties Railned en Railverkeersleiding.
1. Beschikbaarheid van de infrastructuur
De publiekrechtelijk beheerder is primair verantwoordelijk voor de
beschikbaarheid van de HSL-infrastructuur. Deze krijgt echter bij aanvang
het contract mee dat de Staat met Infraspeed heeft gesloten. Daarin is
geregeld dat Infraspeed jegens haar contractuele opdrachtgever
privaatrechtelijk verantwoordelijk is voor het beschikbaar houden van de
nieuwe infrastructuur. Dat betreft dus alleen de speciale
hogesnelheidssporen tussen Hoofddorp en Rotterdam en tussen Barendrecht
en de Belgische grens. De verbindende delen van het bestaande spoor
worden door ProRail op de gebruikelijke wijze beheerd, als onderdeel van
de Beheerconcessie voor de Hoofd-spoorweg infrastructuur.
1. Toezicht
In de nieuwe Spoorwegwet en EU-richtlijnen is ook het toezicht op deze
private partijen in een publieke sector vastgelegd. Het toezicht op de
veiligheid van het spoorsysteem wordt namens de Minister van Verkeer en
Waterstaat door de Inspectie voor Verkeer en Waterstaat (IVW)
uitgeoefend. De NMa houdt toezicht op de non-discriminatoire
dienstverlening door de Capaciteitsmanager en op andere aspecten van
marktwerking in de spoorsector. De Minister van Verkeer en Waterstaat
oefent, onder meer via de concessies, toezicht uit op het totale
functioneren van de spoorsector.
Conclusie
Van de eerste publiekrechtelijke beheerverantwoordelijkheid, de zorg voor
veilige en betrouwbare infrastructuur, is dus een deel van het uitvoerende
werk contractueel bij Infraspeed ondergebracht. Dat laat onverlet dat er
een publiekrechtelijk beheerder moet worden aangewezen die de primaire
verantwoordelijkheid voor de HSL-infrastructuur draagt, alsmede de daaraan
gekoppelde risicoaansprakelijkheid.
In de toelichting bij de aan ProRail verleende beheerconcessie voor de
Hoofdspoorweg-infrastructuur is aangegeven dat de minister voornemens is de
HSL-Zuid op te nemen in het Koninklijk Besluit Aanwijzing Hoofdspoorwegen.
Daarmee wordt de HSL-Zuid onder de nieuwe Spoorwegwet en de bestaande
beheerconcessie van ProRail gebracht. ProRail zal wel een separate
administratie voor de lijn voeren.
Het éénduidig beleggen van het beheerderschap van ProRail, betekent een
belangrijke reductie van het aantal raakvlakken op de HSL-corridor. In
feite wordt personenvervoer op de HSL-Zuid, net als op het Hoofdrailnet,
een zaak van één vervoerder en één infrabeheerder.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat