Het Koninklijk Huis
---
Toespraak van Prinses Laurentien op 22 september 2005
tijdens de conferentie "Overheidscommunicatie in begrijpelijke taal"
te Nijmegen
Dames en Heren,
"Menselijke relaties zijn afhankelijk van communicatie. Slecht
taalgebruik belemmert de communicatie. Als een grote organisatie als
de overheid probeert te communiceren met de man en de vrouw op straat
is er vaak sprake van een enorme communicatiekloof. Te vaak worden
helderheid en eenvoud overschaduwd door pompeus woordgebruik, lange
zinnen en eindeloze paragrafen.
Wat zou het leven toch een stuk eenvoudiger - en efficiënter -zijn,
als we allemaal in duidelijk taal zouden schrijven. Ik overdrijf niet
als ik zeg dat duidelijke taal een fundamenteel instrument is van een
goed functionerende overheid.
Sommige mensen zullen denken dat verbloemend en ingewikkeld
taalgebruik een bewijs is van intellectuele capaciteiten. Deze mensen
zien het verkeerd. Veel van onze nationale boegbeelden op het gebied
van communicatie waren - en zijn - gepassioneerde ambassadeurs van de
eenvoud van het geschreven woord."
De toon is gezet met deze klare taal, zult u denken.
Want ja, dit betoog zou ook over Nederland kunnen gaan.
En ja, dit zouden ook míjn woorden kunnen zijn.
Echter het was Margaret Thatcher die begin jaren tachtig in het
Verenigd Koninkrijk de zogenaamde `Plain English Campaign'
ondersteunde en zich krachtig uitsprak over het uitbannen van
ingewikkeld taalgebruik bij de overheid.
De aanpak
Dit betoog geeft ook de essentie weer waarom we hier vandaag zijn: het
gaat om het dichten van een communicatiekloof. Een kloof tussen
zenders en ontvangers van schriftelijke berichten en informatie; een
kloof tussen mensen die juist afhankelijk zijn van geschreven teksten
om met elkaar te communiceren. Wellicht ben u hier vandaag gekomen
vanwege uw expertise op het gebied van taal. Heel belangrijk, maar
niet genoeg. Waar het in communicatie echt om gaat is mensen.
Effectieve communicatie heeft twee componenten nodig: je eigen
boodschap duidelijk formuleren maar bovenal inzicht hebben in degene
die je boodschap ontvangt.
De afgelopen jaren heb ik vaak en intensief gesproken met volwassenen
in Nederland voor wie beperkte taalvaardigheid problemen oplevert:
o Mensen die grote moeite hebben een brief van de overheid te
begrijpen; laat staan een formulier kunnen invullen.
o Moeders die de brief van de school van hun kinderen niet
begrijpen. Wat voor kinderen vervelende gevolgen kan hebben.
o Mensen die de instructies voor een medisch onderzoek in het
ziekenhuis niet goed te hebben begrepen, waardoor het onderzoek of de
ingreep niet door kan gaan.
o Mensen die zich hiervoor schamen en die hun handicap voor hun
omgeving verbergen.
Dat u hier vandaag met zovelen aanwezig bent, sterkt mij in het idee
dat we ons meer en meer realiseren dat we geletterdheid,
taalvaardigheid en taalbegrip niet zo maar voor lief kunnen aannemen.
Daarbij snijdt het mes aan twee kanten.
Ten eerste - Natuurlijk, we moeten ons altijd inzetten voor een
geletterde samenleving. Voor een samenleving waarin mensen in staat
zijn taal te gebruiken als sleutel tot hun geluk, tot werk, tot hun
mede-mensen en ja tot informatie.
Ten tweede - Voorlopig hebben we het echter nog wel over 1,5 miljoen
mensen en nog eens zo'n 2,5 miljoen mensen die erg veel moeite hebben
met de informatie die zij moeten verwerken over belastingen,
kinderopvang, verkiezingen, zorg - om maar een paar onderwerpen te
noemen die ons leven van alledag raken. Wij willen toch ook dat deze 4
miljoen burgers actief kunnen deelnemen aan alles wat onze samenleving
te bieden heeft? Dat is toch in ieders belang?
Hoe meer wij op geschreven communicatie en informatie steunen om met
elkaar te communiceren, des te belangrijker het is dat deze geschreven
informatie in klare taal staat. Wat betekent dit concreet? Het
betekent dat overheden, bedrijven en welke maatschappelijke
organisaties dan ook zich moeten inspannen in begrijpelijke taal te
communiceren. Dus: geen pompeus woordgebruik. Logische opbouw van de
inhoud. Korte zinnen. Geen jargon.
Vandaag heeft u het specifiek over overheidscommunicatie. Ik wil het
graag breder trekken. Het gaat om publieke communicatie. Het gaat om
alle communicatie die het dagelijks leven van al deze mensen
beïnvloedt.
Het kan klantencontacten verbeteren, productiviteit verhogen.
Mensen voelen zich betrokken en krijgen meer zelfvertrouwen. In hun
werk, maar ook in hun dagelijks leven. Uiteindelijk vergroten wij
hiermee ook de sociale samenhang.
Over klare taal gesproken.
Voor de twijfelaars onder u, nog even een paar feiten:
1. Met begrijpelijke communicatie verdubbelt uw bereik van 40% naar
80 à 90%. Een winst die voor het functioneren van onze maatschappij
van nauwelijks te overschatten waarde is.
2. Het leidt tot grote kostenbesparingen. De Plain English campagne
waarover ik sprak heeft de engelse overheid zo'n 750 miljoen Euro
bespaard in de laatste 20 jaar.
Dus: beter schrijven + beter begrijpen = pure winst.
Wat moet er dan zoal gebeuren om publieke informatie toegankelijk te
maken? Ik voorzie vier stappen:
Het begint helemaal aan het begin, bij het bewustzijn dat niet
iedereen hetzelfde taalniveau heeft. Zoals ik al eerder zei, dit
kunnen wij niet voor lief aannemen. Dus communicatie- deskundigen,
tekstschrijvers, voorlichters, reclamemakers.... Er is dus werk aan de
winkel!
De tweede, belangrijke stap is dat mensen er echt van overtuigd raken
dat begrijpelijk taal pure winst is voor burgers en klanten en dat
begrijpelijke taal pure winst is voor bedrijven en de overheid. Met
andere woorden een win-win situatie.
Deze overtuiging zou dan moeten leiden tot actie: het aanpassen van
publieke informatie die nu nog te ingewikkeld is en dan natuurlijk het
meteen goed doen door vanaf het begin in klare taal te schrijven. Wij
hebben het over brochures, pamfletten, bijsluiters,
gebruiksaanwijzigingen, websites...
Dit alles vraagt om een samenhangende aanpak. Goed, we zijn blij met
elk bedrijf, met elke gemeente en ieder ministerie dat besluit
onbegrijpelijk taalgebruik uit te bannen. Maar het is tijd voor
samenhang en samenwerking. Er is in Nederland voor de overheid
misschien wel geen beter moment te bedenken voor een "Klare Taal"
campagne. Er zijn veel veranderingen op komst, een nieuwe zorgstelsel,
toeslagen voor zorg, kinderopvang en huur, volgend jaar de
gemeenteraadsverkiezingen. De overheid kan een belangrijke stap zetten
in het dichten van een communicatiekloof. Want zoals ik al zei -
communicatie heeft twee componenten: de boodschap zelf en inzicht in
de ontvanger - dus óók zijn of haar taalniveau.
Zo moeilijk hoeft het niet zijn. Er zijn al veel organisaties actief
op dit gebied. En er zijn ongetwijfeld al veel goede
praktijkvoorbeelden. Het zou geweldig zijn als alle organisaties hun
kennis, ervaringen en enthousiasme zouden bundelen en samen met de
overheid een front zouden vormen voor klare taal. Het helpt om het
belang van geletterdheid en taalvaardigheid te onderstrepen. En het
helpt ons beter met elkaar te communiceren. Pure winst voor
iedereen.
Deze conferentie is er om van elkaar te leren, open te staan voor
elkaars kennis en ervaringen. En hopelijk om specifieke afspraken te
maken die ook actiegericht zijn. Vandaag gaat het om iets heel
wezenlijks: over hoe wij via het geschreven woord met elkaar
communiceren over publieke zaken, van mens tot mens.
Klare Taal. Voor vandaag wens ik u veel inspiratie toe en bovenal
overtuiging, begrip en duidelijkheid.
© RVD