Groen!

Brussel, 21 september 2005

Eindeloopbaandebat: regering schept geen enkele duidelijkheid

Het eindeloopbaandebat diende de mensen vertrouwen te geven in de toekomst, hun toekomst. De nota die de regering-Verhofstadt vandaag presenteert, lost deze verwachting absoluut niet in, integendeel. De regering zegt niet welke richting ze uit wil, ze zegt nergens hoe onze sociale zekerheid ook in de toekomst betaalbaar zal blijven. Groen! roept de regering op alsnog duidelijkheid te scheppen. Langer werken is geen mirakeloplossing.

Het eindeloopbaandebat lijkt een processie van Echternach: na iedere stap voorwaarts volgt een stap achteruit. Eerst riepen Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte 2004 uit tot scharnierjaar. Begin 2005 deed Vande Lanotte alleen dat nog eens over. In zijn regeerverklaring van 2004 schetste Verhofstadt krijtlijnen, maar de regering lukte er in het voorjaar 2005 niet in om het sociaal overleg van start te laten gaan, zelfs niet met biechtstoelprocedures. De nota 'Actief ouder worden' was vervolgens niet door de regering gedekt en leidde evenmin tot een akkoord. In de zomer werkten drie werkgroepen, maar voorlopig zonder inhoudelijke eindtekst. Nu ligt een vage oriëntatienota voor, in de hoop dat de sociale partners willen (blijven) onderhandelen, zodat de regeerverklaring van oktober 2005 meer kan bieden dan die van 2004.

Dat meer nachtwerk en overuren geen garantie vormen voor meer creativiteit, blijkt uit de tekst. Steeds duidelijker wordt het dat men een zwak akkoord probeert te krijgen uit angst voor géén akkoord. Een visie op de toekomst van de sociale zekerheid of op bestrijding van werkloosheid is onvoldoende aanwezig. De politieke tijdshorizont lijkt oktober 2005.

Bijsturen met kleine stappen kan alleen werken als ze in eenzelfde richting gaan. Dat vereist een duidelijke visie op de toekomst van de sociale zekerheid. Voor Groen! ontbreekt een sociaal en vernieuwend perspectief in de tekst echter op cruciale domeinen:

De tekst biedt geen concreet perspectief op een duurzame en structurele aanvullende financiering van de sociale zekerheid. 'De regering bestudeert verschillende financieringspistes die geleidelijk zullen worden opgestart vanaf 2006', luidt het. Verder dan vage intenties komt de regering niet. Studies van het Planbureau bewijzen nochtans de mogelijkheid én de wenselijkheid van een vorm van Algemene Sociale Bijdrage, zodat ook inkomens uit vermogen zorgen voor een structurele aanvullende financiering. De huidige koppeling van het financieringsdebat aan de begrotingsopmaak doet vrezen dat men opnieuw voor de tijdelijke bijpas van tekorten zal kiezen via BTW-opbrengsten, bij gebrek aan visie en consensus over een structurele financiering.

De tekst biedt ook onvoldoende perspectief voor een andere spreiding van arbeid over de levensloop. Er is geen visie op andere loopbanen. De fixatie om ouderen langer aan het werk te houden maakt de regering blind voor de te hoge werkdruk voor vele tweeverdieners in de drukke leeftijd tussen 25 en 50 jaar. Nog deze maand toonde de enquête van de Universiteit Antwerpen aan dat bij alle categorieën de gewenste arbeidstijd per week korter is dan wat men effectief moet werken. Alleen wanneer mensen meer mogelijkheden krijgen om in cruciale levensfasen hun arbeidstijd te verminderen, kan de bereidheid én de mogelijkheid van mensen om vrijwillig langer te blijven werken toenemen. Wie de vraag naar meer levenskwaliteit doorheen de loopbaan niet koppelt aan het eindeloopbaandebat, biedt geen hoopvol perspectief aan wie vandaag (over)werkt.

Ook voor de meer dan 600.000 werklozen biedt de huidige nota onvoldoende perspectief. Het is niet omdat men de nota opent met een aantal maatregelen om meer jongeren aan werk te helpen, dat er een evenwicht is in de tekst. Natuurlijk worden vele ouderen die de arbeidsmarkt verlaten niet vervangen. Maar wanneer ze langer blijven werken, of wanneer bij herstructureringen de oudere werknemers verplicht op de arbeidsmarkt gehouden worden, komt er zeker geen extra ruimte voor jongere werklozen. De te eenzijdige keuze voor langer werken biedt voor honderdduizenden nog steeds geen perspectief op werk. Kortom, de huidige princiepsnota is eerder een poging om stilletjes te proberen te landen dan dat het de basis is voor een nieuw sociaal toekomstcontract. Het lijkt teveel op een optelsom van alle verlanglijstjes en biedt onvoldoende perspectief. Met zulke voorzet vanuit de regering kunnen de sociale partners misschien de schade beperken; voor een nieuw sociaal pakt weegt het echter veel te licht. Er was een berg beloofd. Er is voorlopig alleen een grijze muis gebaard.