GroenLinks

Halsema: Kabinet geeft land niks om trots op te zijn

21 september 2005

'Premier Balkenende, u wilt het vandaag niet over de cijfertjes hebben, maar over onze nationale trots. Dat begrijp ik best, gezien de beroerde cijfers. Maar helpen doet het u niet, want met onze nationale trots gaat het even slecht. Wat geeft u het land nou om trots op te zijn?'

Spreektekst Femke Halsema

Algemene Politieke Beschouwingen 2005

Trots
`Land van 1000 meningen
Het land van nuchterheid
Het land wars van betutteling
Het land vol van verdraagzaamheid
't Land dat zorgt voor iedereen'

Kent u het nog. Dit ging over Nederland
En het was niet ironisch bedoeld.
Het is het liedje '15 miljoen mensen'.
`Die moeten niet 't keurslijf in. Die laat je in hun waarde' Het was ooit ongekend populair.
Het stond voor velen symbool voor een identiteit waar we ontspannen trots op waren.
Alleen een handjevol conservatieven vond het wat frivool en weinig `law and order'.
Nog geen decennium later kregen zij hun zin, want dit Nederland raakten we kwijt.
Het lied klinkt inmiddels als een wonder van vrijzinnigheid. Nuchterheid en verdraagzaamheid zijn vaak ver te zoeken Er wordt veel betutteld, de keurslijven liggen klaar. En voor wie wordt er nog goed gezorgd? Wie laten we in hun waarde?

GroenLinks heeft met heel veel Nederlanders pijn van die verslechteringen.
Premier Balkenende, u wilt het vandaag niet over de cijfertjes hebben, maar over onze nationale trots.
Dat begrijp ik best, gezien de beroerde cijfers. Als ik u was, zou ik dit schoolrapport ook ergens diep in mijn bureautje verstoppen.
Maar helpen doet het u niet, want met onze nationale trots gaat het even slecht.
Wat geeft u het land nou om trots op te zijn?
U wilde `wederopbouwen na Paars', maar het gaat na 3 jaar veel slechter.
U wilde het vertrouwen herstellen, maar het vertrouwen is kleiner dan ooit.
U wilde mensen laten meedoen, meer werk bieden, minder regels. Maar u zorgde voor uitsluiting, werkloosheid, slechte nieuwe regels, onbegrijpelijke bureaucratie.
Een voorbeeldje: Wij worden een zorgtoeslag rijker, waarvan alleen de uitvoering al 60 miljoen euro en 540 ambtenaren kost. Het is de tunnelvisie van uw hervormingsagenda, waaraan elk elan ontbreekt.
Het kabinet oogt rafelig, uitgeblust.
Kijk nou eens:
Minister Donner: een minister zonder vertrouwen Sts Van Geel: een sts zonder macht
Minister Pechtold: een minister zonder agenda
Minister de Geus: zonder ambitie, uitgeregeerd
Sts Van der Laan: tsja ... onder curatele en pootje gelicht door haar eigen partij.
Daar kunt u toch niet trots op zijn?

En dan u zelf? U spreekt graag van normen en waarden Maar u ontpopt zich vooral als een waardenfluisteraar: Soms spits ik een oor en dan hoor ik iets over duurzame, sociale en tolerante waarden.
Maar in de praktijk schreeuwen de daden iets heel anders. Wiens premier bent u? Toch niet die uit het lied `15 miljoen Nederlanders'?
Laat staan die van de huidige 16 miljoen Nederlanders. Of bent u een premier voor de eigen achterban? Althans een deel daarvan.
Zelfs de Efteling raakt al ontregeld als het CDA een dagje langskomt. Bent u trots op een land dat zich terugtrekt achter de dijken? Waar cijfers voor mensen gaan, burgerlijke normen en waarden voor iedereen gelden, waar `law and order' heerst en de boel goed is geasfalteerd.
Ik ben trots op een ander Nederland dan de premier. Ik ben trots op een land met een open blik naar de wereld. Een land met gelukkige mensen, goede sociale voorzieningen, een gezond milieu.
Waar mensen trots zijn op onze onderlinge verschillen. Ik ben trots op een ander Nederland, maar ik ben ook op een andere manier trots.
Mijn trots wordt niet belichaamd door de vlag, het volkslied of laffe blokjes kaas.
Het is de culturele armoede van de oranje klomp of de roeptoeter op je hoofd.
Nederland is meer, het is ook Annie M.G. Schmidt en Martinus Nijhof. De Zuiderzeeballade, maar ook rap, Frans Bruggen, Karel Appel, Het Barre Land.
In de politiek telt het beleid. Biedt het beleid de bevolking het goede leven?
Maar evenzeer telt: wat vinden wij het goede leven? Welke cultuur verdedigen wij?
Waarop zijn wij trots? Waarop bent u eigenlijk trots, premier Balkenende?

Internationaal
Ik was altijd trots op Nederland vanwege onze wijde horizon, de internationale oriëntatie.
We hebben ons vaak open gesteld voor andere culturen, voor vluchtelingen.
Nu wordt internationalisme verdrongen door provincialisme. Ons buitenlands beleid wordt in Amerika gemaakt: we volgen klakkeloos in Afghanistan, Irak, Iran en het Midden Oosten. De spanningen in de wereld lopen op.
Neem - niet willekeurig - het Midden Oosten: knooppunt van internationaal conflict.
Een oplossing is niet denkbaar zonder dat Israël haar bezetting beëindigt.
Israël moet de Palestijnse politiek een kans geven, zonder Israëlische inmenging.
Sharons dreiging met een verkiezingsboycot van Hamas is onaanvaardbaar.
Oud-premier Van Agt uitte `een schreeuw om recht voor de Palestijnen'. Hij was een inspirerende gast op ons festival `de linkse lente'. Ik kan hem bij het CDA van harte aanbevelen.
Bewijs dat u niet - zoals Van Agt zegt - `als fossielen zit opgesloten in het gesteente van uw vooroordelen'. Van Agt vraagt de politiek om jonge Palestijnen één reden te geven om te leven.
Dan moeten we politieke druk op Israël uitoefenen. Wanneer schorten we de handelsverdragen met Israël op vanwege de schendingen van de mensenrechten?
Ik vraag de premier om zich daar in Europa voor in te zetten.

Een wijde horizon: dat is armoedebestrijding om conflicten te voorkomen.
Armoede is beschamend in deze rijke wereld.
Bijna elke seconde sterft er iemand aan armoede. Waarom zijn we daar zo gelaten over?
Nederland doet zijn plicht, zult u zeggen - maar ook niet meer dan dat.
Laten we eens onbeschaamd het beste jongetje van de klas zijn. Tijdens de VN-top zei de premier dat we de politieke wil moeten hebben om onschuldige kinderen te redden, om het gevaar van aids te verminderen.
Ik ben het met hem eens. Maar wat gaat u zelf doen? Er is vooruitgang, onmiskenbaar: in Azië, in Latijns- Amerika. Dat geeft hoop en inspiratie, net als de Live8 concerten. Zelfs de G8 was daar gevoelig voor.
De volgende ochtend werden 280 miljoen Afrikanen voor het eerst in hun leven wakker zonder schulden aan het rijke Westen. Het kan dus wel. Helaas werd de VN-top vorige week geen top om trots op te zijn. Wij kunnen niet wachten tot de internationale organen beter werken. We moeten actieve coalities sluiten met koplopers. Steun dus bijvoorbeeld Chirac als hij met een vliegbelasting schulden wil kwijtschelden.
Follow Tony; schaf de exportsubsidies af en hervorm de landbouwsubsidies.
Sloop meteen de tariefmuren en verhoog de Nederlandse hulp. Ik heb nog een concreet voorstel.
`Sjakie en de Chocoladefabriek': u bent misschien al naar die film geweest.
Het TV-programma `De Keuringsdienst van Waarde' toonde onlangs aan dat bijna alle chocola wordt gemaakt door slaven.
Onze chocoladeconsumptie levert de producerende landen ook veel te weinig op.
Laten we daarom drie dingen doen:
Voer een Europees importverbod in voor chocola die is gemaakt met slavenarbeid;
Verhoog het verplichte percentage cacao dat chocolade moet bevatten; En eet vervolgens heel veel chocola
Want, lief kabinet, dat troost als alles tegen zit. Graag een reactie.

Ach Europa, zei Enzensberger al.
Toch kunnen we niet zonder voor onze internationale ambities. Wij wilden Europa verbeteren met de Grondwet, maar de kiezer was niet overtuigd.
Sindsdien ligt het stil en is het stil. Wat nu? Stilte is het slechtst denkbare antwoord op de nee-stem van de kiezer. Men stemde geen nee om alles te laten zoals het is. Het was vooral een linkse tegenstem.
Dat was geen nee tegen democratische vernieuwing, tegen de aanpak van grensoverschrijdende problemen of tegen solidariteit met armere lidstaten.
Zij stemden wél tegen de Europese liberaliseringsdwang. Tegen het dogma van de marktwerking die nu ook onze volkshuisvesting tiranniseert.
Als we het aan Kroes overlaten, wordt Europa geen Superstaat maar een Supermarkt. De regering geeft diezelfde verkeerde draai aan de tegenstem:
U wilt vooral de Bolkestein-richtlijn doorzetten. Dat kan het nee-kamp niet hebben bedoeld.
We kunnen de tegenstem juist recht doen door daar een einde aan te maken.
En door te democratiseren en grensoverschrijdende problemen aan te pakken.
Nederland moet zich daar voor inzetten. Graag een reactie.

Klimaat, duurzaamheid, lucht
U wilt over trots spreken. Graag!
Want u kunt nooit trots zijn op het mondiale broeikasprobleem. Internationale ellende ontstaat niet alleen door handelsbarrières, armoede of foute regimes.
De klimaatverandering maakt steeds meer slachtoffers, vooral in arme landen.
Ook in het Westen zijn de armen de eerste slachtoffers, bijvoorbeeld in New Orleans.
Uiteindelijk bedreigt de klimaatverandering iedereen in zijn bestaan. We zagen deze zomer het brandende Zuid Europa en het overstromende Midden Europa.
Utrecht aan Zee klinkt misschien aantrekkelijk in Utrecht, maar niet in Zuid Holland.
Ik ben trots op Nederland als we internationaal voorop lopen; Niet in het veroorzaken maar in het aanpakken van de klimaatverandering.
Ik ben trots als we nationaal het goede voorbeeld geven, groen leiderschap tonen.
Twee weken geleden hadden we een teleurstellend debat over duurzaamheid.
Volgens de premier doet Nederland al genoeg en de rest doen we op Prinsjesdag.
Dat goede nieuws had ik nou wel eens willen lekken. Wat is de stand: Borssele blijft open, de kilometerheffing is van de baan.
Er gaat 23 miljard euro naar nieuw asfalt, geen extra euro naar het OV.
U maakt het land niet klaar voor de toekomst, zoals u zelf beweert. Mensen hebben recht op gezonde lucht.
Ze moeten zorgeloos kunnen wonen, zonder voortdurend vieze lucht in te ademen.
Mensen moeten ongestoord kunnen wandelen, fietsen, skaten, niet overal stuiten op auto's en bebouwing.
Kinderen moeten kunnen buitenspelen.
Wie is er nou trots op een land van wegen, bedrijventerreinen en parkeerplaatsen?
Dat is niet het uitzicht dat schrijvers, schilders, mensen inspireert of rust geeft.
Premier, u kunt toch niet trots zijn op de aanblik van Nederland, op de lucht die u inademt?

In onze tegenbegroting laten we zien dat het anders kan. GroenLinks wil 75 miljoen euro extra voor de ecologische hoofdstructuur en 75 miljoen voor groen in en om de stad. We willen veel meer geld voor OV, veel minder voor wegen. We hebben dit jaar een groene toegift gemaakt: een plan voor betere lucht.
De uitkomsten zullen u verheugen, want de Europese normen voor luchtkwaliteit komen in zicht.
Alle knelpunten voor stikstofdioxide verdwijnen door landelijke en lokale maatregelen.
We verminderen het aantal knelpunten voor fijn stof met tientallen procenten.
Met lokaal maatwerk en internationale afspraken pakt die score nog veel gunstiger uit.
Als Nederland zelf meer doet, kunnen we ook meer van de omringende landen vragen.
Nederland hoeft dan niet op slot voor nieuwe woningbouw. Die kans kunt u niet laten liggen. Graag een reactie.

Omgaan met verschillen
Onze nationale trots gaat ook over omgangsvormen, over tolerantie jegens anderen.
Ons respect voor de individuele waardigheid van mensen. Dan kun je toch niet trots zijn op het toegenomen groepsdenken? Verschillen in religie, cultuur, en seksuele geaardheid worden opgeblazen.
Verschillen in sociaal-economische positie, keuze- en kansenvrijheid worden genegeerd
Recent toonde GroenLinks aan dat werkgevers Marokkaanse stagiaires discrimineren, vooral in de bouw.
Eelco Brinkman reageerde beschamend: Marokkanen willen niet in de bouw werken.
Dat is `blaming the victim': het ligt aan jezelf als je wordt gediscrimineerd.
Discriminatie bestaat niet, volgens minister Verdonk. Dat is het goedpraten van uitsluiting en vernedering.

Wat we nodig hebben, is wederkerigheid en gelijkwaardigheid. Of zoals de socioloog Walzer zegt: "aardappel & vlees multiculturalisme"
De kracht van de ene groep, van het ene individu, dwingt op vreedzame wijze het respect van de andere groep, het andere individu, af. Dat vraagt om een versterking van de civiele samenleving. Daar leren mensen om te gaan met verschillende vormen van sociaal conflict.
Achterstanden en stigma's sluiten mensen daarvan uit. Als dat hele groepen treft, staan of vallen zij samen. Dan kunnen juist de meest kansrijke groepsleden het hardste vallen en radicaliseren.
Jessica Stern, internationaal gerespecteerd terrorisme-expert, laat overtuigend zien dat vernedering en uitsluiting een voedingsbodem zijn voor radicalisme en geweld.
Daar helpen geen nieuwe terreurwetten tegen, juist niet. We offeren onze persoonlijke vrijheid op, terwijl het gevaar van stigmatisering groeit.
Daar worden we niet veiliger van. Het verbetert de samenwerking met de lokale autoriteiten niet. De kennis van mensen die dagelijks werken met jongeren in de marge wordt niet gebruikt.

Om stigmatisering en radicalisering tegen te gaan, moeten we eerlijke kansen geven.
We moeten allochtonen maximaal ondersteunen: In het leren van de taal, het vinden van werk en het vreedzaam beslechten van conflicten. We hebben een actieve overheid nodig, geen minister die blind is voor discriminatie.
Dit vraagt om geld, docenten en voldoende plekken voor het leren van onze taal.
Niet om een ideologisch prestigegevecht rond de inburgeringswet. De wet is er eindelijk, maar er is nog grote onzekerheid en veel te weinig geld.
Mensen die het niet kunnen missen, moeten zelf duizenden euro's betalen.
Er zijn nog grotere wachtlijsten.
Waar is de exercitie van de commissie Blok nou goed voor geweest? Waar blijft de verontwaardiging van de coalitiefracties? Ik wil daadkracht én een harde toezegging van de premier. Stel nu die 300 miljoen euro voor de oudkomers beschikbaar. In onze tegenbegroting is dat bedrag gedekt. Graag een reactie.

Sociaal economisch
Trots, daar hebben we het over.
`Sinds 2002 neemt maatschappelijke ongelijkheid weer toe.' Aldus het SCP in `de Sociale Staat van Nederland'. Het SCP noemt 2002 `een keerpunt in de ontwikkeling van de leefsituatie van huishoudens'.
Laat dat nou toevallig samenvallen met uw aantreden. Lijkt me niet iets om trots op te zijn.
Steeds meer mensen hebben moeite om rond te komen, de werkloosheid groeide.
Het aantal miljonairs stijgt, net als het aantal kinderen dat opgroeit in armoede.
Het kabinet probeert van deze begroting een goed-nieuws-show te maken.

Her en der worden cadeautjes uitgedeeld. Maar zijn de snoepjes wel zo zoet?
We hebben als kind geleerd dat je geen snoepjes moet aannemen van vreemde mannen.
Het is de vraag welke bijbedoelingen deze mannen hebben. Mannen die tekenen voor de grootste denivellering sinds decennia. Het extra geld gaat vooral naar bovenmodale kostwinners, rijkere ouderen en hogere inkomens. De klappen van de structurele hervormingen vallen ergens anders.
Twee maal modaal vangt 2000 euro. Alleenstaanden met het minimumloon krijgen niets, niks, nada.
Het kabinet begiet een tuin in de regen, maar vergeet de planten die binnen droog staan.
Waarom doet u dat? Een buitenlandse waarnemer kan denken dat u bewust stimuleert dat de hogere inkomens kinderen krijgen en dat lagere inkomens er maar van afzien.

Het kabinet brengt bloemen aan de voordeur, maar neemt je tv mee via de achterdeur.
2006 wordt voor veel gewone mensen een slecht jaar. GroenLinks vreest voor de lagere inkomens en de chronisch zieken en gehandicapten.
Het nieuwe zorgstelsel zorgt voor een ravage in de inkomens én in de uitvoering.
Burgers worden geconfronteerd met onbegrijpelijke bureaucratie: 4 miljoen mensen snappen de folders niet.
Garandeert u dat het aantal onverzekerden in 2006 niet toeneemt? Uw hervormingsbeleid heeft geleid tot een tunnelvisie, waarbij u blind bent voor de feiten en voor uw eigen fouten.
Tal van doelen zijn niet gehaald. Het beleid zorgde voor verslechtering.
Het aantal werkende vrouwen, allochtonen, jongeren en laag opgeleiden is gedaald.
De doelstellingen die wel zijn behaald, konden ook wel zonder het kabinet.
Bijvoorbeeld de arbeidsparticipatie van ouderen stijgt al gestaag sinds 1994.
Het economische herstel is niet aan het kabinetsbeleid te danken, aldus de MEV.
Successen zijn er vooral ondanks het kabinet, falen is er vooral dankzij het kabinet.
Daar kunt u toch niet trots op zijn, premier Balkenende?

Onze tegenbegroting klopt het kabinet op alle punten: ruim 50.000 nieuwe banen, een hogere duurzame groei.
Gemiddeld gaan burgers er bij ons 4% op vooruit, de lagere inkomens nog meer. Ons financieringstekort is lager.
Wij bieden vooral nieuw perspectief voor groepen die nu langs de kant staan.
Jongeren en allochtonen krijgen weer toekomst bij GroenLinks. We maken laaggeschoolde arbeid veel goedkoper en trekken 1,4 miljard euro extra uit voor het onderwijs en 1,7 miljard voor de zorg. We helpen vrouwen (weer) aan het werk met betere kinderopvang en een verplichte werkgeversbijdrage.
Kunt u die verplichting toezeggen? Anders kom ik met een initiatiefwet.
We zorgen voor nieuw perspectief en voor een eerlijke inkomensverdeling.
Wij nivelleren en kiezen voor een sociaal zorgstelsel: de premie is 400 euro, geen 1100.
De bureaucratische zorgtoeslag voor 6 miljoen huishoudens is hiermee overbodig.
Dat is belangrijker voor de inkomensverhoudingen dan de gestegen olieprijs.
Ik betreur het als die olieprijs de "cliffhanger" wordt van dit debat. Dat is een klein onderdeel van de volledig uit het lood geslagen inkomensverhoudingen.
Er voltrekt zich een revolutionaire denivellering. Dat bestrijden moet voorop staan, ook bij een later koopkrachtdebat in het najaar.
Vindt de premier met mij, dat extra compensatie voor chronisch zieken en gehandicapten zwaarder weegt dan een kleine energiecompensatie voor iedereen?
Wij houden rekening met de hoge energierekening via algemeen koopkrachtbeleid.
We verlagen de eco-tax niet en maken de benzine niet goedkoper. Dat is slecht voor het milieu en verstoort de normale marktwerking. We verlagen ook de BTW op treinkaartjes niet als de treinen weer eens duurder worden.

Het verschil is groot tussen GroenLinks en het kabinet, tussen u en mij.
Voor mij bestaat er geen tegenstelling tussen trots en cijfers. Wij presenteren cijfers om trots op te zijn.
Die paar correcties van het kabinet kunnen daar niet tegenop. Het beleid is structureel verkeerd en ondermijnt de toekomst. Dat is ook de kritiek van Bert de Vries. Hij kreeg pek en veren van zijn partij.
De premier zegt dat we over 30 jaar wel zien wie er gelijk heeft. Dat is gemakzuchtig en onzinnig.
Ik gun Bert de Vries een lang leven, maar dit kabinet niet. Wij hebben goede ervaringen met afgezwaaide CDA-leiders, maar de premier ontloopt zijn huidige verantwoordelijkheid. En wie heeft over 30 jaar de prijs betaald voor de fouten van deze regering?
De alternatieven van De Vries of de oppositie bewijzen zich als ze worden uitgevoerd.
En dat kan pas met een andere regering, die een einde maakt aan deze rechtse winter.
Het land is gebrand op een linkse lente.

Democratie - conclusie
Nederland verkeert nog steeds in een politieke crisis. Het kabinetsbeleid draagt daar zeer aan bij, maar de bestuursstijl doet dat evenzeer.
Ik ben altijd trots geweest op onze niet-autoritaire machthebbers. Consensus en overleg passen meer bij Nederland dan machopolitiek. Machthebbers behoren de openbaarheid te zoeken en kritiek te waarderen.
Deze regering heeft volledig gebroken met die traditie. De populariteit van de kamer van Verhagen bewijst de zwakte van het kabinet.
Dit Kamertjesoverleg zorgt voor nog minder dualisme dan het vroegere Torentjesoverleg.
Democratische vernieuwing is eveneens op een zijspoor beland. De minister van bestuurlijke vernieuwing kan daar weinig aan veranderen.
Pechtold wordt vooral gepiepeld.
Daar baal ik van, want eigenlijk vind ik hem de leukste minister. Maar als hij terechte kritiek uit op Donner en Remkes dan antwoorden zij met een vriendelijke aai over zijn bol.
En nu de premier weer over het kiesstelsel.
Premier Balkenende, bent u nou trots op die omgangsvormen, op uw gebrek aan vernieuwing? En is het kiesstelsel nu definitief van de baan?
De regering met het CDA krijgt niets voor elkaar. Alleen de oppositie wist te vernieuwen met het referendum over de Grondwet.
We kregen toen steun van D66 en de VVD.
Laten we die coalitie hernieuwen en samen zorgen voor invoering van het referendum.
Ik gun aanvoerder Van Aartsen graag een historische rol als de nieuwe Thorbecke.
De politieke crisis dwingt net als in 1848 tot democratische vernieuwing.
Maar er dreigt ook een crisis in de rechtstaat doordat politici hun rol niet meer kennen.
Het vertrouwen in de instituties van de rechtsstaat neemt af. Daarom dienen wij op te komen voor het goed functioneren van de `Trias Politica'.
Ik zou graag zien dat Van Aartsen zich ook daarin een waardige erfgenaam van Thorbecke toont.

Beste premier, het Nederland waar ik trots op ben, raakt onder u steeds verder weg.
De ongelijkheid neemt toe, de tolerantie voor verschillen neemt af. Het koude beleid veroorzaakt veel spanningen.
Daar wordt het land niet gelukkig of trots van. Ik wil daar een ontspannen samenleving tegenover stellen. Dat sluit aan bij de wensen van de bevolking en bij de Nederlandse cultuur.
De eenzijdige vechtmaatschappij van dit kabinet spreekt weinig mensen aan.
Het helpt onze nationale trots om zeep en vervreemdt de bevolking. We moeten ons Bruto Nationaal Geluk niet opofferen voor het Bruto Nationaal Product.
Juist een ontspannen samenleving maakt de bevolking weer trots en gelukkig.
Het land verlangt naar een nieuwe regering die daarvoor zorgt.

«

woensdag 21 september 2005