ChristenUnie
Algemene Politieke Beschouwingen: Groeien in vertrouwen woensdag 21
september 2005 - 14:04
Bijdrage André Rouvoet
LET OP: Alleen de uitgesproken tekst geldt.
MdV, ik mag graag naar een voetbalwedstrijd kijken. Een spannend
moment vind ik altijd als de spelers na de rust weer het veld opkomen
om aan de tweede helft te beginnen. Je vraagt je dan af wat er in de
kleedkamer is besproken. Was de coach tevreden? Heeft hij de ploeg een
duidelijke opdracht meegegeven? Gáán ze er echt voor, of vinden ze het
wel best en zijn ze al blij als ze de wedstrijd zonder blessures
kunnen uitspelen?
Dit kabinet is ook halverwege. We weten niet wat er in de rust
binnenskamers is besproken. We kennen wel de commentaren van de pers
en het publiek op de tribune. Dat voorrecht delen voetbal en politiek:
iedereen heeft er verstand van en weet haarfijn wat er aan scheelt Die
commentaren zijn niet mals: de tevredenheid over de prestaties in de
eerste helft en het vertrouwen dat het in de tweede helft beter wordt
zijn zorgwekkend klein. En dat terwijl de problemen van onze
samenleving zorgwekkend groot zijn
Wat is de missie van dit kabinet voor de tweede helft? Welke
uitdagingen ziet de ploeg voor zichzelf? Wat zíjn eigenlijk de
problemen van nu en sluit de agenda van het kabinet daarop aan? Is er
nog wel een echte agenda of is de strategie er slechts op gericht om
zonder verdere schade het eindsignaal in 2007 te halen?
Laat ik eerst zeggen dat er in de eerste helft het nodige is gebeurd.
Geconfronteerd met wat Lans Bovenberg noemt de kater van het paarse
feestje, heeft het kabinet sterk ingezet op grootscheepse
hervormingen. Hoewel de ChristenUnie de noodzaak daarvan steeds heeft
onderschreven, waren we zacht gezegd niet altijd blij met de
uitwerking; zo hebben we met overtuiging tegen de Wet Werk en Bijstand
en de nieuwe WAO gestemd en zijn we met de vormgeving van de
Zorgverzekeringswet in meer dan één opzicht niet gelukkig.
Een ander prominent agendapunt uit de eerste helft was het
veiligheidsbeleid. Daarvoor geldt eigenlijk hetzelfde: een stevig
pakket maatregelen was beslist noodzakelijk, bescherming van de
burgers tegen terrorisme en criminaliteit heeft ook voor de
ChristenUnie hoge prioriteit en daarom hebben we het kabinet in dit
opzicht veelal gesteund, op een enkele overbodige maatregel als de
uitgebreide identificatieplicht na. Dat blijkt ook echt een
buitenproportionele maatregel te zijn, die ons land er niet veiliger
op maakt, maar wel veel ergernis oproept.
Op andere terreinen is echt te weinig gebeurd. Ik denk aan een voor
ons belangrijk thema als de bescherming van het leven. Zeker, de
beloofde evaluaties zijn in gang gezet, maar laat ik het zo zeggen:
als het tempo maatgevend is voor de ambitie en de prioriteit, dan is
het niet best. Of neem het milieubeleid; het is wel typerend dat toen
onlangs vanuit de milieubeweging aan het ministerie van VROM werd
gevraagd wat de belangrijkste milieuprestaties van de afgelopen twee
jaar zijn geweest, daar geen antwoord op kwam Het was notabene de
fractie van D66 die in het duurzaamheidsdebat concludeerde dat dit
land in milieuopzicht kapot wordt gemaakt door de reservecoalitie van
VVD, CDA en LPF! En is het niet het kabinet dat de kilometerheffing op
de lange baan schuift, dan zijn het wel de coalitiefracties die
letterlijk tegen windmolens vechten
Wordt de tweede helft beter? Het kabinet denkt van wel, in elk geval
financieel-economisch. 2005 is nog een slecht jaar, maar vanaf 2006
komt er beweging in de economie. Dit wordt geclaimd als vrucht van het
herstelbeleid, al wordt in de Miljoenennota toegegeven dat het vooral
exogene factoren als de aantrekkende wereldhandel zijn waar onze
economie van profiteert. Garanties zijn er intussen niet; het is
veelzeggend dat de Troonrede niets zegt over koopkrachtverbetering.
Geen feestbegroting, zei minister Zalm. En inderdaad: dit is een
begroting van goede bedoelingen en weinig zekerheid.
Begrijp me niet verkeerd: er staan goede voorstellen in de
Prinsjesdagstukken, zoals herstel van de koppeling, lastenverlichting
voor gezinnen, investeringen in onderwijs, zorg, veiligheid en
werkgelegenheid. Die zullen we als ChristenUnie zeker steunen en in
onze tegenbegroting doen we er, waar dat nodig is, nog de nodige
scheppen bovenop. Maar de grote vraag is of het kabinet wel diep
genoeg steekt en een antwoord geeft op het fundamentele probleem van
het brede onbehagen in de samenleving en de vertrouwenskloof tussen de
politiek en de gewone-mensenwereld. Het NOS-Journaal van gisteravond
vatte Prinsjesdag 2005 kernachtig samen als een optimistische regering
van een wantrouwende bevolking. Herstel van vertrouwen is dé grote
opgave waar we voor staan: het vertrouwen van de burger in de
politiek, het vertrouwen van de consument in de economie, kortom: het
vertrouwen van gewone mensen dat het in dit land weer beter kan gaan.
Let wel: dat is niet alléén een probleem van dit kabinet, al zijn de
waarderingscijfers voor deze ploeg en haar beleid schrikbarend laag.
Het is het probleem van de politiek, van kabinet én Kamer, van
coalitie én oppositie. Maar één ding weet ik zeker: als de politieke
agenda vooral bepaald door interne afwegingen en belangen, zoals de
peilingen, de gemeenteraadsverkiezingen, de behoefte om ook eens wat
goed nieuws te brengen, dan wordt de kloof niet kleiner, maar groter
en wekken we geen vertrouwen, maar kweken we cynisme. En wie denkt dat
een Burgerpanel of een serie referenda het antwoord vormen of wie de
desastreuze vertrouwenscijfers laconiek afdoet met de constatering dat
de helft van de mensen gelukkig nog wél vertrouwen in de politiek
heeft, onderschat de ernst van het probleem.
In dit licht schiet ook de Miljoenennota hopeloos tekort. Alle
bezweringsformules over de noodzaak van economisch herstelbeleid ten
spijt, pikken de mensen het niet dat de politiek vooral bezig lijkt te
zijn met allerlei stelsels en grote projecten, de uitdagingen van de
globalisering en de economische toestand in 2040, maar dat wij hier in
Den Haag geen idéé hebben hoe hun dagelijks leven eruit ziet. Vorige
week zei iemand tegen mij: Als een politicus de Tweede Kamer
binnenstapt, stapt hij de echte werkelijkheid uit. Dáár ligt de wortel
van de scepsis, de distantie, het wantrouwen! Ach, ze doen maar! Wat
moeten oma Jonker en bijstandsmoeder Goossen uit Netwerk van gisteren
met een lange-termijn-herstelbeleid? Wat moet een chronisch zieke man
van 70, die de ene na de andere bezuiniging in de zorg te verstouwen
heeft gekregen en nu met angst en beven de maand januari tegemoet
ziet, met een verhaal over de Lissabon-strategie?
Dat is fijn voor de mensen die wat extras krijgen, maar het maakt wel
wantrouwig of het kabinet de zaken vorig jaar niet veel te zwaar heeft
aangezet. Of is het nu, aan de vooravond van het verkiezingsjaar 2006,
te luchthartig?
Vertrouwen win je niet door het ene jaar te dreigen met doemscenarios
over vergrijzing en werkloosheid en alle voorstellen van de oppositie
voor lastenverlichting als onverantwoord van de hand te wijzen en het
volgende jaar opgewekt mee te delen dat het langetermijnbeleid zn
vruchten heeft afgeworpen en dat er ruimte is voor
koopkrachtverbetering.
Vertrouwen win je niet door in de ene na de andere bezuinigingsronde
verantwoordelijkheden over de schutting te gooien met een beroep op de
eigen verantwoordelijkheid van burgers.
En met wat koopkrachtmaatregelen, met een schuin oog naar de
gemeenteraadsverkiezingen, kweek je eerder cynisme dan vertrouwen. De
mensen zijn niet gek!
Écht vertrouwen win je met een aansprekend verhaal, een inspirerende
visie, met krachtig leiderschap en met vertrouwenwekkende maatregelen,
waardoor mensen worden gestimuleerd en toegerust tot het dragen van
verantwoordelijkheden.
Dat vraagt om meer dan na het zuur nu wat zoet. Zeker: na alle
ingrepen van de afgelopen jaren is het hoog tijd voor gerichte
lastenverlichting, voor de middeninkomens en bedrijven, maar eerst en
vooral voor de lage inkomens, de gezinnen, de alleenstaanden met
kinderen, en de chronisch zieken en gehandicapten, die heel wat te
incasseren hebben gekregen. In onze tegenbegroting doen we daar
aanvullende voorstellen voor. Maar belangrijker is dat achter al die
maatregelen een verhaal zit dat inspireert en mensen meeneemt, zonodig
door moeilijke tijden heen. En daar zit bij het kabinet het probleem:
er wordt wel voortdurend gesproken over integrale visie en
toekomstgericht beleid, maar het visioen ontbreekt! Heeft het kabinet
wel zicht op wat de mensen in het land werkelijk bezighoudt?
Het SCP-rapport In het zicht van de toekomst van vorig jaar toonde aan
dat Nederlanders door de bank genomen tevreden zijn met hun eigen
leventje, maar en dat was het verontrustende tegelijk zeer bezorgd
zijn over de samenleving en voor de toekomst hopen op meer
solidariteit en gemeenschapszin, veiligheid, herstel van normen en
waarden en behoud van de verzorgingsstaat. Die bevindingen, die ook in
de Troonrede opdoken, hebben iets heel tegenstrijdigs en ik heb mij
meer dan eens afgevraagd of er niet een sterke samenhang is met de
conclusies uit dat andere SCP-rapport, dat in dezelfde periode
verscheen, over de voortgaande secularisatie en ontkerkelijking. Velen
verheugen zich erover dat religie en geloof aan publieke betekenis
hebben verloren, maar zijn we daarmee niet ook een onmisbare pijler
voor een gezonde publieke moraal, voor sociale samenhang en voor
maatschappelijke deugden kwijtgeraakt?
Onlangs werd ook aan de achterban van het Christelijk-Sociaal Congres
de vraag voorgelegd wat de belangrijkste themas van vandaag zijn. De
top 5 van de sociale kwestie anno 2005 zag er als volgt uit: 1)
afnemende gemeenschapszin en toename van egoïsme, 2) spanningen tussen
wereldgodsdiensten, 3) ongelijke verdeling van welvaart tussen Noord
en Zuid, 4) verlies van sociale verbanden, 5) afbraak van sociale
zekerheid en gezondheidszorg.
Dat is nogal wat! Mijn concrete vraag aan de M-P is of zijn kabinet
deze sociale kwesties bovenaan de agenda gaat zetten en ervoor gaat
zorgen dat het beleid echt bijdraagt aan de oplossing ervan. Dus niet
de mensen door een stapeling van bezuinigingen de mogelijkheden om
verantwoordelijkheden te dragen ontnemen, maar hen toerusten tot
verantwoordelijkheid. Niet mensen ontmoedigen om zich in te zetten als
mantelzorger of als vrijwilliger in een asielzoekerscentrum, maar hen
helpen, faciliteren om maatschappelijk nuttige en gewenste
werkzaamheden op te pakken. Niet alleen mooie woorden spreken over
solidariteit, rentmeesterschap en internationale gerechtigheid, maar
ook de politieke moed hebben om daar de daden bij te voegen.
Een geweldige uitdaging ligt er ook in de spanningen tussen
godsdiensten, die zich ook in ons land nadrukkelijk manifesteert. Hoe
komen we van polarisatie en vervreemding tot tolerantie en vreedzaam
samenleven? In de Kroonbede van vorige week werd terecht opgemerkt dat
tolerantie vaak niet meer is dan een elegante manier van langs elkaar
heen leven. Hoe buigen we dat om naar een echte samen-leving, waarin
wezenlijke verschillen in geloof en levensbeschouwing niet in de weg
staan aan werkelijke betrokkenheid op elkaar? Laten we overigens niet
de vergissing begaan om hier uitsluitend naar één groep te kijken,
bijv. nieuwe Nederlanders van orthodox-islamitische achtergrond. Ook
in verlicht humanistische kring ontbreekt het maar al te vaak aan
verdraagzaamheid en respect voor andermans overtuigingen, zo bleek het
afgelopen jaar uit de heftige debatten over godsdienstvrijheid,
smalende godslastering, het scheppingsgeloof en de islam; het waren
uitgerekend ministers en Kamerleden die met hun uitspraken de zaken
nodeloos op scherp zetten en tegenstellingen wakkerden. De Troonrede
bevatte een mooie passage over tolerantie en respect in een
samenleving die zich kenmerkt door verscheidenheid, maar wat gaat het
kabinet nou dóen om daar handen en voeten aan te geven?
MdV, dit raakt allemaal aan dat cruciale proces van herstel van
vertrouwen. Nederland heeft niet alleen een groei van de economie
nodig, minstens zo vitaal is dat we groeien in vertrouwen. Dat is dan
ook de titel waaronder de ChristenUnie vandaag haar
christelijk-sociale alternatief voor de kabinetsplannen presenteert:
een aanvulling en correctie op de Miljoenennota. Vorig jaar hebben we
met ons inkomensplan bewezen dat het mogelijk was om binnen de zelfde
randvoorwaarden als de regering hanteert betere resultaten en
rechtvaardiger inkomenseffecten te realiseren. Dit jaar hebben we onze
inspanningen verbreed tot een heuse tegenbegroting, waarin ook themas
als de kwaliteit van de samenleving, werkgelegenheid, het milieubeleid
en de ontwikkelingssamenwerking zijn meegenomen. Onze voorstellen zijn
gericht op het groeien in vertrouwen. Vertrouwen in de samenleving; in
elkaar; in de economie en in de politiek. Daartoe hebben we een zestal
beleidspakketten ontwikkeld, met als kernpunten:
· stimuleren tot het invullen van eigen
verantwoordelijkheden en het tegengaan van de verschraling van de
publieke sector, o.m. door extra geld vrij te maken voor de
verpleeghuizen, maar ook via 5.000 extra banen in onderwijs, zorg en
veiligheid;
· lastenverlichting voor de lage en middeninkomens
(via o.a. zorgtoeslag, halvering eigen bijdrage thuiszorg,
huurtoeslag, verhoging van de kinderbijslag, herstel van de aftrek
onderhoud eigen woning) en een eerlijke lastenverdeling;
· meer steun aan gezinnen (waaronder alleenstaanden
met kinderen) en een rechtvaardiger verdeling van kinderopvanggelden
· gerichte werkgelegenheidsstimulansen voor ouderen
en jongeren
· verduurzaming van de economie en vergroening van
het belastingstelsel;
· het ruimhartig nemen van onze internationale
verantwoordelijkheden; het kabinet is gelukkig teruggekomen op zijn
voornemen om ons aandeel in de schuldkwijtschelding na de G8-top ( 30
mln) uit het ODA-budget te halen, maar gelet op de immense
problematiek willen wij meer dan het gewone doen en 100 mln extra
vrijmaken.
Elementen van onze voorstellen zijn ook in de Miljoenennota te vinden.
Maar er kan beslist meer gebeuren dan nu gebeurt. Het kabinet wil dat
ouderen langer doorwerken; prima, maar waarom komt er dan geen
positieve prikkel voor de werkgevers in de vorm van een specifieke
ouderenkorting? Het kabinet wil een evenwichtige lastenverdeling; das
mooi, maar waarom komt er geen correctie op de zorgmaatregelen van de
afgelopen jaren? Het kabinet wil iets doen aan vergroening van het
beleid; dat werd tijd, maar waarom worden huishoudens niet
gestimuleerd om aan energiebesparing te doen?
Ons pakket trekt de lijnen door. Het leidt volgens het CPB tot een
beter koopkrachtbeeld over de hele linie (3/4% gemiddeld voor alle
huishoudens en voor de lage en middeninkomens 2 à 3%!). Het richt de
werkgelegenheidsgroei specifiek op de moeilijke groepen van de
jongeren en de oudere werknemers en het schept structureel gunstige
condities voor groei van de economie en de werkgelegenheid. Bovendien
legt het verantwoordelijkheden écht waar ze horen, stelt het mensen in
staat om te investeren in maatschappelijk nuttige zaken en zorgt het
ervoor dat de sterkste schouders ook écht de zwaarste lasten dragen.
En, Voorzitter, antwoord gevend op de vraag die de minister van
Financiën nu op de lippen brandt: u kent de ChristenUnie niet als een
partij van potverteren en daarom hebben we er natuurlijk voor gezorgd
dat het financieringstekort voor 2006 net als in de
kabinetsvoorstellen de 1,8% niet overschrijdt (1,7% in CPB-termen).
Onze tegenbegroting is meer dan een aanvulling op de kabinetsplannen.
Door de onderliggende visie op overheid en samenleving betekent het
ook een meer principiële koerswijziging. We moeten van sanering in de
platte betekenis van bezuinigen naar sanering in de zin van
gezondmaking van sociale verhoudingen. Van een ethiek van de
individualiteit naar een ethiek van de gemeenschap. Van ik naar wij.
Van een afgeplatte eigen verantwoordelijkheid naar echte solidariteit.
Van marktwerking en vraagsturing als maat naar wederzijdse
betrokkenheid en menselijkheid als maat. Kortom: van een overwegend
neo-liberale politiek naar een overtuigende christelijk-sociale
politiek. Binnen de smalle marges van een begrotingsjaar zijn onze
voorstellen pogingen om die omslag te maken. En laat ik maar meteen
zeggen dat de minister-president wat mij betreft best mag shoppen in
onze tegenbegroting. Ik zou zeggen: pik de krenten er maar uit, er
zitten er genoeg in!
MdV, mijn fractie is zich er terdege van bewust dat dit kabinet geen
gemakkelijke taak heeft. Wij onderschatten niet de omvang en de
complexiteit van de problemen waar de M-P en zijn ploeg mee zich
geconfronteerd zien. En we miskennen niet dat het op orde brengen van
het nationale huishoudboekje een grote verantwoordelijkheid is. De
ChristenUnie wil er met haar alternatieve voorstellen de vinger bij
leggen dat er méér is wat ons bezig moet houden dan economie en
financiën. Voorop hoort te staan het herstel van het vertrouwen van de
samenleving in de politiek, om te voorkomen dat de werelden van Den
Haag en de rest van Nederland verder uit elkaar groeien. Daarvoor is
onmisbaar dat er een wenkend perspectief is, een inspirerend visioen,
een relevante agenda en vertrouwenwekkend en rechtvaardige
maatregelen. Ik ben begonnen met de vraag wat de missie van het
kabinet voor de tweede helft is. Namens mijn fractie heb ik getracht
aan de formulering daarvan een bijdrage te leveren. Het is aan het
kabinet om de uitdaging aan te gaan. Ik wens alle bewindslieden
daarbij van harte Gods zegen toe.
---