NIOD
20.9.2005
Simon Wiesenthal overleden
Het NIOD heeft met leedwezen kennis genomen van het overlijden van Simon Wiesenthal op 96-jarige leeftijd. Simon Wiesenthal, overlevende van de nazikampen, zette zich vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog onafgebroken in voor het opsporen van oorlogsmisdadigers, het levend houden van de herinnering aan de holocaust en de bestrijding van racisme. Regelmatig werkte hij hiervoor samen met het instituut.
De in Oekraïne geboren jood Wiesenthal, die onder meer een rol speelde bij het opsporen van oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann, stopte in 2003 met zijn werkzaamheden. Hij zei toen alle massamoordenaars die hij zocht ook gevonden te hebben. Ik heb ze overleefd, en de paar die ik niet heb overleefd zijn te oud om voor de rechter te komen. Mijn werk is gedaan.
Wiesenthal werd 31 december 1908 geboren in Buczacs, een dorp in de buurt van het tegenwoordige Lvov (Lemberg) in Oekraïne dat toentertijd deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Hij studeerde civiele werktuigbouwkunde in Praag en Wenen en haalde in 1932 de ingenieurstitel. Hij werkte als bouwkundig ingenieur in de Sovjet-Unie alvorens naar Lvov terug te keren, waar hij een architectenbureau begon, voordat de Russen en vervolgens de Duitsers Lvov bezetten en de terreur begon.
Van 1941 tot 1945 zat Wiesenthal in concentratiekampen. Na de bevrijding wierp hij zich op de opsporing van oorlogsmisdadigers, aanvankelijk in samenwerking met de Amerikanen vanuit Linz, later zelf vanuit een appartement in Wenen dat tot de nok toe vol stond met dossiers en uitgroeide tot het Joods Documentatiecentrum.
In 1965 stond in Oostenrijk Erich Rajakowitsch voor de rechter. Deze ex-nazi was de rechterhand van Adolf Eichmann en had in Nederland de voorbereidingen voor de jodendeportaties getroffen. Oorlogsdocumentatie had Wiesenthal van de nodige informatie voorzien en hij wist Rajakowitsch op te sporen. Uiteindelijk zat hij slechts twee jaar vast.
Meer in het nieuws springend was de opsporing van de Oostenrijkse politieman Karl Silberbauer, die verantwoordelijk was voor de arrestatie van Anne Frank. Hij besloot Silberbauer in 1958 te gaan zoeken, omdat een jongere hem had gezegd pas te zullen geloven dat Anne Frank had bestaan als Wiesenthal de man had gevonden die haar en haar familie had gearresteerd. Na vijf jaar zoeken kon Silberbauer in 1963 worden aangehouden, maar kon na een schorsing zijn werk als politieman voortzetten.
Wiesenthal slaagde er niet in Josef Mengele, de Engel des Doods van Auschwitz, voor het gerecht te brengen. Mengele overleed in Zuid-Amerika na tientallen jaren aan arrestatie te zijn ontkomen.
Wiesenthal schreef verschillende boeken, waaronder zijn memoires De Moordenaars Onder Ons (1967). Het belangrijkste wat ik gedaan heb, is te vechten tegen het vergeten en de herinnering levend houden", zei hij in 1999. "Het is zeer belangrijk dat men weet dat onze vijanden niet vergeten zijn.
(bron: o.a. De Volkskrant)