Opinie 28: `Zalm is erg optimistisch, maar de Nederlandse economie blijft
kwetsbaar'
Cees Sterks, hoogleraar economie:
Met de voor hem zo typerende grijns zal minister van Financiën Gerrit
Zalm de Miljoenennota presenteren. Er is reden tot lachen, vindt hij.
Want na een stevige economische recessie zullen de vette jaren
aanbreken. Hoogleraar Economie van de publieke sector Cees Sterks is,
net als veel consumenten, nog niet overtuigd. `Zalm is erg
optimistisch, maar de Nederlandse economie blijft kwetsbaar.'
Zalm heeft het de afgelopen jaren knap gedaan, vindt Sterks. De
economie zat in het slop en daar heeft de minister handig gebruik van
gemaakt. Bijvoorbeeld door de loonkosten te matigen, de lastendruk
niet op te laten lopen, het overheidstekort terug te dringen en de
toegang tot uitkeringen te beperken. Maatregelen die écht genomen
moesten worden om Nederland op de lange termijn er bovenop te helpen.
Vertrouwen
Naast sterk beleid is Zalm ook geholpen met een portie geluk. De
olieprijzen zijn enorm gestegen en dat levert de staat veel geld op.
Tweeënhalf miljard gaat naar lastenverlichting. Zo wil Zalm het
vertrouwen van de consument terugwinnen. Dat vertrouwen heeft een
flinke deuk opgelopen, omdat Nederland economisch gezien het slechtst
presteert van heel Europa.
Of één gulle gift voldoende is, moet blijken. Net als veel
Nederlanders heeft Sterks zijn twijfels bij het rooskleurige beeld dat
Zalm schetst. `Hij gaat uit van 2,5 procent economische groei. Ik zal
al blij zijn als we uiteindelijk op twee uitkomen.' Naast de prognose
voor 2006 zet de hoogleraar vraagtekens bij de voorspellingen voor de
lange termijn. Het kabinet gaat er vanuit dat twee procent economische
groei een haalbare kaart is. `Ik weet niet of we terug kunnen naar dat
niveau. Nederland vergrijst, wat zorgt voor een lagere
arbeidsproductiviteit. En de Chinese economie is in opkomst waardoor
we productie en dus werkgelegenheid verliezen.'
Kwetsbaar
Nederland is afhankelijk van internationale ontwikkelingen. Dat maakt
ons land erg kwetsbaar. `Willen we structureel een economische groei
van twee procent of meer, dan moeten er meer maatregelen komen dan
alleen de aanpassingen die dit kabinet al heeft gedaan', aldus Sterks.
Zo zal het ontslagrecht moeten worden versoepeld. Ook vindt hij heteen
gemiste kans dat de hypotheekrenteaftrek niet is aangepakt, of op z'n
minst ter discussie is gesteld.
`Als het economisch goed gaat, stijgt de koopkracht. Doordat het Rijk
via de hypotheekrenteaftrek een groot deel van de rentelasten voor
zijn rekening neemt, stijgt de leencapaciteit van huishoudens boven
proportioneel. Hierdoor worden de huizenprijzen te veel opgedreven.
Bovendien schept dit weer extra leencapaciteit voor consumptieve
bestedingen. Dit versterkt de conjunctuurbeweging en maakt de
huizenmarkt kwetsbaar. Een bijkomend probleem is dat vooral de hogere
inkomens worden gesubsidieerd. De overheid zou een plafond kunnen
instellen of de aftrek kunnen beperken tot een voor iedereen gelijk
percentage.'
Pensioensysteem
Een ander systeem dat volgens Sterks aandacht verdient is dat van de
kapitaaldekking voor aanvullende pensioenen. Vooral door beleggingen
in aandelen fluctueert het vermogen van pensioenfondsen met de
conjunctuur. Gaat het economisch goed, dan stijgen de aandelenkoersen.
De premies gaan omlaag en dat geeft een bestedingsimpuls in toch al
goede tijden. Is er sprake van economisch magere jaren, dan dalen de
koersen en daarmee de reserves van de pensioenfondsen. De
pensioenpremies moeten omhoog, en de koopkracht krijgt een duw naar
beneden. Het systeem werkt met andere woorden procyclisch.
`We hebben rond de eeuwwisseling gezien dat de huizenprijzen hand over
hand toenamen. Het pensioensysteem werkte tot eind 2001
conjunctuurversterkend, maar klapte samen met de economie om.' Een
pasklare oplossing voor dit pensioenprobleem is niet voorhanden.
Volgens Sterks moet het kabinet goed onderzoeken hoe het de
Nederlandse economie structureel minder kwetsbaar kan maken voor
internationale conjunctuurschommelingen. En niet te vroeg en te hard
juichen bij het eerste vleugje conjunctureel herstel.
Curriculum Vitae
Cees Sterks studeerde algemene economie in Tilburg en Groningen.
Daarna werkte hij aan de RUG; eerst als wetenschappelijk medewerker
bij de rechtenfaculteit, later bij de economische faculteit. In 1982
promoveerde hij aan de RUG op een onderzoek naar begrotingsnormen.
Momenteel is Sterks hoogleraar economie van de publieke sector.
Sterks is plaatsvervangend kroonlid van de SER, lid van de Centrale
Commissie voor de Statistiek en directeur van het Centrum voor
Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden. Onlangs schreef hij
`Omvang en betekenis van reserves bij publieke instellingen' over de
vermogenspositie van gemeenten, provincies en waterschappen.
Informatie
prof. dr. C. Sterks, tel: (050) 363 37 22, e-mail:
c.g.m.sterks@eco.rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen