NIVEL international
Weinig bekend over kennis van Nederlanders over zelfzorggeneesmiddelen
13 september 2005
In het buitenland weten consumenten weinig over het juiste gebruik van
zelfzorggeneesmiddelen, met als gevolg dat ze soms de
gebruiksvoorschriften niet juist opvolgen. Hoewel de middelen in
beginsel veilig zijn, komen ook bij deze middelen soms ernstige
bijwerkingen voor. Bovendien kan verkeerd gebruik ervan leiden tot
vergiftiging door (chronische of acute) overdosering. Voor de
Nederlandse situatie zijn hierover geen cijfers beschikbaar.
Dat blijkt uit het literatuuronderzoek dat het NIVEL heeft uitgevoerd
met subsidie van het Centraal Bureau Drogisterijen (CBD)
Momenteel staat de verruiming van de verkrijgbaarheid van
zelfzorggeneesmiddelen op de politieke agenda. Het kabinet heeft
plannen om de verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen te
verruimen, waardoor iedereen die ingeschreven staat bij de Kamer van
Koophandel deze geneesmiddelen kan verkopen. Tot op heden moest er in
de winkel of bij de apotheek een deskundige aanwezig zijn, die vragen
van de consument kan beantwoorden: een gediplomeerd
(assistent-)drogist of een apotheker(sassistente). Maar het kabinet
overweegt om die eis te laten vervallen. Zelfzorggeneesmiddelen kunnen
dan verkocht worden door iedereen die bij de Kamer van Koophandel
staat ingeschreven. Door de informatie op de verpakking en in de
bijsluiter moeten consumenten dan zelf beoordelen welk middel ze nodig
hebben en hoe ze het middel moeten gebruiken.
Het NIVEL onderzocht voor vijftien veelgebruikte
zelfzorggeneesmiddelen wat de mogelijke negatieve gevolgen zijn van
het (verkeerde) gebruik ervan, en in hoeverre consumenten van die
gevaren op de hoogte zijn. De onderzoekers raadpleegden daarvoor 200,
veelal internationale, studies. De meeste hadden betrekking op landen
als de Verenigde Staten, Engeland en Australië, waar de
verkrijgbaarheid van zelfzorggeneesmiddelen ruimer is dan in
Nederland. Ook worden daar verpakkingen verkocht met een veel groter
aantal tabletten dan in Nederland gebruikelijk is, wat volgens enkele
onderzoeken de kans op opzettelijke en misschien ook op onopzettelijke
vergiftiging verhoogt. Bij paracetamol bijvoorbeeld, kan het in
éénmaal innemen van enkele malen de maximale dagdosis de lever al zeer
ernstig beschadigen, zonder dat daarbij bewusteloosheid optreedt.
NIVEL-onderzoeker Liset van Dijk: Uit ons onderzoek blijkt dat buiten
Nederland de kennis van consumenten over zelfzorggeneesmiddelen gering
is. Ik heb geen directe aanleiding om aan te nemen dat dat in
Nederland anders is. De belangrijkste bron van informatie is de
bijsluiter, maar die is te beknopt en niet voor iedereen duidelijk.
Kennis is bijvoorbeeld belangrijk bij gebruik van onstekingsremmende
pijnstillers zoals ibuprofen. Bepaalde personen zij heel gevoelig voor
het optreden van maagklachten door deze middelen en zouden ze alleen
moeten gebruiken in overleg met een arts of apotheker. Overigens is
het nog onduidelijk in hoeverre de resultaten de Nederlandse situatie
weerspiegelen. Van Dijk: In vergelijking met andere landen zijn
Nederlanders heel conservatief met het slikken van pillen. Wij nemen
niet alleen weinig voorgeschreven medicijnen, maar behoren ook tot de
landen die het minste uitgeven aan zelfzorggeneesmiddelen.
In 2001 gebruikte 72% procent van de Nederlanders een
zelfzorggeneesmiddel. Dat waren vooral pijnstillers, op afstand
gevolgd door medicijnen tegen keelpijn en verkoudheid. De middelen
worden het vaakst gekocht bij de drogist. Op de tweede en derde plaats
staan de apotheek en de supermarkt met drogisterij-afdeling.