Gemeente Dordrecht
---
Gebroeders de witt. macht en onmacht in de gouden eeuw
10 september 2005 - 15 januari 2006
Alicja Rakuzyn
Het Dordrechts Museum presenteert in nauwe samenwerking met het
Stadsarchief Dordrecht Gebroeders De Witt. Macht en onmacht in de
Gouden eeuw, een grote tentoonstelling over de hoog opgeklommen en
diep ten val gekomen Johan en Cornelis de Witt. De aanleiding is het
verschijnen van een nieuwe dubbelbiografie over de broers uit
Dordecht, geschreven door historicus en gastconservator Luc Panhuysen.
Johan en Cornelis zijn vooral bekend geworden door hun gewelddadige
dood in het `rampjaar' 1672. Jarenlang hebben de broers een politieke
hoofdrol gespeeld in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De
kwetsbaarheid van macht hebben ze aan den lijve ondervonden.
Contrasten
Met unieke schilderijen, beelden, relieken, documenten en persoonlijke
voorwerpen uit museale en particuliere collecties wordt het
uitzonderlijke verhaal verteld van de broers en hun invloed in
Dordrecht, in de Republiek en op internationaal gebied. Macht vormt
het centrale thema. In een tijd van politieke moorden en onvrede in de
samenleving lijkt de geschiedenis van de broers actueler dan ooit.
`Ook toen moest de maatschappij zich hervinden na gruwelijke moorden
en spanningen onder de bevolking' benadrukt professor Charles
Jeurgens, directeur van het Stadsarchief Dordrecht.
Het verhaal van de broers toont de scherpe contrasten van een
maatschappij in wankel evenwicht: de voortdurende spanning tussen volk
en regenten, oorlog en vrede, Oranjeklanten en republikeinen. Johan en
Cornelis zijn de belichaming van macht én onmacht in de Gouden Eeuw.
In een bijzondere presentatie zal het clichébeeld van de roemruchte
Gouden Eeuw worden genuanceerd en worden contrasten op een verrassende
manier tegenover elkaar geplaatst.
De Witt en Oranje
Als raadpensionaris is Johan lange tijd de machtigste man in de
Republiek. Cornelis is burgemeester van Dordrecht en vervult in 1667
een heldenrol wanneer hij samen met Michiel de Ruyter een van de meest
spectaculaire overwinning op zee behaalt in de oorlog tegen de
Engelsen. Samen besturen de broers het schip van staat en wordt de
jonge prins van Oranje, Willem III buiten spel gezet in het `Eerste
Stadhouderloze Tijdperk'. Zo hoog als ze zijn opgeklommen, zo diep
komen de broers ten val. In het rampjaar 1672 wordt de Republiek van
alle kanten aangevallen en zal de val van de De Witten de opkomst van
Willem III betekenen.
Brute moord
Op 20 augustus van het rampjaar worden Johan en Cornelis door een
uitzinnige menigte in
Den Haag mishandeld en vermoord. `Vive Oranje, De duyvel haale De
Witten' schreeuwt het volk. De naakte lichamen worden ondersteboven
aan de wipgalg gehangen. Ledematen worden afgesneden en als souvenirs
verkocht. Spottend wordt op het onteerde lichaam van Johan een stuk
papier gehangen met de tekst `Landprins', op dat van Cornelis
`Zeeprins'. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?
Ook later worden de broers zowel vereerd als verguisd. De discussie
tussen voor- en tegenstanders laait in de18de eeuw nog eens fel op in
een ware pamflettenstrijd, ook wel `Witten-oorlog' genoemd. In de 19de
eeuw wordt met een meer romantische blik op het vaderlandse verleden
teruggekeken en benadrukte men de tragiek van de gevallen grootheden.
Schilderijen uit die tijd tonen de broers in hun meest heroïsche en
dramatische momenten. In het begin van de 20ste eeuw spreken voor- en
tegenstanders zich uit over de oprichting van standbeelden van de
broers in Dordrecht en Den Haag.
Portretten
Op de tentoonstelling is ook de onlangs gerestaureerde monumentale
portretreeks van de gebroeders en hun ouders uit het Dordrechts Museum
te zien. Regenten die zich op een vorstelijke manier hebben laten
uitbeelden. De schilderijen en kostbare lijsten met snijwerk van
laurier- en olijftakken zijn weer in oude luister hersteld en worden
voor het eerst sinds lange tijd weer getoond. Ook het
restauratieproces zal in de tentoonstelling de nodige aandacht
krijgen. Op de fraaie portretten van de broers, geschilderd door Jan
de Baen, lijkt hun rolverdeling verbeeld te zijn. Johan is als statige
regent in sober zwart uitgebeeld met op de achtergrond de vergaderzaal
van de Staten van Holland op het Haagse Binnenhof. Cornelis is
afgebeeld als vlootaanvoerder met op de achtergrond de beroemde Tocht
naar Chatham.
Publieksactiviteiten
Rondom de tentoonstelling is een uitgebreid activiteitenprogramma. De
Stichting Dordtse Academie organiseert op 13 oktober een Johan De
Wittlezing. Drs. Luc Panhuysen, auteur van de De Witt biografie `De
Ware Vrijheid' en prof. dr. Paul 't Hart, hoogleraar Bestuurskunde
gaan met elkaar in debat over `Crisis in het Gezag, Toen en Nu.'
Ook wordt een speciale De Witt gedenkpenning uitgebracht, ontworpen
door beeldhouwer en medailleur Jos Reniers (1947) uit Helmond. Deze is
in een bronzen uitvoering te koop bij de Dordtse Musea. Op 18 november
organiseert de Stichting Dordtse Academie een symposium over de
Vroegmoderne Biografie. Daarnaast gaan leerlingen uit het voortgezet
onderwijs met elkaar in discussie over hedendaagse vraagstukken die in
de tijd van de gebroeders De Witt ook speelden. Meer informatie over
de gebroeders De Witt is te lezen in een rijk geïllustreerde bulletin
of op de website www.gebroedersdewitt.nl en www.dordrechtsmuseum.nl.
Noot aan de redactie
Voor meer informatie en of beeldmateriaal kunt u contact opnemen met:
Vincent van de Kerk, PR en marketing
Telefoon : (078) 648 21 48 of 06 51 53 91 50
E-mail : v.vande.kerk@dordrecht.nl
Website : www.dordrechtsmuseum.nl of www.gebroedersdewitt.nl
Op aanvraag is er een perscd-rom beschikbaar met een diverse
afbeeldingen
document icoon uitnodiging_persconferentie.doc