Tot het huwelijk gedwongen
Adviescommissie vreemdelingenz
http://www.acvz.com
'TOT HET HUWELIJK GEDWONGEN'
Een advies van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken
8 september 2005
Gedwongen huwelijken zijn verwerpelijk en in strijd met fundamentele mensenrechten. De
overheid dient daarom maatregelen te nemen tegen gedwongen huwelijken en slachtoffers te
beschermen. Dit schrijft de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) in haar
advies: 'Tot het huwelijk gedwongen' dat vandaag verschijnt.
Het gedwongen huwelijk was tot enige jaren geleden, afgezien van het klassieke
zwangerschaps-moetje, in Nederland een vrij onbekend verschijnsel. Met de komst van
migranten uit andere culturen heeft het gearrangeerde huwelijk en het gedwongen huwelijk
als uiterste vorm daarvan, de aandacht getrokken van media en politiek. Dit werd
veroorzaakt door de zichtbare gevolgen van stukgelopen niet vrijwillig gesloten
huwelijken zoals huiselijk geweld en eerwraak.
Over de omvang en de aard van de problematiek van huwelijksdwang is weinig bekend. Een in
opdracht van de ACVZ uitgevoerd onderzoek binnen de Turkse, Marokkaanse en
Surinaams-Hindoestaanse gemeenschappen in Nederland bracht over de omvang geen
duidelijkheid. Overigens zijn er indicaties dat gedwongen huwelijken zich ook voordoen
onder Somaliërs, Iraanse Koerden, Afghanen en Chinezen.
De ACVZ is, mede op basis van signalen uit genoemde groepen en belangenorganisaties, van
mening dat het om een serieus maatschappelijk probleem gaat. Niet de aantallen, maar de
ernst van de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen van huwelijksdwang moeten
voldoende reden zijn voor een samenhangende aanpak. De overheid, in de persoon van de
Minister van Vreemdelingenzaken en Integratie, dient hierbij het voortouw dient te nemen,
aldus de ACVZ in haar advies. De reeds actieve maatschappelijke organisaties dienen
betrokken te worden bij de te nemen maatregelen gericht op preventie en signalering van
huwelijksdwang en het bieden van effectieve hulp aan slachtoffers.
Preventie, signaleren en hulpverlening
Voor de ACVZ is voorlichting een belangrijk instrument om huwelijksdwang aan te pakken.
Potentiële slachtoffers, soms in de leerplichtige leeftijd, moeten hun rechten
kennen en de weg kunnen vinden naar hulpverleners. Deze moeten zonodig voor een cultureel
vertrouwde en veilige opvang kunnen zorgen. De ACVZ benadrukt dat voorlichting niet tot
Nederland beperkt dient te blijven. Huwelijksdwang en huwelijksmigratie zijn nauw
verbonden. Buitenlandse Zaken heeft hier een sleutelrol gezien haar netwerk van
ambassades. Bij het signaleren van huwelijksdwang en het bieden van hulp aan
slachtoffers, veelal vrouwen in Nederland en de herkomstlanden moeten, volgens de ACVZ,
de betrokken overheden hun verantwoordelijkheid nemen. De minister van Buitenlandse Zaken
zou voorts met een aanpassing van de normen voor consulaire hulp de niet-Nederlandse
slachtoffers tegemoet kunnen komen en in samenwerking met andere landen voor noodopvang
kunnen zorgen.
Als voorbeeld van een effectieve aanpak wijst de ACVZ naar de Britse overheid die binnen
het Foreign Office, een 'forced marriages unit' heeft geformeerd die de
overheidsinspanningen in binnen- en buitenland coördineert.
Vreemdelingenrecht
De ACVZ gaat uiteraard in op de vreemdelingrechtelijke kanten van huwelijksdwang. Het gaat
daarbij met name om huwelijksmigratie en de consequenties in de verblijfsrechtelijke sfeer
voor het slachtoffer als het (gedwongen) huwelijk binnen drie jaar in een scheiding
eindigt. Voor wat betreft migratie heeft de ACVZ aanbevelingen geformuleerd ter
verbetering van de mvv-procedure op de ambassade. Door meer en vroegtijdig persoonlijk
contact met de aanvrager in het buitenland en met de referent in Nederland kan
huwelijksdwang worden gesignaleerd en kunnen eerder maatregelen worden genomen. Daarnaast
moet in het beleid expliciet worden gemaakt dat echtgenoten met een afhankelijk
verblijfsrecht, die korter dan drie jaar in Nederland zijn, zelfstandig verblijf kunnen
krijgen als zij aannemelijk maken dat zij slachtoffer zijn van huwelijksdwang. De ACVZ is
daarbij van mening dat een verklaring van het slachtoffer in combinatie met die van
hulpverleners, politiefunctionarissen en/of (school) vertrouwenspersonen voldoende is
voor het aannemelijk maken van huwelijksdwang.
Strafrecht
Het strafrechtelijk aanpakken van daders stuit op problemen omdat het bewijs van dwang
strafrechtelijk niet eenvoudig te leveren is. Daarbij komt dat de huwelijken niet zelden
in het buitenland worden gesloten en partijen niet steeds de Nederlandse nationaliteit
hebben. De ACVZ beveelt aan om op korte termijn nader onderzoek te doen naar de
mogelijkheden van een specifieke strafbaarstelling van huwelijksdwang.