Terrorisme, wat te doen?
De onlangs door de rechtbank aan Mohammed B. opgelegde levenslange
gevangenisstraf was de enig juiste straf. Deze uitspraak vond plaats
tegen de achtergrond van een toenemend aantal terroristische
aanslagen: Na New York, Madrid, Bali, Istanbul, twee keer een serie in
Londen en 'n paar dagen geleden een in `n Egyptisch badplaats aan de
Rode Zee. Waar komen hun haat en agressie vandaan en wat moet ons
antwoord daarop zijn?
---
door Jan Marijnissen
---
De groepjes die wereldwijd verantwoordelijk zijn voor het toenemend
aantal terreuraanslagen hebben veel overeenkomst met terroristische
organisaties als destijds de Rote Armee Fraktion en de Rode Brigade.
Zij bestaan uit sektariërs die ervan uitgaan dat het `hogere' doel de
middelen heiligt en die daarmee hun gewelddadig en antidemocratisch
optreden rechtvaardigen. De leden hebben doorgaans een verwrongen
mens- en maatschappijbeeld en sluiten zich af voor andersdenkenden.
Ideologie en godsdienst worden aangeroepen als rechtvaardiging voor
hun misdaden. In het geval van het moslimextremisme is er ook sprake
van een culturele component: theocratie versus democratie en rurale
versus op de stad georiënteerde westerse waarden.
De Vietnamezen, die jarenlang te maken hadden met Amerikaanse terreur
in de vorm van bommen, napalm en Agent Orange, hebben er nooit voor
gekozen om onder het motto `oog om oog, tand om tand' onschuldige
Amerikaanse burgers op te blazen en zo de oorlog naar de VS te
verplaatsen. Moslimterroristen blijken daar wel voor te kiezen.
Daarbij gaat het om groeperingen die in hun denken en doen in veel
gevallen geïsoleerd staan binnen de gemeenschap waaruit zij
voortkomen. Dat neemt niet weg dat ze over een netwerk beschikken dat
hen steunt. Het zijn vissen die voldoende water hebben om te kunnen
zwemmen, zij het in een kleine poel. Wij, die terrorisme onacceptabel
vinden, staan voor de vraag hoe die poel droog te leggen.
Om over voldoende `water' te beschikken moeten terroristen al dan niet
terechte frustraties kunnen exploiteren. Haat gedijt in een omgeving
waarin het bestaan gekenmerkt wordt door onrechtvaardigheid,
ongelijkheid, onderdrukking, armoede en bovenal uitzichtloosheid. In
combinatie met het uitgangspunt dat `het doel alle middelen heiligt'
ontstaat dynamiet.
Nemen we het Midden-Oosten. De Arabische wereld staat al lange tijd in
economisch opzicht op een straatlengte achterstand ten opzichte van
het Westen en steeds meer ook ten opzichte van de snel opkomende
landen in Zuidoost Azië. Geen schim is er nog over van de culturele
superioriteit zoals die nog steeds zichtbaar is in het zuiden van
Spanje. Bitter weinig actuele zaken maken dat wij ons schatplichtig
voelen ten opzichte van de uitvinders van het schrift, de algebra en
de astronomie. Dat komt deels door de erfenis van het kolonialisme en
de nog steeds ongezonde eenzijdige belangstelling van het Westen voor
deze regio (olie!), deels door het dictatoriale karakter van de meeste
regimes. Regimes overigens, die voor zover zij niet door het Westen in
het zadel zijn geholpen, altijd welwillend tegemoet zijn getreden. Het
is dan ook geen wonder dat het Westen beticht wordt van samenspanning
met de onderdrukker. Ook is het niet vreemd dat men de westerse
dubbelhartigheid van spreken over democratische mensenrechten in
combinatie met actieve steun aan de onderdrukker, als hypocriet
typeert. De harde en vaak gewelddadige onderdrukking van de politieke
oppositie heeft in tal van Arabische landen tot radicalisering geleid
binnen de relatief veilige muren van de moskee en het Islamitische
geloof.
Voedingsbodem voor het terrorisme zijn de onderdrukking van de
Palestijnen die nu al vijftig jaar voortduurt en de invallen in en
bezetting van Afghanistan en Irak. Ook het beledigingen van de Islam,
waaraan veel mensen zich vastklampen waar het gaat om hun identiteit
en de zin van het leven, verrijken `de bodem' waar het kwaad op
gedijt.
De achtergronden van het terrorisme willen begrijpen, is iets heel
anders dan daar begrip voor opbrengen. Tony Blair en veel andere
westerse leiders sluiten hun ogen voor de context waarbinnen het
extremisme tot wasdom komt en bagatelliseren de relatie tussen het
terrorisme en de politieke opstelling van het Westen ten aanzien van
het Midden-Oosten. Dat is een standpunt dat niet alleen vanuit het
oogpunt van moraliteit én realiteit niet deugt, maar ook politiek
totaal onverantwoordelijk is. Het voedt de haat van miljoenen mensen
en versterkt de onveiligheid in de wereld.
Binnen Nederland versterken de gebrekkige integratie en discriminatie
van mensen `van buiten' de voedingsbodem voor terrorisme. Wie
maatschappelijk niet volwaardig functioneert, wordt sneller
gediscrimineerd. Onbekend, onbemind, gewantrouwd, gediscrimineerd. In
feite hebben we het over twee kanten van dezelfde medaille die
uiteindelijk alleen maar verliezers oplevert. Dat is ook precies de
reden waarom de SP zich al vanaf het begin van de jaren tachtig
inspant om het samen naar school en het gemengd wonen te stimuleren.
Politici die beweren dat `de tijd' het probleem van de segregatie
uiteindelijk vanzelf oplost, hebben veel verprutst. Natuurlijk kan de
tijd veel doen, maar we hadden `de tijd' kunnen helpen door verstandig
beleid te voeren. Door zwarte en witte scholen en wijken te laten
ontstaan, zijn er in ons land letterlijk etnische en maatschappelijke
tegenstellingen ontstaan. Iedereen die ooit de moeite heeft genomen
met de meest direct betrokkenen - autochtoon en allochtoon - hierover
te spreken weet dat een overgrote meerderheid die segregatie ongewenst
vindt. Waar studeerkamergeleerden en betweterige politici niet aan
wilden, is voor de betrokkenen al decennialang een waarheid als een
koe: Samenleven doe je niet alleen.
De vis en het water moeten van elkaar worden gescheiden. Door de
vissen te vangen, te berechten en hard doch rechtvaardig te straffen.
Het proces tegen Mohammed B. vormt in dat opzicht een goed begin. Elke
vorm van tolerantie ten opzichte van diegenen die zich gewelddadig
intolerant betonen jegens een samenleving die tracht democratie en
vrijheid te concretiseren is misplaatst. Zij die de oorlog hebben
verklaard aan onze waarden, verworvenheden en beschaving, moeten er
rekening mee houden dat de door hen zelf geheven ijzeren vuist
uiteindelijk hen zelf zal treffen. Daarvoor is de inzet en
waakzaamheid nodig van iedereen. Een democratie kan niet overleven
zonder actief burgerschap en civil courage. Een bijzondere
verantwoordelijkheid ligt er bij hen die het dichtst staan bij
diegenen die dreigen in de ban te raken van het fata morgana van de
zogenaamde martelaarsdood.
Tegelijkertijd ontkomen we er niet aan om ook over `het water', de
omgeving, te spreken. Nationaal en internationaal moeten we proberen
de voedingsbodem voor blinde haat en geweld weg te nemen. Dat kan
alleen door alle mensen - hier en daar - te laten zien dat de
intenties en het beleid van onze politieke leiders deugen. Dat begint
met het voeren van een andere politiek. We zullen de harten van de
verdrukten pas kunnen winnen voor een toekomst gebaseerd op vrijheid,
democratie en solidariteit wanneer we aan die drie elementen ook
daadwerkelijk inhoud geven. Dat kan door zo snel mogelijk de bezetting
van Irak en Afghanistan op te heffen, Guantànamo Bay te ontmantelen,
het Palestijns-Israelische vraagstuk op te lossen door middel van een
twee-staten-oplossing, en alle dictatoriale regimes in het
Midden-Oosten aan te pakken.
De rampspoed die het terrorisme aanricht laat zien hoe kwetsbaar we
zijn. Maar, al zijn we dan met 6 miljard mensen en kent de aarde een
gigantisch oppervlak, door de voortschrijdende technologie die een
snelle en goede nieuwsvoorziening mogelijk maakt, ontstaat er bij
terroristische aanslagen zoals onlangs in Londen een bijzonder gevoel
van lotsverbondenheid. Wij zijn elkaars buren geworden en wat er in
Londen gebeurt raakt alle mensen.
De vraag is of er een moment zal komen waarop wij ons in gelijke mate
het lot van alle slachtoffers van terreur, onderdrukking en uitbuiting
aantrekken, ongeacht nationaliteit, ras of religie? Hoe negatief de
aanleiding voor deze overpeinzing ook mag zijn, zij lijkt mij daarom
niet minder waardevol. Bedreigingen en kansen liggen dicht bij elkaar
in een wereld die scheuren vertoont maar ook volop in ontwikkeling is.
Laten we ondertussen op onze hoede zijn voor diegenen die met simpele
antwoorden komen voor dit ingewikkelde probleem. Zij spinnen garen bij
de heersende angst, stigmatiseren hele bevolkingsgroepen, en kunnen op
termijn erger worden dan de kwaal. Ook het ontmantelen van de
rechtstaat, waaraan generaties lang is gebouwd, is geen antwoord op
het terrorisme. Het verbieden aan iets te denken of iets te vinden,
het inperken van rechten van verdachten en gestraften en het inperken
van de vrijheid van meninguiting zal ons niet echt helpen in deze.
Zelfs ten tijde van de Molukse treinkapingen en gijzelingen in de
jaren zeventig werden deze opties niet eens genoemd, niet door links
en niet door rechts. Slechts een politiek die de terroristen aanpakt
en gericht is op het droogleggen van de poel waarin terroristen
zwemmen, kan succesvol zijn.
15 augustus 2005
Socialistische Partij