Zorg voor verstandelijk gehandicapten: ontwikkelingen tot 2020
Zorg voor verstandelijk gehandicapten. Ontwikkelingen in de vraag.
* Het aantal verstandelijk gehandicapten (IQ onder de 80) blijft de komende 15 jaar rond de 112.000 liggen
* Door vergrijzing zal binnen de groep verstandelijk gehandicapten het aandeel 50-plussers stijgen van 16.000 (15%) in 2002 tot 26.000 (25%) in 2020.
* Het aantal nieuwe zorgvragers in de verstandelijk gehandicaptenzorg steeg van 7.000 in 1998 tot 15.000 in 2003. Dit was onder meer het gevolg van toelating van zwakbegaafden (IQ tussen 80 en 90) tot de verstandelijke gehandicaptenzorg en de toestroom van cliënten uit de jeugdzorg en de GGZ.
* Drie op de vier nieuwe indicaties voor de verstandelijk gehandicaptenzorg heeft betrekking op jongeren..
* Zonder instroom van zwakbegaafden zal het aantal cliënten van de verstandelijke gehandicaptenzorg de komende 15 jaar rond de 85.000 blijven liggen. Worden zwakbegaafden tot dit zorgaanbod toegelaten, dan kan dit aantal oplopen tot boven de 100.000.
* De groeiende zorgvraag van licht verstandelijk gehandicapte jongeren heeft geleid tot een stijging van de vraag naar begeleiding, kort verblijf en onderzoek met verblijf.
Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Zorg voor verstandelijk gehandicapten. Ontwikkelingen in de vraag die op dinsdag 23 augustus jl. is verschenen. In deze publicatie onder redactie van dr. Isolde Woittiez en Frans Crone wordt een beeld gegeven van vraag en aanbod in de zorg voor verstandelijk gehandicapten in Nederland. Dit zorgaanbod wordt collectief gefinancierd uit de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten).
In het afgelopen decennium is sprake geweest van een sterke toename van de vraag naar verstandelijke gehandicaptenzorg. In deze publicatie wordt nagegaan welke ontwikkelingen die stijging hebben veroorzaakt. Verder wordt een inschatting gemaakt van het aantal mensen met een verstandelijke handicap in 2020 en het type zorg waaraan deze mensen behoefte zullen hebben.
De SCP-publicatie Zorg voor verstandelijk gehandicapten is een beknopte uitgave van het SCP-werkdocument Cijfermatige ontwikkelingen in de verstandelijke-gehandicaptenzorg, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de opzet en ontwikkeling van het vraagmodel.
Het aantal verstandelijk gehandicapten blijft tot 2020 vrijwel stabiel
In 2001 telde Nederland ongeveer 112.000 verstandelijk gehandicapten met een IQ onder de 80. Van deze groep is bijna de helft licht verstandelijk gehandicapt (IQ tussen 50 en 80) en iets meer dan de helft matig tot zeer ernstig verstandelijk gehandicapt (IQ lager dan 50). Op grond van de demografische ontwikkeling wordt verwacht dat dit aantal van 112.000 de komende 15 jaar vrijwel stabiel zal blijven. Wel zal binnen deze groep sprake zijn van vergrijzing. Het percentage 50-plussers zal toenemen van 16.000 (15%) in 2002 tot 26.000 (25%) in 2020. De oudere verstandelijk gehandicapten zullen vooral behoefte hebben aan vormen van verzorgd of beschermd wonen.
Oorzaken van de groei in de zorgvraag 1998-2001
In 1998 meldden zich bijna 7.000 nieuwkomers in de zorg voor verstandelijk gehandicapten, in 2001 waren dat er bijna 9.000 en in 2003 liep dit aantal verder op tot ongeveer 15.000. Voor deze sterke groei zijn verschillende oorzaken aan te voeren. Zo is in de afgelopen jaren de groep gebruikers van de verstandelijk gehandicaptenzorg uitgebreid met de zwakbegaafden (met een IQ van 80 tot 90). Vanwege de beschikbaarheid van middelen (wachtlijstgelden) en het mede daardoor brede en aantrekkelijke zorgaanbod in de verstandelijk gehandicaptenzorg trok deze sector ook cliënten aan uit de jeugdzorg (veelal jongeren met gedragsproblemen)en de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). De gedachte dat verstandelijk gehandicapten net als andere burgers zo zelfstandig mogelijk moeten kunnen leven kreeg steeds meer draagvlak, waardoor sprake was van een toename van de vraag naar met name individuele zorg op maat.
Drie op de vier nieuwkomers in de zorg is jong
Drie op de vier nieuwe indicaties voor verstandelijke gehandicaptenzorg heeft betrekking op jongeren. Een groot deel van hen heeft gedragsproblemen. Zij ontvangen vooral een indicatie voor kort verblijf, begeleiding en dagbesteding met ontwikkelingsgerichte activiteiten. Meer dan de helft van de nieuwe indicaties werd in 2001 afgegeven aan licht verstandelijk gehandicapten en zwakbegaafden (IQ tussen 50 en 90). Eén op de vijf nieuwkomers is zwakbegaafd (IQ tussen 80 en 90). Zij ontvangen vooral een indicatie voor ambulante zorg, kort verblijf of begeleid zelfstandig wonen. Slechts 16% van de nieuwe indicaties werd afgegeven aan mensen met een matige tot zeer ernstige verstandelijke handicap. Zij kregen indicaties voor zeer uiteenlopende vormen van zorg. Van deze laatste groep zijn overigens de meesten reeds opgenomen in de zorg.
De vraag naar verstandelijke gehandicaptenzorg in 2020
Het aantal cliënten met een matige tot zeer ernstige verstandelijke handicap blijft met 55.000 de komende 15 jaar vrijwel stabiel. Zij zullen aangewezen blijven op een vorm van verzorgd wonen, zij het dat deze vorm van zorg in de loop der jaren kleinschaliger van karakter zal worden.
Aangezien het aantal verstandelijk gehandicapten in het algemeen de komende 15 jaar vrijwel stabiel blijft en de meesten van hen reeds in de zorg zijn, mag verwacht worden dat ook het aantal cliënten in de verstandelijke gehandicaptenzorg rond de 85.000 zal blijven liggen. Hierbij is ervan uitgegaan dat de zwakbegaafden die strikt genomen niet tot de cliëntengroep behoren, niet tot de zorg worden toegelaten. Is dit wel het geval, dan kan de zorgvraag de komende 15 jaar oplopen tot boven de 100.000 personen.
De groeiende zorgvraag van licht verstandelijk gehandicapte jongeren leidt tot een stijging van de vraag naar begeleiding, kort verblijf en onderzoek met verblijf.
SCP-publicatie 2005/9, Zorg voor verstandelijk gehandicapten. Ontwikkelingen in de vraag , Isolde Woittiez, Frans Crone, Jedid-Jah Jonker, Ingrid Ooms, John Stevens, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, augustus 2005, ISBN 90 377 0235 x, prijs ca. ¤ 12,50.
SCP-werkdocument 115, Cijfermatige ontwikkelingen in de verstandelijke-gehandicaptenzorg. Een vraagmodel. Isolde Woittiez, Jedid-Jah Jonker, Ingrid Ooms, John Stevens, Irma Schoemakers-Salkinoja, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, augustus 2005, ISBN 90 377 0221 x,
prijs ¤ 27,50.
De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP via fax 070 -- 340 7044,
e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl
Sociaal en Cultureel Planbureau
Sociaal en Cultureel Planbureau