Waarom moedervlekken stoppen met groeien
4 augustus 2005
Cellen beschikken over een verdedigingsmechanisme om ons lichaam te
beschermen tegen het ontstaan van kanker. Dat concluderen
wetenschappers van Het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van
Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in het gezaghebbende Britse
vaktijdschrift Nature van donderdag 4 augustus. Het blijkt dat dit
beschermingsmechanisme met name het goedaardige gedrag van
moedervlekken verklaart.
Lichaamscellen kunnen door allerlei oorzaken beschadigingen in hun
erfelijk materiaal oplopen. Normaal herstelt een reparatiemechanisme
deze schade. Maar soms raakt een cel zo onherstelbaar beschadigd dat
dit een aanzet kan zijn tot het ontstaan van kanker. Bijvoorbeeld
wanneer een oncogen, een gen dat de groei van cellen stimuleert,
geactiveerd wordt. Aanvankelijk dacht men dat dit onherroepelijk leidt
tot ongeremde groei en dus tot de vorming van een tumor.
Permanente groeistop
Uit recent onderzoek met celkweken was al gebleken dat wanneer een
oncogen actief wordt dit veelal leidt tot een groeistop in plaats van
groeistimulatie. Hierbij worden zogeheten tumorsuppressor-genen
aangeschakeld die als noodrem fungeren. In reactie op
oncogen-activatie stopt de cel dus permanent met delen: hij ondergaat
senescence. Maar, wetenschappers vragen zich al lang af of dit
beschermingsmechanisme alleen in het laboratorium optreedt of ook bij
mensen.
De onderzoekers Chrysiis Michaloglou en Liesbeth Vredeveld en
projectleiders dr. Daniel Peeper (allen NKI-AVL) en prof. Wolter Mooi
(VUMC) hebben voor het eerst aanwijzingen gevonden dat senescence ook
een rol speelt in ons lichaam. Daartoe bestudeerden zij moedervlekken,
concentraties van pigmentcellen in de huid. Van moedervlekken is
bekend dat ze, ondanks hun kenmerkende beschadiging aan het oncogen
BRAF, decennia lang in een stabiele, niet-groeiende staat verkeren.
Slechts zelden ontwikkelen ze zich tot een melanoom, een agressieve
vorm van huidkanker. De wetenschappers onderzochten weefsel van
moedervlekken op de activiteit van SA-ß-Galactosidase, een kenmerkende
indicator voor senescence. Verrassend genoeg bleken de geteste
weefselmonsters in alle gevallen positief. Bovendien wisten de
onderzoekers, in samenwerking met een Amerikaanse onderzoeksgroep, aan
te tonen dat ook gekweekte pigmentcellen, na activatie van het
BRAF-oncogen, stoppen met groeien en positief worden voor de
senescence indicator.
Nieuw inzicht
Op basis van deze resultaten concluderen de onderzoekers dat
senescence voorkómt dat moedervlekken uitgroeien tot melanomen.
Frappant is dat in hetzelfde nummer van Nature onderzoeksresultaten
verschijnen van drie andere, onafhankelijke onderzoeksgroepen uit
Duitsland, Spanje en de Verenigde Staten die, zij het via een andere
weg, tot dezelfde conclusie komen als NKI-AVL-onderzoeker Peeper.
"De bevindingen leren ons dat lichaamscellen zich zelf kunnen
beschermen tegen ongelimiteerde groei. Hiermee is ons inzicht in het
ontstaan van kanker een stap vergroot. Dit onderzoek heeft echter niet
direct klinische relevantie voor melanoompatiënten", aldus Peeper.
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft
financieel bijgedragen aan dit onderzoek.
..............................
Meer informatie bij:
* dr. Daniel Peeper
* t: +31(0)20 512 2002
* of Het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek
Ziekenhuisafdeling, PR & Voorlichting
* t: +31(0)20 512 6284
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek