Nederlands Kanker Instituut
Onderzoek NKI: Cellen beschikken over verdedigingsmechanisme tegen kanker
Amsterdam, 4 augustus 2005 - Cellen beschikken over een verdedigingsmechanisme om ons lichaam te beschermen tegen het ontstaan van kanker. Dat concluderen wetenschappers van Het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in het gezaghebbende Britse vaktijdschrift Nature van donderdag 4 augustus. Het blijkt dat dit beschermingsmechanisme met name het goedaardige gedrag van moedervlekken verklaart.
Lichaamscellen kunnen door allerlei oorzaken beschadigingen in hun erfelijk materiaal oplopen. Normaal herstelt een reparatiemechanisme deze schade. Maar soms raakt een cel zo onherstelbaar beschadigd dat dit een aanzet kan zijn tot het ontstaan van kanker. Bijvoorbeeld wanneer een oncogen, een gen dat de groei van cellen stimuleert, geactiveerd wordt. Aanvankelijk dacht men dat dit onherroepelijk leidt tot ongeremde groei en dus tot de vorming van een tumor.
Permanente groeistop
Uit recent onderzoek met celkweken was al gebleken dat wanneer een oncogen actief wordt dit veelal leidt tot een groeistop in plaats van groeistimulatie. Hierbij worden zogeheten tumorsuppressor-genen aangeschakeld die als noodrem fungeren. In reactie op oncogen-activatie stopt de cel dus permanent met delen: hij ondergaat senescence. Maar, wetenschappers vragen zich al lang af of dit beschermingsmechanisme alleen in het laboratorium optreedt of ook bij mensen.
De onderzoekers Chrysiis Michaloglou en Liesbeth Vredeveld en projectleiders dr. Daniel Peeper (allen NKI-AVL) en prof. Wolter Mooi (VUMC) hebben voor het eerst aanwijzingen gevonden dat senescence ook een rol speelt in ons lichaam. Daartoe bestudeerden zij moedervlekken, concentraties van pigmentcellen in de huid. Van moedervlekken is bekend dat ze, ondanks hun kenmerkende beschadiging aan het oncogen BRAF, decennia lang in een stabiele, niet-groeiende staat verkeren. Slechts zelden ontwikkelen ze zich tot een melanoom, een agressieve vorm van huidkanker. De wetenschappers onderzochten weefsel van moedervlekken op de activiteit van SA-ß-Galactosidase, een kenmerkende indicator voor senescence. Verrassend genoeg bleken de geteste weefselmonsters in alle gevallen positief. Bovendien wisten de onderzoekers, in samenwerking met een Amerikaanse onderzoeksgroep, aan te tonen dat ook gekweekte pigmentcellen, na activatie van het BRAF-oncogen, stoppen met groeien en positief worden voor de senescence indicator.
Nieuw inzicht
Op basis van deze resultaten concluderen de onderzoekers dat senescence voorkómt dat moedervlekken uitgroeien tot melanomen. Frappant is dat in hetzelfde nummer van Nature onderzoeksresultaten verschijnen van drie andere, onafhankelijke onderzoeksgroepen uit Duitsland, Spanje en de Verenigde Staten die, zij het via een andere weg, tot dezelfde conclusie komen als NKI-AVL-onderzoeker Peeper.
"De bevindingen leren ons dat lichaamscellen zich zelf kunnen beschermen tegen ongelimiteerde groei. Hiermee is ons inzicht in het ontstaan van kanker een stap vergroot. Dit onderzoek heeft echter niet direct klinische relevantie voor melanoompatiënten", aldus Peeper.
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft financieel bijgedragen aan dit onderzoek.