Van Gogh Museum


Amsterdam, 6 april 2005

De mooiste tekeningen van Van Gogh tijdelijk verenigd in Van Gogh Museum

Aanstaande zomer (van 2 juli t/m 18 september 2005) presenteert het Van Gogh Museum de mooiste tekeningen van Vincent van Gogh (1853-1890). Door middel van een representatief overzicht van ruim 100 topstukken uit zijn omvangrijke getekende oeuvre wil het museum het bijzondere talent van Van Gogh als tekenaar onderstrepen. De werken komen uit openbare en particuliere collecties uit de hele wereld en zijn door hun lichtgevoeligheid zelden of nooit te zien. Zijn beste bladen, waarin hij veelvuldig blijk geeft van zijn vermogen tot artistieke vernieuwing, worden als ware meesterwerken beschouwd. De kunstenaar zelf zag zijn tekeningen regelmatig als volwaardige tegenhangers van zijn schilderijen.

Toen Van Gogh in 1880 besloot om kunstenaar te worden, deed hij dat volgens een eigen leerprogramma. Hij besefte dat tekenen de basis voor het schilderen was en wist dat hij hard moest vechten om zich in zijn nieuwe vak te bekwamen. Een aantal landschapstekeningen uit het landelijke Etten, waar hij zich in de lente van 1881 vestigde, laat de vaardigheid zien die hij voor dat genre zou ontwikkelen.

Begin 1882 vertrok hij naar Den Haag, waar een periode volgde die vooral in het teken stond van het experiment: Van Gogh beproefde daar vele - vooral zwarte - tekenmaterialen en probeerde zich zaken als perspectief en anatomie eigen te maken. De kenmerkende, robuuste tekentrant uit zijn Nederlandse jaren krijgt in 1882 na verloop van tijd vorm. Behalve tekeningen in donkere materialen, ontstaan ook sfeervolle aquarellen die zijn coloristische kwaliteiten tonen.

In december 1883, na een kort verblijf in Drenthe, vestigt Van Gogh zich in Nuenen. Hij tekent en schildert er de wevers in hun schamele omstandigheden. Met een reeks van zeven imposante landschapstekeningen uit maart/april 1884, waarvan er vijf zijn opgenomen in de expositie, krijgt zijn tekenaarschap opzienbarend gestalte. Ze maken duidelijk dat Van Gogh een buitengewone aanleg heeft voor het tekenen met de pen. Omdat de werken commercieel geen succes hebben, richt hij zich in de zomer van 1885 opnieuw op de figuurstudie, wat tot ruim vijftig werken van veelal zwoegende boeren leidde. Hoewel de tekeningen niet meer dan oefeningen waren, is de serie met meesterwerken als de Arenleester en de Houthakker van een uitzonderlijke kwaliteit.

Problemen in Nuenen en een voortdurende behoefte aan meer figuurstudie doen hem in november besluiten naar Antwerpen te vertrekken. Al na drie maanden reist Van Gogh verder, om zich bij zijn broer, de kunsthandelaar Theo van Gogh, in Parijs te vestigen. Zijn tweejarige verblijf aldaar is er vooral op gericht zijn schilderspalet te verhelderen. Pas in 1887 ontstaan er weer ambitieuze tekeningen, waaronder stadsgezichten die laten zien dat Van Gogh poogt zijn nieuwe verworvenheden ook in het tekenen over te brengen. Zijn nieuwe, moderne stijl komt vooral tot uitdrukking in een aantal kleurrijke aquarellen uit de zomer van dat jaar, waarin de invloed van de Japanse kunst duidelijk herkenbaar is.

In februari 1888 verhuist hij naar Arles. De ontdekking van de rietpen luidt er een reeks van zeer geslaagde landschapstekeningen in, die haar culminatie vindt in de zogenaamde tweede Montmajour-serie: zes grootse gezichten op het zinderende Provençaalse landschap. De complete serie is in de tentoonstelling te zien. Van Goghs liefde voor het landelijke leven komt tot uitdrukking in een ander hoogtepunt in de expositie. Vier uitvoeringen van De oogst, een aquarel, schilderij en twee in pen getekende kopieën, illustreren het artistieke proces dat zo kenmerkend is voor zijn werk uit Arles: een heen-en-weer gaan tussen schilderijen en tekeningen waarmee de kunstenaar ritme en samenhang in de compositie in verschillende media kon toetsen. Virtuoze tekeningen van parken en tuinen, stadsgezichten en een aantal portretten completeren het beeld van Van Goghs indrukwekkende productie in het Zuid-Franse stadje.

In Saint-Rémy, waar hij zich in mei 1889 wegens zijn ziekte - een vorm van epilepsie - in een inrichting laat opnemen, maakt Van Gogh relatief weinig tekeningen met werkelijke ambities. De hier ontstane pentekeningen laten zien hoe hij zoekt naar een ritmische, bijna decoratieve stijl. Zijn motieven vindt hij in de oude tuin en in de nabije omgeving van dit voormalige klooster. Ook experimenteert hij met kleur. Een groep penseeltekeningen van de tuin is uitgevoerd in (sterk verdunde) olieverf in felle kleuren en een opmerkelijke, bijna grafische tekentrant. De drie beroemde gezichten op het interieur van de inrichting, eveneens uitgevoerd in olieverf, zijn alle te zien.

In mei 1890, tweeënhalve maand voor zijn dood op 29 juli 1890, vestigt Van Gogh zich in Auvers-sur-Oise. Hier maakt hij tientallen schilderijen, maar het tekenen beperkt zich, met uitzondering van enkele bladen die overwegend in kleur zijn uitgevoerd, vooral tot studies. Om het beeld van Van Gogh als tekenaar breder te presenteren dan alleen in meesterwerken, zal in de tentoonstelling op enkele plaatsen aandacht worden besteed aan andere facetten van diens werk. Zo zullen Van Goghs leerboeken en tekenmaterialen te zien zijn, en zullen studies, schetsen en enkele briefschetsen tonen hoe het artistieke proces zich doorgaans voltrok. Voor het eerst en uitsluitend in Amsterdam zullen de nog vier bewaard gebleven schetsboeken van Van Gogh worden gepresenteerd.

Van Gogh tekenaar. De meesterwerken kwam tot stand in samenwerking met het Metropolitan Museum of Art te New York, waar de selectie van 11 oktober t/m 31 december 2005 wordt getoond. Voor de duur van de tentoonstelling is de toegangsprijs voor volwassenen ¤ 13,50.

Tentoonstellingspublicaties
Bij de tentoonstelling publiceert het Van Gogh Museum (i.s.m. Mercatorfonds, Brussel) Van Gogh tekenaar. De meesterwerken, geschreven door hoofdconservator Sjraar van Heugten, 200 pagina's, 170 kleurenillustraties, verkrijgbaar in paperback in drie talen (Nederlands, Frans, Engels) en te koop in de museumwinkel en via www.vangoghmuseumshop.com. Prijs: ¤ 25. Een gebonden editie is verkrijgbaar in de boekhandel en via www.vangoghmuseumshop.com in het Nederlands (Waanders Uitgevers), Engels (Thames & Hudson), Frans (Mercatorfonds), Duits (Belser Verlag) en Italiaans (Linea d'ombra). Prijs: ¤ 35.

Daarnaast verschijnt de uitgebreide tentoonstellingscatalogus Vincent van Gogh: The Drawings, met bijdragen van Sjraar van Heugten, Colta Ives, Susan Alyson Stein en Marije Vellekoop, Metropolitan Museum of Art/Van Gogh Museum, 400 pagina's, 300 afbeeldingen, alleen in het Engels. Prijs: ¤ 45 (paperback). Distributie van de gebonden editie via Yale University Press. Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met de afdeling Voorlichting van het Van Gogh Museum: +31 (0)20 570 52 92 of e-mailen naar pressoffice@vangoghmuseum.nl.

Heidi Vandamme
Persvoorlichter / Press Officer
Van Gogh Museum
Postbus 75366
1070 AJ Amsterdam
Netherlands

+31 (0)20 5705 292
fax 570 5266
www.vangoghmuseum.nl

Nu te zien / Now on view

Egon Schiele
25.03.05 - 19.06.05

Met live performances en dansvoorstellingen van Marina Abramovic en Dansgroep Krisztina de Châtel With live performances and dance productions by Marina Abramovic and Dansgroep Krisztina de Châtel

Het Van Gogh Museum is elke vrijdagavond geopend tot 22 uur The Van Gogh Museum is open until 10 p.m. every Friday