Ministerie van Algemene Zaken

1-7-2005, NOS, Gesprek met de minister-president, N.2, 18.50 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER DE PRESTATIES EN UITDAGINGEN VAN HET KABINET, OVER LEIDERSCHAP, OVER BESTUURLIJKE VERNIEUWING EN OVER JUBILEUM VAN MINISTER ZALM

SCHILHAM:
De Tweede Kamer is sinds afgelopen nacht met vakantie. Het moet een opluchting voor u zijn dat het reces gehaald is zonder ongeluk.


BALKENENDE:
Nou opluchting, het was wel een lange dag gisteren. Ik geloof dat de Kamer tot half vier heeft vergaderd. Er was ook veel te bespreken. Veel moties die uiteindelijk in stemming moesten worden gebracht. Een aantal belangrijke debatten nog op het eind. Ik ben natuurlijk wel blij dat een aantal dossiers waar zo lang over is gesproken - WAO, de toekomst van de media, tal van andere zaken - tot een goed einde zijn gebracht.

SCHILHAM:
Dat waren roerige tijden en turbulente weken die achter u liggen.


BALKENENDE:
We weten allemaal dat als de zomervakantie er aankomt, dan kunnen de gemoederen wel eens wat verhit raken. Pittige discussies hebben we gehad, daarover geen misverstand. Maar uiteindelijk moet je altijd kijken wat het resultaat is. En het resultaat is goed.

SCHILHAM:
Zijn er momenten geweest dat u twijfelde of dit kabinet de zomer zou halen?


BALKENENDE:
Nou nee.

SCHILHAM:
Door die moeilijke discussies, want die waren pittig.


BALKENENDE:
U heeft gelijk. De discussies waren pittig. Maar ik heb wel steeds gemerkt dat er sprake was van eenheid in het kabinet. Ook vandaag bleek dat trouwens weer. Er stonden ook onderwerpen op de agenda die niet eenvoudig zijn. Op een hele goede is daarover gesproken. En het belangrijkste is natuurlijk toch of de partijen bereid zijn om er samen uit te komen. En dan kun je best wel eens een keer een conflict hebben. Een discussie over de WAO is niet eenvoudig. Je praat ook over toekomstige ontwikkelingen, je praat over het lot van mensen, je praat over de vraag hoe kun je zorgen dat mensen blijven ingeschakeld in het arbeidsproces. En dan kun je niet over één nacht ijs gaan. Dat is ook de afgelopen weken gebeurd. Maar uiteindelijk is het allemaal wel op een goede manier tot een eind gekomen. Er zijn besloten genomen en we kunnen voort.

SCHILHAM:
Maar het knalde nogal tussen de coalitiepartijen in de Kamer hoorden wij van alle kanten.


BALKENENDE:
Ik heb dat ook waargenomen. Nou kennen wij een wat grotere afstand dan in het verleden tussen regering en de fracties.

SCHILHAM:
Heeft u zich daar geen zorgen over gemaakt?


BALKENENDE:
Ik heb me natuurlijk wel steeds met alles bezig gehouden. Ik werd natuurlijk dag in, dag uit op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Het ging niet vanzelf. Sommige onderwerpen waren ook heel moeilijk, maar uiteindelijk is er toch de vraag van: kun je er samen uitkomen? En dan telt uiteindelijk het resultaat. Ik heb natuurlijk ook alle stukken in de kranten gelezen. Dan leek het wel eens: 'nou, het gaat er hard aan toe.' En als fracties eens een keertje wat moeilijkheden maken of er zijn conflicten, dat kan gebeuren. Maar ik vind dat we uiteindelijk het resultaat moeten beoordelen en dat is per saldo positief.

SCHILHAM:
Is er niet zo veel schade aangericht in die verhoudingen tussen de coalitiepartijen dat het lastiger wordt om de kabinetsperiode te voltooien?


BALKENENDE:
Ik ben soms wel eens geamuseerd, dan lees ik ook in kranten van: 'grote conflicten' en 'hoe gaat het met het kabinet?' En dat begrijp ik ook allemaal best. Maar uiteindelijk is het natuurlijk wel zo dat we nu halverwege de rit zijn en dat we met een kleine meerderheid in het parlement toch in staat zijn gebleken om vooruitgang te boeken op tal van terreinen. We hebben bijvoorbeeld gezegd: we moeten een pas op de plaats maken wat betreft inkomensontwikkeling, omdat Nederland vooruit moet. Want wij maken ons zorgen over de banen van mensen. We hebben gezegd: Nederland kent een ander toekomst, met een andere samenstelling van de bevolking, ook met vergrijzing. Dan moet je zorgen dat ook mensen in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg, onderwijs, pensioenvoorzieningen. En dan kun je niet alles bij het oude laten. Ook dat is gelukt, om die discussie voort te brengen. Dit jaar vond ik heel pijnlijk, natuurlijk: de verschrikkelijke moord op Theo van Gogh, en daarna het hele spanningsvolle klimaat. Maar wat is er niet veel gedaan door Nederlanders om te werken aan meer respect in de eigen woonwijk en op de eigen school, of bij de eigen sportvereniging. Dat zijn ook hele hoopgevende signalen.

SCHILHAM:
U heeft als kabinet heel veel hervormingen in de steigers gezet. U bent halverwege de rit. Wat heeft u eigenlijk nog te doen in de resterende twee jaar?


BALKENENDE:
Er zijn natuurlijk besluiten genomen. De wetgeving ten aanzien van de zorgverzekeringswet bijvoorbeeld die moet nu wel worden ingevoerd. De nieuwe WAO, WW, idem. Maar er is nog zat aan te doen in de komende periode. Ik heb bijvoorbeeld gezegd dat wij ernst willen maken met het terugdringen van regels. Want waar ik ook kom, op een school of in een ziekenhuis, of je bezoekt een MKB, dan is toch wel steeds de klacht van: Wij willen onze creativiteit beloond zien. Wij willen zorgen dat we gewoon kunnen handelen. Wij willen niet steeds ingesnoerd worden door regels. Op dat punt zijn we al druk bezig. We hebben gezegd: 25% minder regels voor ondernemers en voor burgers. Daar gaan we de komende tijd ook hard mee door.

SCHILHAM:
U zegt: er is eigenlijk nog genoeg te doen, het is niet zo dat wij nog twee jaar op de winkel gaan passen.


BALKENENDE:
Wat was de agenda van de bevolking in 2002? Wachtlijsten de zorg, we zijn druk bezig om die wachtlijsten terug te dringen. Wachten in de file, we zijn bezig om te werken aan oplossingen voor de problematiek dat mensen te lang moeten stilstaan. We hebben toen ook gezegd dat Nederland veiliger moet worden. Wat hebben we nu niet gedaan de afgelopen tijd om meer instrumenten te krijgen, om te zorgen dat degenen die dit land eigenlijk willen verstieren dat die worden aangepakt. Op al die terreinen hebben we vooruitgang geboekt. En daar gaan we de komende twee jaar mee verder. Het is natuurlijk niet zo dat nu wordt gezegd: u heeft een aantal belangrijke besluiten genomen.

SCHILHAM:
En u bent klaar.


BALKENENDE:
Je bent niet klaar. Natuurlijk niet.

SCHILHAM:
Vond u het al met al toch niet een riskante periode? Je zag de afgelopen tijd dat de spanning wat opliep binnen de coalitie. Straks komen de gemeenteraadsverkiezingen eraan in maart volgend jaar. Dat zal dan dus alleen nog maar erger worden dan.


BALKENENDE:
Ik begrijp ook wel eens dat het perspectief van een journalist anders is dan dat van een politicus. Het is mijn taak als minister-president om te letten op de voortgang van onze agenda, om te zorgen voor eenheid in het kabinet. Want als ik vandaag ook weer zie hoe de gesprekken liepen, dat was een fantastische bespreking.

SCHILHAM:
Maar u komt uiteindelijk onder druk te staan.


BALKENENDE:
Ik vind dat je je niet moet laten leiden door negatieve gevoelens of door wat er zou kunnen gebeuren. Je moet je laten leiden door de belangen van Nederland. Je moet je laten leiden door de agenda die je samen hebt vastgesteld. Omdat je Nederland sterker wilt krijgen. Omdat we vooruitgang moeten boeken. En dat betekent dat je je niet moet laten leiden door angst of door verkiezingen volgend jaar. Nee, je moet datgene doen wat van je wordt verlangd.

SCHILHAM:
Maar u kunt toch niet ontkennen dat dat heel verstorend kan werken zo'n proces van een campagne en verkiezingen tussendoor?


BALKENENDE:
Ik laat me toch niet leiden, en dat geldt denk ik ook voor de mensen in het kabinet, door wat er zou kunnen gebeuren bij een volgende verkiezing. Je laat je leiden door datgene wat nodig is. En dat mag ook van ons worden verwacht. Er moet leiding worden gegeven aan dit land, een stukje leiderschap is gewoon nodig om Nederland sterker te krijgen. Daar zijn we druk mee bezig en dat betekent soms wel eens tegen de stroom ingaan. Dat betekent ook wel eens een keer de kritiek die natuurlijk komt op een goede manier weten te plaatsen. Je moet altijd rekening houden met de belangen van mensen, maar je moet wel vooruitgang boeken. En een politicus die nu alleen maar bezig is met een volgende verkiezing, dat is niet het leiderschap dat we nu nodig hebben in Nederland.

SCHILHAM:
Gaat het leiderschap van uw kabinet leiden tot de invoering van een referendum?


BALKENENDE:
Aan het begin van deze kabinetsperiode zin er geen afspraken gemaakt over het referendum.

SCHILHAM:
En u bent er niet zo'n voorstander van.


BALKENENDE:
We hebben bij het Paasakkoord tegen elkaar gezegd: er zal een onderzoek plaatsvinden naar het referendum en het burgerinitiatief. Daarover hebben we met elkaar ook gesproken. En we hebben een hele vruchtbare bespreking gehad en volgende week verwacht ik dat we die discussie kunnen beëindigen. Ik wou nog niet vooruit gaan lopen op de conclusie die we volgende week gaan trekken.

SCHILHAM:
Nee, maar het is wel een publiek geheim dat er wat problemen ontstonden van de week omdat meneer Pechtold, die verantwoordelijk is voor de invoering van die nieuwe plannen, dat die toch voort wil maken daarmee. En hij heeft het referendum op zijn lijstje staan. Hij ziet CDA-bewindslieden in het kabinet op zijn weg.


BALKENENDE:
Natuurlijk is het zo dat over het referendum verschillend wordt gedacht. D66 en CDA zijn partijen die op dit punt niet hetzelfde denken. Daar hoeven we ook geen geheim van te maken.

SCHILHAM:
Hoe gaat u dat oplossen in het kabinet?


BALKENENDE:
We hebben vandaag een goed gesprek erover gehad van hoe we met die verschillen in opvatting omgaan. En het is mijn vaste overtuiging dat we volgende week conclusies zullen kunnen trekken.

SCHILHAM:
Maar vindt u ook dat Pechtold een beetje hard van stapel liep met al zijn plannen?


BALKENENDE:
Het is goed wanneer bewindslieden ambitie hebben en dat ze vooruitgang willen boeken. Dat heb ik zelf ook. Je wilt vooruitgang boeken omdat je dit werk mag doen juist om zaken in beweging te krijgen. Het gemakkelijkste is om op een gegeven moment tegen de regering te zeggen; laten we het maar vooruit schuiven. Dat is makkelijk beleid, dat doen we dus niet.

SCHILHAM:
Dus Pechtold heeft terecht een grote ambitie getoond door met een hele lijst aan nieuwe plannen te komen?


BALKENENDE:
Minister Pechtold heeft nog eens aangegeven van: wat hebben we afgesproken in het Hoofdlijnenakkoord. En laten we met elkaar proberen die agenda verder te vullen. En het is ook heel goed dat erover wordt gesproken, want natuurlijk is het zo dat we bestuurlijke vernieuwing nodig hebben. Tegelijkertijd moeten we ook tal van andere zaken onder ogen zien. Hoe functioneert de vertegenwoordigende democratie? Wat is de rol van politieke partijen? Ook dat zijn hele belangrijke onderwerpen. We hebben daar vandaag hele goede discussies over dit soort kwesties gehad.

SCHILHAM:
Maar u lost dat de komende week op, dus we weten volgende week vrijdag of Nederland nu een referendum krijgt of niet.


BALKENENDE:
Ik ga nu nog niet vooruitlopen op de uitkomst. We hebben vandaag op een hele goede manier over deze onderwerpen gesproken.

SCHILHAM:
U heeft, tot slot, in de ministerraad een taart aangesneden voor collega Zalm, omdat hij tien jaar minister van Financiën is. Dat is een enorm lange tijd.


BALKENENDE:
Ja, dat is een hele tijd. We hebben ervoor gezorgd dat er een taart was me tien kaarsjes. Die mocht de minister dan uitblazen. Het is inderdaad zo dat als je tien jaar minister van Financiën bent, dat het een grote verantwoordelijkheid is. Dat heeft de minister dan ook goed gedaan. Een echte collega. En wat dat betreft was het een beetje feest vanmorgen bij de ministerraad.

SCHILHAM:
Ziet u zichzelf voor u dat u tien jaar het vak zou uitoefenen wat u nu heeft?


BALKENENDE:
Dat zal de kiezer bepalen.

SCHILHAM:
Maar kunt u zich daar iets bij voorstellen?


BALKENENDE:
Ik kan me voorstellen dat je langere tijd met een functie bezig bent. Dat heb ik in het verleden ook gedaan. Ik ben geruime tijd hoogleraar geweest, ik heb lange tijd gewerkt bij een wetenschappelijk bureau van een politieke partij. En ik heb een hele tijd in de gemeenteraad gezeten. Dus ik ben al gewend aan het lang zitten. Maar goed, dat is afhankelijk van wat de kiezers willen.

SCHILHAM:
Als het aan u ligt, maakt u dit karwei ook in een volgende kabinetsperiode af?


BALKENENDE:
Het werk vind ik fascinerend om te doen. Het is lang niet altijd gemakkelijk, geen misverstand. Het kost een hoop tijd en gaat ten koste van je gezin wel eens. Maar tegelijkertijd is het heel mooi om met de toekomst van je land bezig te zijn. Zo voel ik het en zo zit ik ook in mijn vel. (Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GB)

vrijdag 1 juli 2005