Persbericht
28 juni 2005, nr. 051
Miljoenen voor onderzoek naar misleiden malariamuggen met geur
Een internationaal team van onderzoekers zal zich de komende vijf jaar
richten op onderzoek naar de ontwikkeling van methoden om
malariamuggen met geuren te misleiden. Op de manier kan het aantal
gevallen van malaria in tropisch Afrika sterk dalen. Wetenschappers
van Wageningen Universiteit werken daarbij samen met collega's uit de
Verenigde Staten, Tanzania en Gambia, onder leiding van onderzoekers
van de Amerikaanse Vanderbilt Universiteit en ontvangen daarvoor 8,5
miljoen dollar (ca. zeven miljoen euro) van de Amerikaanse Foundation
for the National Institutes of Health (FNIH) en de Bill and Melinda
Gates Foundation.
Het gehele onderzoeksteam bestaat uit onderzoekers van de Vanderbilt
University (Nashville Tennessee), Yale University (New Haven,
Connecticut), Wageningen Universiteit, het Ifakara Health Research and
Development Centre in Tanzania en de Medical Research Council
Laboratories in Gambia. Hun onderzoek heeft tot doel de populatie van
muggen die malaria overbrengen te reduceren door het opzetten van
geurvallen en het gebruik van effectieve afstotende middelen die de
muggen weghouden van mensen. Op deze wijze hopen ze dat het risico van
het overbrengen van malaria aanzienlijk kan worden teruggebracht.
Om een geschikte gastheer (de mens) te vinden gaan de vrouwtjes van
malariamuggen af op geuren die zij met hun antennes opvangen. Zij
herkennen de geur van de gastheer, bij wie zij bloed zuigen dat ze
nodig hebben voor de productie van eitjes. Tijdens de bloedmaaltijd
kunnen malariaparasieten vanuit de mug het menselijk lichaam
binnenkomen. Een klein percentage van de malariamuggen is met de
Plasmodium parasiet besmet. Deze parasieten zijn verantwoordelijk voor
de ziekte malaria. Wanneer een besmet persoon, na een incubatietijd
van tien tot veertien dagen, vervolgens weer door een mug wordt
gestoken verspreidt de malariaparasiet zich verder onder de
muggenpopulatie. Daardoor neemt de besmettingskans voor andere mensen
toe. Het aantal gevallen van malaria bedraagt wereldwijd tussen de 300
en 660 miljoen per jaar, en is daarmee de belangrijkste
levensbedreigende ziekte ter wereld, die jaarlijks ruim een miljoen
dodelijke slachtoffers maakt.
Geurige insectenval
De malariamug Anopheles gambiae komt af op een complex van
mensengeuren om de gastheer te vinden. Het onderzoeksteam aan
Vanderbilt University (Nashville, Tennessee) en Yale University (New
Haven, Connecticut) in de Verenigde Staten richt zich op het
ontwikkelen van geurstoffen waarvoor de antennes van de mug erg
gevoelig zijn. Dit team zal aantrekkelijke, afstotende of verwarring
veroorzakende geurstoffen identificeren en testen. Daarna bekijken aan
Wageningen Universiteit de onderzoekers Willem Takken en Bart Knols
het effect van de meest interessante geurstoffen, afkomstig uit het
Amerikaanse onderzoek, op het gedrag van de muggen. De stoffen die de
sterkste reacties geven (aantrekking, afstoting of desoriëntatie)
worden vervolgens in Ifakara, Tanzania, in een nagebootste natuurlijke
situatie getest. De daaruit volgende ideale mengsels van geurstoffen
vinden hun weg naar Afrikaanse dorpen die aan een grootschaliger
praktijktoets van het project meewerken. In deze dorpen, in de Gambia
en Tanzania, zijn de geografische condities tegengesteld zodat er
verschillende soorten muggen voorkomen. Daardoor zouden de uitkomsten
van het onderzoek toepasbaar kunnen zijn op het grootste deel van
tropisch Afrika. Als de experimenten gunstig uitvallen kunnen in
Afrika dorpen en woningen straks extra beschermd worden door afwerende
en verwarring veroorzakende geurstoffen waardoor de mensen minder
worden gestoken, terwijl buiten de dorpen insectenvallen met
aanlokkende geurstoffen worden opgesteld die de muggen niet kunnen
weerstaan. Het uiteindelijke doel is de overdracht van malaria te
verkleinen door het gebruiken van geurmaatregelen.
De uiteindelijke resultaten kunnen ook tegen andere
ziekteoverbrengende muggen worden ingezet, zoals de mug Aedes aegypti
die knokkelkoorts (dengue) verspreidt en tegen Culex pipiens, drager
van het West-Nijlvirus.
Eerder deze maand kwam de onderzoeksgroep Entomologie van Wageningen
Universiteit in het nieuws met het onderzoek naar een biologische
methode om malariamuggen te bestrijden. Die methode bestaat uit het
ernstig verzwakken van de muggen via een schimmel, nog voorde muggen
een mens met malariaparasieten kunnen infecteren. Het Wageningse team
werkt aan verschillende methoden voor de bestrijding van de
malariamug, die in de toekomst samen kunnen worden ingezet in een
alomvattende strijd tegen deze dodelijke ziekte.
Wageningen Universiteit