* 24-06-05:
Openbaarmaking controlegegevens Voedsel en Waren Autoriteit
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
ons kenmerk: TRCJZ/2005/1911
datum: 23-06-2005
onderwerp: Openbaarmaking controlegegevens Voedsel en Waren Autoriteit
(TRC/2005/3581)
Geachte Voorzitter,
In deze brief informeren wij u over de voortgang van het onderzoek met
betrekking tot de openbaarmaking van controlegegevens van de Voedsel en
Waren Autoriteit en de bevindingen die hierbij tot dusver naar voren zijn
gekomen. Tevens geven wij aan welke verdere stappen wij de komende tijd
voornemens zijn te doen. Het betreft hier het onderzoek naar actieve
openbaarmaking van VWA-controlegegevens. Dit laat onverlet dat het
bedrijfsleven vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid zelf kan overgaan tot
het actief openbaar maken van de eigen controlegegevens.
1. Doelen voor openbaarmaking
Met de openbaarmaking van controlegegevens van de VWA heeft de overheid
twee doelen voor ogen:
* het bieden van transparantie aan partijen - inclusief de consument -
binnen de (voedsel)productieketen, zodat zij hierop hun keuze kunnen baseren;
* het verhogen van het nalevingsniveau.
Het scheppen van transparantie, waardoor de burger in sterkere mate vanuit
zijn eigen verantwoordelijkheid keuzes kan maken, is een belangrijk
onderdeel van het Programma Andere Overheid.
Transparantie wordt bovendien in toenemende mate gezien als een pijler van
de toezichtfunctie. Met betrekking tot dit tweede doel wordt in het traject
aandacht besteed aan de mogelijkheden en onmogelijkheden om openbaarmaking
gericht in te zetten om in specifieke situaties naleving te stimuleren.
2. Soorten van openbaarmaking
Openbaarmaking van VWA-gegevens is op verschillende niveaus mogelijk. Zo is
ervoor gekozen om vanaf 1 september 2004 met naam en toenaam alle openbare
recall-gegevens op de VWA-site te publiceren. Op de website van de VWA is
nu een overzicht te vinden van een kleine 40 terughaalacties van de meest
uiteenlopende producten met risico's voor de consument.
Van de verschillende gegevens die in het bezit zijn van de VWA zijn ook de
bevindingen uit controles openbaar beschikbaar op de website. Voor de meest
uiteenlopende controles is na te gaan hoeveel ondernemingen gecontroleerd
zijn en op welke aspecten goede en slechte resultaten gevonden zijn.
Als meest vergaande vorm van openbaarmaking wordt nu bezien hoe de
bevindingen uit controles van de VWA ook met naam en toenaam openbaar
kunnen worden gemaakt. Op dit moment wordt daartoe met betrekking tot een
aantal cases een krachtenveldanalyse verricht. Eind 2005 zal er een
algemeen kader liggen ten behoeve van openbaarmaking van VWA-gegevens.
Openbaarmaking van bevindingen uit controles is voor LNV, VWS en VWA een
belangrijke stap die op zorgvuldige wijze dient te worden genomen.
Zorgvuldigheid is bijvoorbeeld belangrijk omdat de informatie
privacygevoelig kan zijn. Daarom zijn goede juridische waarborgen een
essentiële voorwaarde.
3. Juridische zorgvuldigheid
Op het actief openbaar maken van controlegegevens is een uitgebreid en
complex juridisch kader van toepassing. Er gelden verschillende normen op
Europees en nationaal niveau die enerzijds tot openbaarmaking van gegevens
noodzaken, maar anderzijds ook beperkingen op de openbaarmaking aanbrengen.
Welk samenstel van verplichtingen en beperkingen van toepassing is, kan per
geval verschillen. Daarbij kunnen onder meer de aard en de hoeveelheid van
de te publiceren gegevens alsmede het moment van publicatie een rol spelen.
Of een wettelijke grondslag zal dienen te worden gecreëerd of aangepast,
hangt daarmee sterk af van de manier waarop openbaarmaking plaatsvindt.
Het onderzoek richt zich er - wat de juridische aspecten betreft - met name
op in hoeverre deze grenzen, uitzonderingen en voorwaarden nadere
regelgeving noodzakelijk maken. Of dit laatste al dan niet nodig is, is een
vraag die mede aan de hand van de situatie per case dient te worden
beantwoord. Wij zijn bereid voorstellen voor aanvullende regelgeving te
doen, indien en voorzover uit het onderzoek blijkt dat dit noodzakelijk is
voor het openbaar maken van controlegegevens tot op individueel niveau.
4. Cases
Een werkgroep van LNV, VWS en VWA onderzoekt op dit moment aan de hand van
vier cases in hoeverre en onder welke voorwaarden controlegegevens met
betrekking tot individuele bedrijven openbaar kunnen worden gemaakt. Een
belangrijk aandachtspunt bestaat uit de effecten die openbaarmaking met
zich mee kan brengen. Het gaat om de volgende vier cases.
* Residuen van bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit:
EU-regelgeving verplicht de lidstaten om op de aanwezigheid van residuen te
controleren. In Nederland geeft de VWA uitvoering aan deze verplichting.
* HACCP in slachthuizen: HACCP legt systeemeisen op voor hygiëne aan
onder meer slachterijen. Hierop wordt door de VWA gecontroleerd.
* Leeftijdscontroles drank in de horeca: In de Drank- en Horecawet zijn
grenzen vastgelegd voor het verstrekken van zwak alcoholhoudende dranken en
sterke drank aan jongeren. Ondernemers kunnen door openbaarmaking van
gegevens mogelijk beter worden aangesproken op het naleven van deze
leeftijdsgrenzen.
* Signaleringsonderzoek transvetzuren: Signaleringsonderzoek dient om
een inspectie-onderzoek vorm te geven. In deze casus wordt nagegaan in
hoeverre controlegegevens over het gebruik van transvetzuren in de horeca
openbaar kunnen worden gemaakt.
Bovenstaande cases bestrijken zoveel mogelijk de verschillende terreinen
van de VWA en lopen qua aard sterk uiteen. Per case zal daarom worden
besloten of en onder welke voorwaarden deze geschikt is voor openbaarmaking
van controlegegevens tot op individueel bedrijfsniveau.
5. Inhoudelijke bouwstenen voor systeem van openbaarmaking individuele
controlegegevens
De inzet van de overheid is dat openbaarmaking van controlegegevens op
termijn uitvoeringspraktijk wordt van de VWA.
In het buitenland is er eveneens een groeiende tendens richting
transparantie en openbaarmaking van controlegegevens. Binnen de EU wordt
openbaarmaking van controlegegevens in toenemende mate onderdeel van het
juridisch kader. In Nederland en in sommige andere EU-lidstaten zijn al
concrete voorbeelden te vinden van openbaarmaking. Deze ervaringen zijn
betrokken in het onderzoek.
Het onderzoek heeft een aantal algemene bouwstenen opgeleverd voor een
zorgvuldige openbaarmaking:
* Het is wenselijk dat controles op zo uniform mogelijke wijze worden
uitgevoerd als voorwaarde voor een eerlijk systeem en als voorwaarde voor
een verantwoorde keuze door de verschillende ketenpartijen (inclusief de
consument).
* Uitgangspunt is dat gegevens openbaar worden gemaakt ongeacht of ze
positief of negatief uitvallen voor de betrokken onderneming. Dit geeft de
beste mogelijkheden voor partijen in de keten (inclusief de consument) om
een verantwoorde keuze te maken.
* Om de gebruikers (zeker de consumenten) te kunnen laten kiezen moet
de informatie eenduidig, begrijpelijk en toegankelijk worden gepresenteerd.
Hoe deze toegankelijkheid het beste bereikt wordt is een vraag die verderop
in het traject beantwoord zal worden. Zo kunnen consumenten en andere
ketenpartijen gebaat zijn bij een samenvattend eindoordeel van de
aangetroffen situatie.
* Het is wenselijk om van de betrokken ondernemingen de verschillende
controles openbaar te maken die hier in de loop der tijd zijn uitgevoerd.
Een verloop in de tijd geeft meer inzicht dan een momentopname die een
controle onvermijdelijk altijd zal zijn.
* Meestal doen zich op het niveau van een onderneming meerdere
(soorten) risico's voor. Deze risico's moeten door de ondernemer worden
afgedekt. De VWA controleert hierop. De controles kunnen op productniveau
plaatsvinden of op systeemniveau. Uitgangspunt voor het algemeen kader voor
openbaarmaking zal zijn dat de controleresultaten zoveel mogelijk op het
niveau van een onderneming, en dus niet op het niveau van elk risico,
openbaar gemaakt zullen worden.
* Ondernemingen moeten in de gelegenheid worden gesteld om de eigen
zienswijze te geven op de te publiceren controleresultaten.
* Voorkomen moet worden dat onjuiste conclusies worden verbonden en
mogelijke risico's worden gezien waar deze niet aanwezig zijn. Hiervoor zal
in de presentatie van gegevens uitdrukkelijke aandacht nodig zijn. In ieder
geval staat al vast dat er naast de uitkomsten van controles tevens op
hoofdlijnen context-informatie wordt geboden over hoe de controles door de
VWA worden uitgevoerd en welk maatregelenbeleid de VWA hanteert.
* De openbaarmaking dient in verhouding te staan tot het doel dat ermee
wordt nagestreefd (proportionaliteit).
Op een aantal terreinen heeft het onderzoek nog geen keuze opgeleverd. Zo
zal een keuze moeten worden gemaakt of alle controlegegevens (de
aangetroffen situatie, het voldoen aan systeemeisen, laboratoriumuitslagen,
eventueel opgelegde sancties et cetera) of een specifieke selectie daaruit
zal worden gepresenteerd. Daarnaast is de vorm waarin de gegevens worden
gepresenteerd in belangrijke mate bepalend voor de toegankelijkheid ervan.
In het algemeen kader voor openbaarmaking zal een antwoord worden gegeven
op deze vragen.
6. Verdere procedure
Na de zomer wordt het onderzoek vervolgd op basis van de benoemde
bouwstenen. Hiervoor zullen gesprekken plaatsvinden met de belanghebbende
partijen. Tevens zal het onderzoek van het juridisch kader worden afgerond.
In dit proces zal ook oog zijn voor de effecten van openbaarmaking.
Eind 2005 is er een algemeen kader ontwikkeld ten behoeve van
openbaarmaking van VWA-gegevens. Vanuit dit kader zal er voor de vier
onderzochte cases een beslissing worden genomen over de openbaarmaking. Op
het moment van deze beslissing zijn de betrokken belanghebbende partijen
geraadpleegd en is duidelijk of en zo ja welke aanvullende regelgeving
nodig is. Hierover zult u begin 2006 opnieuw worden geïnformeerd.
De minister van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit,
dr. C.P. Veerman
De minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
drs. J.F. Hoogervorst
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit