Karimi over herdenking val Srebrenica
22 juni 2005
Tien jaar na de val van Srebrenica organiseert de Tweede Kamer een
herdenking en een fototentoonstelling. Farah Karimi nam daarvoor het
initiatief en hield daarbij deze toespraak.
Herdenking 10 jaar val Srebrenica
"Schoonheid is hier ver te zoeken. De naam Srebrenica heeft een aura,
de klank van onvatbaar drama, en daarom zoeken mijn ogen onwillekeurig
naar een tegenwicht, iets dat misschien de poëzie van het verzet of de
onverwoestbaarheid van het geloof in de goede afloop heeft
vastgehouden. Iets dat aangenaam is om naar te kijken, tenminste, al
is het maar voor even. Maar de kleuren op het door de internationale
gemeenschap geschonken speelplaatsje zijn verbleekt, en over de
imposante berghellingen sluipen wolven en slechte herinneringen. Een
kunstparkiet in een vogelkooi schommelt ondersteboven aan zijn steel.
Srebrenica is een gemutileerd fabrieksstadje, meer niet, onaanzienlijk
en alledaags zoals veel plaatsen waar mensen iets hebben gedaan wat de
verbeelding tart.
De enige mooie plek is het kerkhof. Het ligt in het aangrenzende dorp
Potocari, precies op de plek waar op die schroeiende zomerdag in 1995
de mannen van de vrouwen en kinderen werden gescheiden."
Zo beschreef Chris Keulemans Srebrenica in zijn reisverslag van vorig
jaar.
Welkom dames & heren bij deze bijzondere bijeenkomst. Ieder jaar wordt
de val van Srebrenica herdacht. Natuurlijk in Srebrenica zelf, maar
ook hier in Den Haag en in tal van andere steden in de wereld. De
herdenking dit jaar is speciaal.
Wat niemand voor mogelijk hield, oorlog op het Europese continent,
gebeurde toch. Ruim tien jaar geleden woedde er een oorlog in het
voormalige Joegoslavië. Er zijn vele gruwelijke misdaden gepleegd in
de verschillende oorlogen in de regio. Het trieste dieptepunt is wel
de massamoord op de mannen en jongens van Srebrenica, nu tien jaar
geleden. Voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog was de wereld
getuige van een massamoord in Europa. Een gruweldaad die de
internationale gemeenschap niet wist te voorkomen. Ook de aanwezigheid
van Nederlandse troepen veranderde er niets aan.
Ik begon mijn verhaal met een beschrijving van Srebrenica. Een plaats
die wordt geassocieerd met triestheid en ellende. Vandaag de dag is er
in Srebrenica nog steeds te weinig perspectief, te weinig hoop. Dat
maakt het helen van de wonden alleen maar moeilijker. Verschillende
elementen spelen daarbij een rol. Ik wil 4 dringende problemen noemen
die moeten worden opgelost:
1. De erkenning. Nog steeds wordt het drama nog niet door alle
partijen erkend. De ministerraad van Servië en Montenegro veroordeelde
de moord op de Bosnische moslims onlangs. Die moedige stap heeft geen
navolging gehad in het Servische Parlement. Servische
ultranationalisten wisten het parlement ervan te weerhouden een
soortgelijke veroordeling uit te spreken. Terwijl onlangs een video
verscheen waarop een moordpartij is vastgelegd. Die video opende de
ogen een beetje. Op straat in Servië spreekt men schande van de
moordpartij. Laten we hopen dat dit het begin is van een proces waarin
de Servische bevolking haar eigen geschiedenis onder ogen kan zien. De
erkenning van de gruweldaden is van groot belang om met het verleden
in het reine te komen. Voor nabestaanden én verantwoordelijken. Zonder
erkenning geen rust.
2. Straffeloosheid. Nog steeds lopen de hoofdverantwoordelijken van de
massamoord vrij rond. Karadzic en Mladic zijn nog steeds niet gepakt.
Dit zijn oorlogsmisdadigers die niet zelden als volkshelden worden
vereerd. Zij zijn de hoofdschuldigen en zij mogen hun rechtvaardige
straf niet ontlopen. Zolang de straffeloosheid voortduurt, kennen de
slachtoffers geen rust.
3. De trage identificatie. Tien jaar na dato wachten vele nabestaanden
nog steeds op duidelijkheid over het lot van hun dierbaren. Hun
ouders, kinderen en geliefden zijn nog `vermist'. Het is onduidelijk
waar zij zich bevinden. Dat is een metafoor voor een gruwelijke dood.
Het leed gaat tot op de dag van vandaag door. Het leed gaat tot op de
dag van vandaag door. Gisteren hoorde ik dat er een nieuw massagraf
gevonden was met meer dan 240 lijken. Het was al het derde massagraf
deze maand.
De autoriteiten zouden zich moeten inspannen voor een snellere
identificatie. Een geïdentificeerd lichaam, even concreet als luguber,
helpt de nabestaanden vooruit. Moet de internationale gemeenschap,
moet Nederland zich hier niet actiever voor inzetten? Identificatie is
kostbaar en tijdrovend. Maar Nederland heeft de expertise. Die is
laatst nog ingezet bij de nasleep van de Tsunami. Zonder lichaam is
het moeilijk om het verlies te verwerken. Zonder duidelijkheid geen
rust.
4. De vluchtelingen. De gevluchte moslimbewoners keren maar
mondjesmaat terug naar Srebrenica. De meesten durven nog niet terug en
verblijven nog steeds in vluchtelingenkampen in de heuvels rondom
Tuzla. Ze houden zich in leven door bijvoorbeeld steenkool te
verzamelen. De autoriteiten doen weinig om hen te laten terugkeren. Er
is bijna geen werk en de veiligheid is niet gegarandeerd. Verreweg de
meeste vluchtelingen zijn vrouw. Hun mannen en zonen zijn in 1995
vermoord. Zij willen wel terug maar durven vaak niet. Maar zonder huis
hebben zij geen rust.
En ook hier weer de vraag: wordt er wel genoeg gedaan? Kan er niet een
schepje bovenop? We mogen niet verzuimen te helpen omdat we bang zijn
daarmee de schuld op ons te nemen. Die tijd is geweest. De
overlevenden willen vooruit. Daarvoor is actievere steun bij de
terugkeer nodig. En meer daadkracht in Srebrenica zelf. Zodat huizen
en scholen weer worden opgebouwd. Zodat er weer een middenstand
ontstaat, de industrie weer wat opkrabbelt en de boeren weer kunnen
oogsten.
Dames en heren, Srebrenica blijft voor altijd een onlosmakelijk deel
van onze geschiedenis. Het eigen onderzoek van de Kamer
(enquêtecommissie Bakker) stelde vast dat er sprake was van
internationaal en nationaal falen. De commissie stelde ook dat de
soldaten van Dutchbat naar eer en geweten hebben gehandeld in extreme
omstandigheden waarbij de internationale gemeenschap het liet afweten.
Op 16 april 2002 nam Nederland haar verantwoordelijkheid. Oud-premier
Kok leest een verklaring voor waarin hij het volgende zegt: "De val
van de enclave Srebrenica en de moordpartijen die daarop volgden,
vormen een dramatische gebeurtenis in de wereldgeschiedenis, in de
geschiedenis van de Balkan en in onze nationale geschiedenis. In de
allereerste plaats voor de vele slachtoffers en hun nabestaanden en
het onbeschrijfelijke leed dat zovelen heeft getroffen. Hun trauma's
en de pijn van het gemis van dierbaren zullen nog lang, heel lang in
alle scherpte voelbaar blijven. Het zijn zwarte bladzijden in een boek
dat in zekere zin nooit dichtgaat."
De Tweede Kamer is zich ook bewust van haar rol. Daarom willen wij ook
herdenken. Deze gebeurtenis heeft zo dichtbij en relatief kort geleden
plaatsgevonden. Dat mogen wij niet vergeten. Dat is ook
herdenken...niet vergeten. Door te herdenken wordt je keer op keer
geconfronteerd met vragen. Vragen die keer op keer gesteld moeten
blijven worden. Hoe pijnlijk ook. Zodat de internationale gemeenschap
de volgende keer wel ingrijpt.
Voor de slachtoffers in Srebrenica is dat te laat. Maar Srebrenica
laat Nederland niet los, en Nederland mag Srebrenica niet los laten.
Tarik Samarah heeft het drama in Srebrenica op indringende wijze
vastgelegd. Toch laten die foto's slechts een fractie zien van het
aangedane leed. Meer dan 8000 mannen en jongens zijn in een paar dagen
vermoord. Dat gaat nog steeds elk voorstellingsvermogen te boven. Ik
vraag u om enkele ogenblikken stilte voor hen ...
Farah Karimi
«
GroenLinks