De Nederlandse Bank


Speech directeur Brouwer 'Een efficiënte Europese betaalruimte - een uitdaging voor banken en een must voor consument en ondernemer'

Speech
Datum20/06/2005

LocatieSeminar over Single Euro Payments Area (SEPA) SprekerDrs J. Brouwer, directeur van de Nederlandsche Bank

Op maandag 20 juni heeft een seminar plaatsgevonden over de Single Euro Payments Area (SEPA). Dit seminar, in het kader van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer, werd georganiseerd door DNB in samenwerking met de NVB. SEPA behelst een 'betaalruimte', waarin eurobetalingen overal binnen Europa op vergelijkbare wijze kunnen worden verricht, binnen en buiten landsgrenzen. Het seminar had tot doel van gedachten te wisselen met de stakeholders over de vormgeving van SEPA en de gevolgen daarvan voor de consument en ondernemer. Sprekers waren: de heren Hartsink (voorzitter European Payments Council), Oomen (lid European Payments Council), Goedhart (Consumentenbond) alsook Brouwer, die tevens dagvoorzitter was.

Wie wil niet ´overal´ betalingen kunnen doen en ontvangen zoals ´thuis´? Ik ben ervan overtuigd dat Nederland gebaat is bij de totstandkoming van een Single Euro Payments Area.

SEPA zorgt namelijk voor een verdere verdieping van de Europese interne markt en voor verdere economische eenwording en samenwerking, ín de EU, maar ook daarbuíten, zoals in Liechtenstein, IJsland, Noorwegen en Zwitserland. In deze landen worden eurobetalingen op dezelfde manier behandeld als in de EU, zodat ook de inwoners van deze landen baat zullen hebben bij de realisatie van SEPA. Kortom: SEPA moet er voor zorgen dat er een efficiënte Europese betaalruimte ontstaat.

De komende 15 minuten zal ik een drietal onderwerpen met u bespreken, te weten:
* Hoe moet SEPA eruit komen te zien en wat is de rol van DNB daarin?
* Wat zijn de voordelen van SEPA?

* Hoe komen we tot SEPA?
Ik begin met de visie van DNB

1. Over hoe SEPA eruit moet komen te zien en wat de rol van DNB hierin is. Zojuist heeft u vernomen wat de European Payments Council is en wat zij doet. Aanleiding tot de oprichting van de EPC was de Europese Verordening voor Grensoverschrijdend Betalingsverkeer, de Verordening waardoor geld opnemen in het buitenland en grensoverschrijdend betalen nu tegen binnenlandse tarieven plaatsvindt. De banken zijn door deze Verordening in beweging gekomen.

Al was deze prikkel van voormalig Europees commissaris Bolkestein nodig om de banken in beweging te brengen, het is een goede zaak dat het juist de banken zélf zijn die de EPC hebben opgericht met als doel te komen tot de Single Euro Payments Area. De banken weten immers als geen ander hoe de markt op een efficiënte manier kan worden ingericht. SEPA is daarmee allereerst een project van de Europese banken. Dit betekent echter niet dat u als eindgebruikers geen rol hebt in de totstandbrenging van SEPA. Maar hier kom ik nog op terug.

U heeft het zojuist van Gerard Hartsink gehoord: om een Europese Betaalruimte te realiseren, hebben de banken zich ten doel gesteld om een aantal pan-Europese ´betaalproducten´ of ´product schemes´, zoals de pan-Europese overboeking en machtiging, te ontwikkelen. Daarbij streven zij naar een Europese betaalmarkt waar het voor de consument en de ondernemer mogelijk is om betalingen in euro binnen en over landsgrenzen onder dezelfde condities te kunnen uitvoeren als nu in het binnenland. Als DNB onderschrijven wij dit doel volledig. Als gebruiker van betaalproducten of -diensten wilt u immers gewoon op een eenvoudige manier in heel Europa uw euro´s kunnen betalen en ontvangen. Bij de kledingzaak in Nederland, maar ook in de supermarkt in Spanje. De centrale banken in Europa verwachten dan ook van de banken dat zij de pan-Europese producten daadwerkelijk begin 2008 beschikbaar hebben voor u, de Europese gebruiker.

Wat DNB betreft is het uitgangspunt voor de pan-Europese producten dat de ambitie moet zijn dat deze minimaal even goed zijn als ´de beste´ nu bestaande nationale producten. Dat betekent mijns inziens dat ze net zo veilig en efficiënt moeten zijn als de huidige Nederlandse producten, met een vergelijkbare kostenstructuur. Voorwaarde om dit te kunnen bereiken, is dan wel dat er voldoende volume zal moeten zijn. Dit alles is immers nodig om een product succesvol te laten zijn. U wilt er niet op achteruitgaan als u overstapt op nieuwe producten. Wij verwachten van de nationale banksectoren dat zij dit jaar aangeven hoe de invoering van SEPA wordt ingevuld voor de respectievelijke landen.

DNB heeft, afgezien van de settlement in haar boeken, nooit een rol als operator in het girale retailbetalingsverkeer gezocht. Dit in tegenstelling tot een aantal andere centrale banken. Als centrale bank heeft DNB echter wel als wettelijke taak om de goede werking van het betalingsverkeer te bevorderen. Het is daarom dat wij het nastreven en bevorderen van efficiency en veiligheid belangrijk vinden.

Daarom ook spelen wij vandaag een rol in het faciliteren en bevorderen van de dialoog tussen alle belanghebbenden bij SEPA. Want hoewel DNB SEPA allereerst als een project van de banken ziet, is zij ook van mening dat SEPA een project is waarbij overige stakeholders zoals u, gebruikers in vele vormen, maar ook bijvoorbeeld de clearing houses, nauw moeten worden betrokken. Daarbij zult ú eveneens dienen mee te werken aan het succes van SEPA, namelijk door het gebruik van de nieuwe producten en het doen van de hiertoe benodigde aanpassingen. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan het gebruiken van rekeningnummers volgens de internationale norm.

SEPA betekent immers niet alleen grensoverschrijdend betalen. SEPA betekent ook dat de gebruikers van pan-Europese betaalproducten deze vanaf 2008 voor nationale betalingen kunnen gebruiken. Zullen de ´oude´ en ´nieuwe´ producten aan het begin náást elkaar bestaan, om succesvol te worden en te voldoen aan de eerder genoemde ambitie en doelstelling van de banken - de nieuwe producten minimaal even ´goed´ als nu- dan zal volume gecreëerd moeten worden en zullen na een paar jaar de oude producten volledig moeten zijn vervangen door de pan-Europese producten. Dit is de zogeheten ´voorkant´ van SEPA, de kant die je als gebruiker ziet. Aan de ´achterkant´ is een grote mate van interoperabiliteit tussen de betaalinfrastructuren en -systemen nodig, uiteindelijk uitmondend in pan-Europese betaalsystemen. Langs deze weg kan het huidige onderscheid tussen eurobetalingen in binnenland en buitenland uiteindelijk echt verdwijnen.

Hiermee kom ik bij het tweede onderdeel van mijn verhaal:

2. Wat zijn de voordelen van SEPA?
In Nederland mogen wij spreken van een goede kwaliteit en een hoge graad van efficiency van het betalingsverkeer. De banken hebben hieraan gezamenlijk bijgedragen en het streven is dat dit ook in Europees verband behouden blijft.

Voor bankbiljetten en munten hebben we inmiddels één ´pan-Europees product´. De nationale ´producten´ zijn uitgefaseerd. Consumenten kunnen in alle eurolanden contant geld opnemen, dankzij een Verordening tegen dezelfde tarieven als in het binnenland. De eurobiljetten worden bovendien in het hele gebied geaccepteerd. De gebruiksmogelijkheden van de girale betaalmiddelen stoppen echter vaak aan de grens. Hoe verklaar je aan de consument dat deze wel contant geld kan opnemen om hiermee te betalen bij de supermarkt, maar dat hij niet in deze supermarkt met zijn pinpas kan pinnen. Voor de consument liggen hierin de daadwerkelijke voordelen.

Terecht vraagt de Europese Commissie marktpartijen nu haast te maken met de integratie van de girale betaalmarkt. Zij schat de efficiencywinsten op minstens 50 miljard euro per jaar. Hoewel dit bedrag wellicht wat optimistisch is, is duidelijk dat forse besparingen kunnen worden gerealiseerd. Voor het bedrijfsleven kunt u hierbij bijvoorbeeld denken aan verdere automatisering en standaardisering van de verwerking van betalingen of het feit dat men minder rekeningen hoeft aan te houden om in Europa zaken te doen. Theoretisch zou één voldoende moeten zijn.

De vorming van SEPA kan dan ook leiden tot een hogere maatschappelijke efficiency, juist door het in de markt zetten van nieuwe en ´gemakkelijker´ betaalproducten, en door lagere kosten als gevolg van grotere volumes.

Op dit moment is er nog niet veel grensoverschrijdend betalingsverkeer. Wordt er echter weinig grensoverschrijdend gekocht en betaald omdat dit lastig is, of wordt er weinig grensoverschrijdend betaald omdat er weinig transacties worden gedaan? Dit blijft een kip-ei verhaal. Met het realiseren van SEPA kunnen evenwel de voorwaarden worden gecreëerd die een efficiënter gebruik van de interne markt mogelijk maken. Consumenten en bedrijven kunnen door schaalgrootte en efficiency voordelen extra prikkels krijgen om hiervan gebruik te maken.

SEPA heeft niet alleen voordelen voor de consument, ook de ondernemer heeft er baat bij. Ondernemingen kunnen 'over de grens' gemakkelijker incasseren, wat de verkoop van producten stimuleert. Grootzakelijke klanten kunnen hun systemen inrichten op uniforme betaalmogelijkheden, hetgeen kosten bespaart. Toonbankinstellingen krijgen te maken met consumenten die 'over de grens' met elke betaalpas terecht kunnen. Met EMV - een chip op de pinpas in plaats van een strip met handtekening - zal tegelijkertijd de veiligheid in het betalingsverkeer toenemen. De consument zal het gemak ervaren. De slogan 'betalen met je pinpas, altijd en overal' zal met SEPA dan ook buiten de eigen landsgrenzen overal van toepassing zijn.

In dit verband wil ik nog wel ingaan op dat wat ook de Europese Commissie als één van haar uitgangspunten heeft geformuleerd voor de werking van de uniforme betaalmarkt. Ter bevordering van de juiste keuzes is transparante tarifering van betaaldiensten noodzakelijk. Dit onderschrijf ik van harte. Ter illustratie neem ik u mee naar Noorwegen, waar tarifering van betaaldiensten is ingevoerd met ondersteuning van de centrale bank en de mededingingsautoriteit. Mede hierdoor wordt de consument geprikkeld in de keuze voor het meest efficiënte betaalmiddel en kent het land een hoge graad van efficiency in het betalingsverkeer.

Transparantie van de kosten, het serviceniveau en de veiligheid dragen bij aan een geïnformeerde keuze van eindgebruikers voor het voor hen meest efficiënte betaalmiddel. Dit geldt voor betalen binnen maar ook buiten de landsgrenzen. Tegenover invoering van zichtbare, meer marktconforme transactietarieven voor consumenten en toonbankinstellingen dienen ook zichtbare voordelen te staan voor de gebruikers: gemak, goede dienstverlening en veiligheid.

Het is goed dat vandaag voor het eerst zoveel stakeholders met elkaar van gedachten wisselen over de vormgeving van SEPA. Zowel aanbieders als gebruikers hebben immers voordeel bij SEPA, om daarmee de doelstellingen van de Europese interne markt dichterbij te brengen, en het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en arbeid verder te stimuleren. Op die markt moeten euro's tegen dezelfde tarieven en met hetzelfde gemak kunnen stromen als het oude geld binnen de eigen landsgrenzen.

Hiermee kom ik aan het laatste onderdeel van mijn presentatie:

3. Hoe komen we tot SEPA?
De vormgeving van SEPA is een ingewikkeld proces. Het gaat immers om zo'n 8000 banken afkomstig uit ruim 25 verschillende landen die gezamenlijk tot een bepaalde mate van standaardisatie moeten komen. En uiteraard vindt elk land dat zij het beste en meest efficiënte product van dit moment heeft. Zie hier maar eens een goed compromis uit te halen of een juiste keuze in te maken. DNB is zich terdege bewust van het feit dat dit een lastige klus is.

Om SEPA daadwerkelijk te realiseren moet er echter nog wel een en ander gebeuren. Zo moeten producten worden ontwikkeld en systemen worden aangepast. Daar is samenwerking voor nodig: samenwerking tussen banken, maar ook tussen banken en hun klanten, samenwerking bij het definiëren van de pan-Europese product- en veiligheidsstandaarden en samenwerking om ervoor te zorgen dat de nationale systemen met elkaar communiceren. Het vergt veel inzet, uithoudingsvermogen en investeringen om op Europees niveau te bereiken wat we nationaal inmiddels als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen.

DNB staat volledig achter de EPC doelstelling om uiterlijk op 1 januari 2008 de pan-Europese betaalproducten op te leveren en gaat er vanuit dat deze van een dusdanige kwaliteit zijn dat u als gebruiker spoedig overstapt op deze producten. We moeten ons wel realiseren dat 2008 al dichtbij is, en dat het daarom noodzakelijk is om de vaart er in te houden. Om de producten aan de man of vrouw te brengen zullen deze concurrerend moeten zijn met de huidige producten. Ook de uniforme euro betaalruimte is gediend met een gezonde mix van samenwerking en concurrentie. Samenwerking op het gebied van standaardisatie, maar ruimte voor concurrentie tussen de banken. Centrale banken in het Eurosysteem zullen vanuit hun wettelijke taken hier wel op toezien en waar nodig onze visie kenbaar maken en helpen knelpunten op te lossen.

Banken hebben u als gebruiker echter ook nodig in de verdere realisatie van SEPA: in de vorm van aanpassingen in systemen en het daadwerkelijk gebruiken van de producten, waarbij bijvoorbeeld de overheid een rol als ´launching customer´ zou kunnen vervullen. Wanneer grote betaalstromen zoals belastingheffing, uitbetaling van de maandelijkse belastingteruggaves en sociale uitkeringen tijdens de overgangsperiode via de nieuwe systematiek verlopen, zal dat een extra stimulans betekenen voor de totstandkoming van SEPA. De overheid en grote multinationals zullen behoorlijke aanpassingen moeten doen, bijvoorbeeld in systemen waarin rekeningnummers verwerkt zijn, maar zij hebben dan ook de vermelde efficiency voordelen van het gebruik van pan-Europese producten. Over de gevolgen van SEPA voor u als gebruiker zal de volgende spreker u echter meer gaan vertellen.

Concluderend zou ik u het volgende willen meegeven: SEPA is een logische verdere stap in het creëren van een gemeenschappelijke markt en infrastructuur. Het is marktconform proces, waarvan het goed en logisch is dat de banken dit zelf hebben opgepakt. We moeten echter oppassen dat dit niet leidt tot een 'grauw gemiddelde' in Europa voor ons toekomstig betalingsverkeer. Het moet efficiënt en veilig zijn, tegen de laagst mogelijke kosten. Dat is de benchmark. Daarbij zijn er micro en macro-economische voordelen. De verdere ontwikkeling en vorming van SEPA zal door de banken in nauwe samenwerking met alle stakeholders, met u, moeten worden gerealiseerd. Dit seminar is een eerste stap.

maandag 20 juni 2005