14-06-2005
Experimentele Alzheimergeneesmiddelen mogelijk effectief bij
behandeling van darmtumoren
Vijf procent van alle westerlingen ontwikkelt in de loop van het leven
darmkanker. Vrijwel zonder uitzondering ontstaat darmkanker uit een
goedaardig voorstadium, de darmpoliep. Het toonaangevende tijdschrift
Nature publiceert op 16 juni een studie, uitgevoerd in het Hubrecht
Laboratorium-KNAW te Utrecht onder leiding van Hans Clevers, waarin
een onverwachte, nieuwe therapie voor darmtumoren wordt voorgesteld.
In de gezonde darm worden door celdeling dagelijks enorme aantallen
cellen aangemaakt, die na enkele dagen weer uit het lichaam
verdwijnen. Uit eerder werk van deze groep was gebleken dat deze
normale celdeling in de darm plaatsvindt onder invloed van zogenaamde
Wnt groeifactoren. Ontregeling van de werking van deze Wnt factoren
door DNA-mutaties vormt de eerste aanzet tot de vorming van een
darmtumor. Helaas is de farmaceutische industrie er tot nog toe niet
in geslaagd om met behulp van geneesmiddelen de verstoorde activiteit
van de Wnt groeifactoren te normaliseren.
Uit het werk van Clevers en collega's blijkt nu dat voor normale
celdeling in de darm een tweede groeisignaal noodzakelijk is. Dit
groeisignaal wordt opgewekt door de Notch-receptor. Ook darmpoliepen
zijn afhankelijk van deze Notch-receptor voor hun ongecontroleerde
celdeling. Toevalligerwijs blijken geneesmiddelen die in ontwikkeling
zijn voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer (zogenaamde big
gamma -secretase remmers), als krachtige remmers van Notch te werken.
Clevers en collega's ontdekten dat toediening van een dergelijk
Alzheimer-geneesmiddel aan muizen met darmpoliepen leidde tot een
significante remming van de celdeling. Op grond van deze waarnemingen
wordt in het Nature-artikel voorgesteld om nader te onderzoeken of
deze geneesmiddelen toepasbaar zijn bij de behandeling van darmtumoren
in de mens.
Hoewel de afgelopen jaren het begrip over het ontstaan van kanker in
een stroomversnelling is terechtgekomen, heeft deze toegenomen kennis
slechts mondjesmaat geleid tot de ontwikkeling van nieuwe
geneesmiddelen. Met name blijkt het vaak buitengewoon moeilijk om
chemische stoffen te ontwerpen die de geconstateerde defecten in een
kankercel kunnen corrigeren. Doordat er wel een groot aantal big gamma
-secretase remmers voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer
beschikbaar is, is dit belangrijke obstakel al genomen. De vraag of
deze geneesmiddelen ook voorgeschreven kunnen worden aan mensen met
darmkanker, zal daardoor veel sneller beantwoord kunnen worden.
-------------------------
Hans Clevers (1957) is directeur van het Hubrecht Laboratorium,
Nederlands Instituut voor Ontwikkelingsbiologie te Utrecht en
hoogleraar Moleculaire Genetica aan de Universiteit Utrecht/UMCU. Bij
het Hubrecht Laboratorium-KNAW leidt hij de werkgroep Wnt signaling
and cancer. Clevers is lid van de KNAW. Hij ontving in 2001 de
Spinozapremie en in 2004 de Louis-Jeantet Prijs voor geneeskunde voor
zijn onderzoek naar het ontstaan van darmkanker.
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen