Persbericht Amsterdam, mei 2005
Thuis bij Ter Borch
Tekeningen uit het Rijksmuseum
Gerard ter Borch de Jonge (1617-1681) behoort tot Hollands grootste
17e-eeuwse meesters. Hij wordt geroemd om zijn virtuoze techniek, zijn
psychologisch inzicht en zijn gevoel voor intimiteit. Slechts weinigen
weten dat hij afkomstig is uit een kunstzinnige familie. Museum Het
Rembrandthuis toont van 10 juni tot en met 4 september 2005 circa 80
tekeningen van deze bijzondere familie. Op de expositie zijn werken te
zien van vader Gerard de Oude, Gerard de Jonge, zijn halfbroers Harmen
en Moses en zijn halfzusje Gesina. De tentoonstelling wordt
georganiseerd in samenwerking met het prentenkabinet van het
Rijksmuseum, dat de complete ateliernalatenschap van de Ter Borchs in
bezit heeft.
Het verhaal van de Ter Borchs begint bij Gerard ter Borch de Oude
(1582/83-1661). Vader ter Borch had de ambitie om van de schilderkunst
zijn beroep te maken. Hij trok naar Italië om de architectuur en
beeldhouwkunst van de klassieke Oudheid met eigen ogen te aanschouwen.
In en om Rome en Napels tekende hij stadsgezichten en landschappen die
getuigen van een onmiskenbaar talent voor het weergeven van de
zichtbare werkelijkheid. Na terugkeer in Nederland sloeg Ter Borch de
Oude een andere weg in. Voortaan waren vooral bijbelse, mythologische
en amoureus getinte taferelen het onderwerp van zijn tekeningen. Rond
1635 houdt hij het kunstenaarschap voor gezien. Wel zal hij een grote
rol spelen bij de ontwikkeling van de artistieke vaardigheden van zijn
kinderen.
Verreweg de bekendste telg uit het gezin Ter Borch is Gerard De Jonge.
Terwijl Gerard de Oude zelf steeds minder tekende, volgde hij met
argusogen de artistieke verrichtingen van zijn oudste zoon. De
tekeningen van Ter Borch de Jonge werden door zijn vader nauwgezet van
aantekeningen en dateringen voorzien. De vroegste tekening is
gedateerd 25 september 1625. Vanaf dat moment kunnen we de artistieke
ontwikkeling van Gerard de Jonge van begaafde knaap tot volleerd
meester op de voet volgen: een unicum in de geschiedenis van de
Hollandse 17de-eeuwse kunst.
Uit het derde huwelijk van Ter Borch de Oude werden drie kinderen
geboren die zich ook bekwaamden in het tekenen: Gesina, Harmen en
Moses. Gesina (1631-1690) heeft een belangrijke rol gespeeld in de
familiegeschiedenis: niet alleen tekende en schilderde ze zelf, ze
werd ook veelvuldig gebruikt als model. Daarnaast is het aan haar te
danken dat de artistieke nalatenschap van de Ter Borchs bewaard is
gebleven. Zij bracht het werk van haar vader en broers bijeen in
albums.
Broer Harmen (1638-1677) tekende voornamelijk taferelen uit het leven
van kinderen in de 17de-eeuw. Hij tekent slechts tot zijn zestiende,
daarna houdt de stroom abrupt op. Wat er in artistiek opzicht van de
jongste zoon Moses (1645-1667) zou zijn geworden als zijn
kunstenaarschap tot volle bloei zou zijn gekomen, daarover kan men
hoogstens speculeren. Duidelijk is dat een aantal tekeningen van
Moses, vooral de portretten van zijn vader, moeder en zusje en zijn
zelfportretten, getuigt van een talent dat nauwelijks onderdoet voor
dat van Gerard De Jonge. Zijn kunstenaarschap was slechts van korte
duur, omstreeks zijn twintigste levensjaar monsterde Moses aan op de
Hollandse oorlogsvloot. Kort na de voor de Hollanders zo succesvol
verlopen tocht naar Chatham sneuvelde hij in een schermutseling met de
Engelsen voor de kust bij Harwich. Hij was slechts tweeëntwintig jaar
oud.
De tentoonstelling biedt een representatief overzicht van de
belangrijkste tekeningen uit de ateliernalatenschap van de familie Ter
Borch. Daarbij wordt speciaal aandacht geschonken aan de wijze waarop
de artistiek begaafde leden van de familie tot kunstenaar werden
opgeleid.
Gelijktijdig met de expositie in Museum Het Rembrandthuis vindt in de
Philipsvleugel van het Rijksmuseum een tentoonstelling met
schilderijen van Gerard ter Borch de Jonge. plaats. Onder de titel
Schitterend Satijn; Het beste van Gerard ter Borch wordt een
representatief overzicht gegeven van het werk van deze 17de-eeuwse
meester.
Voor meer informatie of beeldmateriaal kunt u contact opnemen met
Museum Het Rembrandthuis, Sandra Bechtholt: 020-5200403 of
sbechtholt@rembrandthuis.nl
Afbeelding
- Gerard ter Borch de Oude, Lezend meisje, circa 1630 - 1635.
Rembrandthuis