FNV Bouw
Les uit Amercentrale: veiligheid buiten offerte
Een 'schokkend dossier'. Dat zegt Henk Lenting, namens FNV Bouw voorzitter van de Europese stuurgroep steigerbouw, van het strafdossier over het ongeluk in de Amercentrale. Eind september 2003 kwamen daarbij vijf mensen om het leven, drie anderen raakten zwaar gewond. Zonder op de stoel van de rechter te gaan zitten, wil FNV Bouw onderstrepen wat dit ongeval leert: dat concurrentie nooit en nergens de veiligheid mag betreffen. Net zo min als het loon.
Al jarenlang pleit FNV Bouw ervoor dat het hele hoofdstuk 'bescherming van de werknemer' buiten de concurrerende offerte blijft. Of het nu om wegwerkers gaat, om dakdekkers of om de vele beroepsgroepen die op een steiger werken, éérst moeten arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden goed geregeld zijn. Daarná mag hun bedrijf in de ogen van FNV Bouw gerust een concurrerende offerte indienen. Maar dan via slimme logistiek, uitgekiende werkprocessen, handige inkoop of innovatieve werkmethoden. Niet door af te dingen op gezondheid en bestaanszekerheid. Niks tegen marktwerking, wel tegen concurrentie over de rug van werknemers.
In de periode kort na het ongeval bij de Amercentrale is FNV Bouw benaderd met de vraag 'of de regels voor veiligheid van steigerbouw niet moesten worden aangescherpt'. De stelling van de bond was en is dat de regels op zichzelf scherp genoeg zijn. Als ze maar worden nageleefd. Pijnlijk duidelijk wordt echter in het geval van de Amercentrale hoe op zichzelf goede en duidelijke regels konden worden ontdoken. De energiecentrale gunde de schoonmaak van de ketel aan een servicebedrijf. Dat huurde een Nederlands gritstraalbedrijf in. Op zijn beurt besteedde dat de bouw van de steiger uit aan een Belgische dochteronderneming. Een element van veiligheid was vervolgens onderwerp van bezuiniging: in de eerste offerte kwam nog wel verankering van de steiger voor, in de tweede, goedkopere offerte was verankering weggelaten.
FNV Bouw wil niet beweren dat het ongeval mét verankering niet zou hebben plaatsgevonden; zowel in ontwerp als in uitvoering van de steiger en tijdens het werken op de steiger was nog veel meer mis. De bond wil met dit voorbeeld slechts illustreren hoe tijdens een proces van aanneming veiligheid ondergeschikt wordt gemaakt aan de prijs. Vervolgens werd de veiligheid ook nog eens ondergeschikt gemaakt aan de snelheid van werken. Om die op te voeren, werd bijvoorbeeld zwaarder grit gebruikt dan waarop de steiger in eerste instantie berekend was. Er was geen gekwalificeerde toezichthouder aanwezig tijdens de uitvoering van het werk. En op het moment dat feilen aan de steiger zichtbaar werden, kwam het werk niet stil te liggen voor het berekenen van een nieuwe constructie.
In de Europese Richtlijn is de opdrachtgever aansprakelijk. In Nederland maakt deze Richtlijn deel uit van de Arbowet; nog meer regels zijn via de bouw-CAO vastgelegd. Steigers die op die manier tot stand komen, worden neergezet door gekwalificeerde steigerbouwers, met gekwalificeerde toezichthouders. FNV Bouw stelde al in eerdere commentaren op het ongeval in de Amercentrale dat een steiger geen kostenpost is waar de opdrachtgever liefst zo goedkoop mogelijk onderuit kan. Opdrachtgevers moeten zich daarvan bewust zijn. Zeker als ze in zee gaan met een aanbieder die met een goedkopere CAO werkt dan de bouw-CAO. Want: door een Belgische dochteronderneming in te huren, waren de bepalingen van de Nederlandse bouw-CAO niet van toepassing. Frappant is verder dat alle slachtoffers niet de Nederlandse nationaliteit hebben, zelfs geen burger van de Europese Unie zijn. Werden er 'kennismigranten' binnengehaald, waarvoor menig politicus pleit? Nee, er werden mensen ingehuurd met minder kwalificaties dan vereist. Omdat ze goedkoper zijn dan de Nederlandse vakkrachten. En misschien ook minder kieskeurig. FNV Bouw betreurt ten zeerste dat zij hun werk met de dood moesten bekopen.