Integratie en acceptatie van minderheden eind 18de eeuw al problematisch
Niet alleen nu heeft Nederland moeite met de integratie en acceptatie
van minderheden, ook in de achttiende eeuw worstelde ons land hiermee.
Joden kregen in 1796 gelijke rechten, maar daarmee waren ze nog geen
vanzelfsprekende 'mede-Nederlanders'. Dat blijkt uit het winnende
onderzoek van de 'Scriptieprijs Werkgroep 18e Eeuw': Gelijkheid voor
joden in Bataafs Den Haag, Een onderzoek naar het Haagse Departement
van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen 1796-1798, van Merel
Stikkelorum, studente aan de Faculteit der Historische en
Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Minderheden werden pas een 'kwestie' door het streven naar eenheid in
bestuur en cultuur aan het einde van de achttiende eeuw. In deze
periode kreeg de natiestaat vorm en werden 'afwijkende groepen'
zichtbaar. Tot de gelijkberechtiging in 1796 had de joodse gemeenschap
een eigen bestuur, rechtspraak en armenzorg. Mede hierdoor zagen de
meeste niet-joodse Nederlanders joden als een aparte groep, die in hun
blauwdrukken van een toekomstige samenleving geen plaats had.
Uit de prijswinnende studie naar de Haagse afdeling van het landelijk
genootschap 'Maatschappij tot Nut van 't Algemeen' blijkt dat er
uitzonderingen waren. In tegenstelling tot de tientallen andere
afdelingen van het 'Nut', waren de Hagenaars bereid om joden toe te
laten tot hun lokale departement. Maar hiervoor was instemming vereist
van de andere departementen in het land. Na een drie jaar durende
strijd werd duidelijk dat de tijd nog niet rijp was voor dit
'vooruitstrevende' voorstel. Uiteindelijk duurde het nog tot 1864
voordat joden mochten toetreden tot het landelijke Nuts-genootschap.
De jury van de scriptieprijs is vooral verheugd over de wijze waarop
Stikkelorum de Haagse geschiedenis verbindt met brede thema's als
gelijkheid, tolerantie en natievorming. Haar studie is veelzeggend
over de in- en uitsluitingsmechanismen in Nederland aan het einde van
de achttiende eeuw. Ze laat zien dat de veelgeprezen traditie van de
Nederlandse tolerantie ook toen geen vanzelfsprekendheid was.
Merel Stikkelorum schreef haar scriptie onder begeleiding van prof.dr.
Siep Stuurman, hoogleraar Europese geschiedenis aan de Faculteit der
Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit
Rotterdam.
De Werkgroep 18e Eeuw stimuleert onderzoek naar alle aspecten van de
achttiende-eeuwse geschiedenis in Nederland en België. Zij
organiseert jaarlijks congressen en geeft een eigen wetenschappelijk
tijdschrift uit, 'De Achttiende Eeuw'. De Werkgroep is aangesloten bij
de International Society for Eighteenth Century Studies.
Erasmus Universiteit Rotterdam